Ο «πόλεμος κατά των τουριστών», μια πρωτοβουλία πολλών τουριστικών μεγαλουπόλεων της Ευρώπης, έφθασε και στο λίκνο της Αναγέννησης. Νωρίτερα μέσα στον μήνα, το δημοτικό συμβούλιο της Φλωρεντίας ενέκρινε νόμο που απαγορεύει τις νέες βραχυπρόθεσμες μισθώσεις σε Airbnb και παρόμοιες πλατφόρμες ενοικίασης εντός του προστατευόμενου από την UNESCO ιστορικού κέντρου της πόλης – η πρώτη απόφαση αυτού του είδους στην Ιταλία.
Επιπλέον, οι ιδιοκτήτες που μετατρέπουν τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις σε κανονικές θα απαλλαγούν από τους φόρους ακίνητης περιουσίας για τρία χρόνια. Η πρωτοβουλία έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει, όχι μόνο την τρομερή έλλειψη στέγης για τους κατοίκους, αλλά και τα περίπλοκα προβλήματα που δημιουργούνται από έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό τουριστών, οι οποίοι συνωστίζονται στο κέντρο της Φλωρεντίας.
Ο δήμαρχος της πόλης, Ντάριο Ναρντέλα, δηλώνει στη βρετανική Telegraph: «Οι συνέπειες της αγοράς βραχυπρόθεσμης τουριστικής ενοικίασης είναι προφανείς σε όλους μας – απώλεια ταυτότητας στο ιστορικό κέντρο, διογκωμένο κόστος διαβίωσης και δραματική μείωση των διαθέσιμων κατοικιών. Παρατηρούμε μια σταθερή αύξηση του αριθμού των τουριστών, που έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη μετά την πανδημία, δοκιμάζοντας τα όρια αντοχής της πόλης».
Περισσότερα από 14.000 διαμερίσματα είναι εγγεγραμμένα ως τουριστικές κατοικίες στην πύλη ενοικιάσεων Comune di Firenze (με πολλά περισσότερα μη εγγεγραμμένα), παρέχοντας εισόδημα όχι μόνο στους ιδιοκτήτες, αλλά και σε επιχειρήσεις όπως εταιρείες πλυντηρίων και καθαρισμού. Ο ευρύτερος τουρισμός φέρνει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό στη Φλωρεντία, με το ίδιο το δημοτικό συμβούλιο να χρεώνει κάθε άτομο με τουριστικό φόρο 5,50 ευρώ ανά διανυκτέρευση.
Αλλά με ποιο κόστος; Ολοι μιλούν για την τουριστική έκρηξη αλλά λίγοι αναφέρουν το τεράστιο τίμημα που πληρώνει η πόλη λόγω των εκατομμυρίων επισκεπτών: τα επιπλέον σκουπίδια, τα επιπλέον λύματα, τη φθορά στους δρόμους και στα κτίρια της πόλης, την πληθώρα αμερικανών φοιτητών σε κατάσταση αλκοολικού κώματος στα επείγοντα των νοσοκομείων της – για να μην αναφερθούν η έλλειψη στέγασης και οι ευρύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η ολοένα και βαθύτερη κρίση στην αγορά ενοικίασης κατοικιών είναι ένα από τα καυτά ζητήματα των ημερών. Ολόκληρα κτίρια στο κέντρο της πόλης παραχωρούνται για τουριστικές ενοικιάσεις, απογυμνώνοντας ολόκληρες γειτονιές από τον τοπικό χαρακτήρα τους. Τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% από το 2016 –ακόμη και στα προάστια– και οι ντόπιοι αναγκάζονται να μετακινούνται όλο και πιο μακριά από το κέντρο.
Η προσιτή στέγαση φοιτητών είναι ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα, καθώς πολλά διαμερίσματα προσφέρονται πλέον σε διογκωμένες τιμές στους περίπου 15.000 αμερικανούς φοιτητές που περνούν από την πόλη κάθε τρεις μήνες, συμμετέχοντας σε προγράμματα σπουδών του εξωτερικού.
Η κεντρική ιδέα του Airbnb ξεκίνησε το 2007 ως ένα φουσκωτό στρώμα στο διαμέρισμα των φοιτητών ιδρυτών της, στο Σαν Φρανσίσκο, και στο αρχικό της στάδιο προωθούσε την έννοια του κοινοτικού ταξιδιού – ενός τρόπου να έρθει κανείς πιο κοντά στους ντόπιους, να βιώσει έναν πιο «αυθεντικό» τρόπο ταξιδιού. Είναι ειρωνικό, λοιπόν, που οι ντόπιοι λένε ότι έχει μετατραπεί στον καταλύτη που τους διώχνει μακριά από την πόλη τους.
Η Καμίλα Σπεράντσα, η θορυβώδης «πρώτη φωνή» της επιτροπής των κατοίκων της γραφικής γειτονιάς Santo Spirito, θρηνεί για τη μαζική έξοδο των κατοίκων και αναρωτιέται: «Τι είναι μια πόλη χωρίς τους ανθρώπους της; Η Φλωρεντία κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα πανέμορφο μουσείο χωρίς ζωή».
Στη γειτονιά, πολλά μικρά τοπικά καταστήματα είτε έκλεισαν είτε άλλαξαν την ταυτότητα της επιχείρησής τους, με στόχο τους τουρίστες. Τα αρτοποιεία έχουν γίνει σαντουιτσάδικα, τα μανάβικα είναι πλέον wine bar και ένα κατάστημα που ακόνιζε μαχαίρια πουλάει σήμερα φθηνά φουλάρια. Κάθε φορά που ένας ντόπιος επιστρέφει στο σπίτι του, αναγκάζεται να περάσει επάνω από ανθρώπους που είναι καθισμένοι στο κατώφλι του και απολαμβάνουν τα κλασικά ιταλικά panini.
Τα μουσεία της πόλης δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε τόσο τεράστιο αριθμό ανθρώπων, και το διαδικτυακό σύστημα κρατήσεων συχνά καταρρέει, αλλά όλοι λατρεύουν το τουριστικό εισόδημα. Η Γκαλερί Accademia ήταν τόσο γεμάτη από κόσμο τον περασμένο Ιούλιο, που κάποιοι λιποθυμούσαν ανάμεσα στα εκθέματα.
Τα παράπονα των ντόπιων περιλαμβάνουν επίσης τη δυσκολία εύρεσης ταξί, τους δρόμους που είναι αποκλεισμένοι από ανθρώπους που κουμπώνουν τις αποσκευές τους ή απολαμβάνουν παγωτά και βγάζουν selfie, περιηγήσεις με ποδήλατο που εκτρέπονται σε πλατείες μόνο για πεζούς, και τη φρικτή κίνηση που επιδεινώνεται από πολλά μαύρα μίνι βαν Mercedes με σοφέρ.
Το ερώτημα που τίθεται από τους κατοίκους και τη δημοτική αρχή της πόλης είναι πώς θα επέλθει μια μορφή ισορροπίας ανάμεσα στον τουρισμό, που παραμένει ο βασικός οικονομικός τροφοδότης της, και τη βιωσιμότητα της καθημερινότητας των ντόπιων. Μια ιδέα είναι η επιβολή εισιτηρίου εισόδου, στα πρότυπα εκείνου που θέσπισε πρόσφατα η Βενετία.
«Για προφανείς υλικοτεχνικούς λόγους που σχετίζονται με τη διάταξη της πόλης, αυτό δεν θα λειτουργούσε εδώ» λέει η Αλέσια Μπετίνι, αντιδήμαρχος της Φλωρεντίας. «Αλλά εξετάζουμε τρόπους να διασφαλίσουμε ότι οι επισκέπτες που δεν διανυκτερεύουν –και επομένως δεν πληρώνουν τον τουριστικό φόρο– θα συνεισφέρουν οικονομικά για την πρόσβασή τους στις τουριστικές υπηρεσίες».
Μπορούν τέτοιου είδους παρεμβάσεις να σώσουν την ψυχή της πανέμορφης ιταλικής μεγαλούπολης ή η μοίρα της είναι να γίνει μια μορφή ιστορικής «Ντίσνεϊλαντ»; Μόνο ο χρόνος θα δείξει.