Ο Πάμπλο Πικάσο ζούσε στο κατεχόμενο Παρίσι, όταν μια ομάδα Ναζί αξιωματικών ερεύνησε το διαμέρισμά του στη Rue des Grands Augustins. Εντόπισαν ίσως την πρώτη φωτογραφία του τεράστιου καμβά που θα ερχόταν να μνημονεύσει τη βαρβαρότητα της φασιστικής κυριαρχίας: της «Γκερνίκα».
«Εσύ το έκανες αυτό;», ρώτησαν τον Πικάσο, κοιτώντας τη φωτογραφία της «Γκερνίκα». «Οχι, εσείς», ήταν η ιστορική απάντησή του, όπως μας θυμίζουν οι Times του Λονδίνου.
Κρεμασμένη για 40 χρόνια στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, η «Γκερνίκα» τελικά παραδόθηκε στην Ισπανία το 1981, με τεράστιες ουρές να σχηματίζονται από τους ισπανούς πολίτες, για να δουν το αριστούργημα της μοντέρνας τέχνης. Ωστόσο, για δεκαετίες απαγορευόταν στους επισκέπτες να κάνουν αυτό που είχε κάνει ο Πικάσο: να το φωτογραφίσουν.
Η απαγόρευση έχει πλέον αρθεί από το Μουσείο Reina Sofia (Βασίλισσα Σοφία) στη Μαδρίτη, το οποίο ανακοίνωσε ότι οι επισκέπτες μπορούν ελεύθερα να τραβούν φωτογραφίες μπροστά στο έργο, εφόσον δεν χρησιμοποιούν φλας, selfie-sticks, ή τρίποδα, σημειώνουν οι Times του Λονδίνου.
Μια εικόνα του Μικ Τζάγκερ να ποζάρει μπροστά στην «Γκερνίκα» πέρυσι, κατά τη διάρκεια μιας ιδιωτικής επίσκεψής του στο μουσείο, προκάλεσε σάλο μετά τη δημοσίευσή της στο διαδίκτυο από τον τραγουδιστή των Rolling Stones. Το κοινό παραπονέθηκε ότι είναι «μόνο ροκ εν ρολ» να φωτογραφίζεις τον πίνακα, αν είσαι σταρ – αναφορά στο τραγούδι του συγκροτήματος, «It’s Only Rock’n’Roll».
Η αλλαγή των κανόνων ήταν μια από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε ο Μανουέλ Σεγάδε, ο νέος διευθυντής του μουσείου, και τέθηκε σε ισχύ χωρίς φανφάρες την 1η Σεπτεμβρίου. «Πιστεύουμε ότι δεν έχει νόημα η “Γκερνίκα” να μην έχει την εικονογράφηση που της αξίζει», είπε στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Efe, προσθέτοντας ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να βγάζουν selfies με τον πίνακα «όπως συμβαίνει με κάθε άλλο πολιτισμικό φαινόμενο».
Ο Σεγάδε πρόσθεσε: «Η πρόθεσή μας ήταν απλώς αυτό να γίνει απλά, χωρίς να το ανακοινώσουμε στον Τύπο, ή οτιδήποτε άλλο, γιατί οι φωτογραφίες επιτρέπονται ήδη σε όλο το μουσείο, όπως σε όλα τα μεγάλα μουσεία του κόσμου». Η αίθουσα στην οποία εκτίθεται ο πίνακας περιορίζεται σε 70 επισκέπτες κάθε φορά. Οι υπεύθυνοι του μουσείου ελπίζουν ότι η άρση της απαγόρευσης θα μειώσει τον χρόνο που αφιερώνουν οι άνθρωποι για να δουν τον πίνακα.
«Χρειάζονται μόνο λίγα δευτερόλεπτα για να τραβήξεις μια selfie και έτσι η ροή του κοινού θα κυλά γρηγορότερα», είπε ένας εκπρόσωπος. «Δεν καταστρέφει τον πίνακα, αλλά αποτρέπει τα πλήθη και τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να τραβήξουν μια κρυφή φωτογραφία, την ώρα που οι φρουροί στο δωμάτιο τους επέπλητταν. Η άρση της απαγόρευσης θα βελτιώσει την εμπειρία των επισκεπτών».
Την εποχή της φωτογραφίας του Τζάγκερ, το μουσείο είχε δικαιολογήσει την απαγόρευση λέγοντας ότι έτσι αποφεύγονταν τα πλήθη των επισκεπτών από το να συγκεντρώνονται μαζικά γύρω από το έργο. Η αλλαγή του κανόνα έχει δημιουργήσει αντικρουόμενες αναφορές σχετικά με το εάν η άρση της απαγόρευσης έχει, στην πραγματικότητα, μετριάσει τον συνωστισμό.
Οι αξιωματούχοι δεν είναι σίγουροι πότε ακριβώς τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση, με έναν από αυτούς να λέει στους Times ότι ίσχυε από τότε που το έργο μεταφέρθηκε από το μουσείο «Prado» στο «Reina Sofia», το 1992. Ο πίνακας προστατεύεται πλέον από έναν αισθητήρα που ειδοποιεί τους φρουρούς ασφαλείας εάν κάποιος επισκέπτης φτάσει σε απόσταση δύο μέτρων από αυτόν.
Το έργο τέχνης, εμπνευσμένο από την καταστροφική ναζιστική αεροπορική επιδρομή στη βασκική πόλη Γκερνίκα το 1937, με εντολή του στρατηγού Φράνκο, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Παγκόσμια Εκθεση στο Παρίσι την ίδια χρονιά. Ο Πικάσο είχε λάβει την ανάθεση από τη δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας να δημιουργήσει ένα έργο για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης κατά του πολέμου, και για τη συγκέντρωση κεφαλαίων.
Οταν ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο ζωγράφος αποφάσισε ότι ο πίνακας έπρεπε να παραμείνει στη Νέα Υόρκη για φύλαξη. Το 1958 παρέτεινε το δάνειο για αόριστο χρόνο, μέχρι να αποκατασταθεί η δημοκρατία στην Ισπανία. Δυστυχώς ο Πικάσο έφυγε από τη ζωή δύο χρόνια πριν συμβεί αυτό.
Η επίθεση στη Γκερνίκα, την οποία ο Φράνκο επιχείρησε να αποκρύψει, ήταν ο πρώτος αεροπορικός βομβαρδισμός που προσέλκυσε την παγκόσμια προσοχή. Η βασκική κυβέρνηση της εποχής υπολόγισε ότι 1.645 άνθρωποι –από τους 7.000 τότε κατοίκους της πόλης– έχασαν τη ζωή τους από τους βομβαρδισμούς.