Οταν ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ανησυχεί για τη νέα ανεξέλεγκτη άνοδο των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και με αφοπλιστική ειλικρίνεια δηλώνει δημόσια (Μπακού, 13/11) ότι «στην Ευρωπαική Ενωση δημιουργήσαμε ουσιαστικά ένα πολύ περίπλοκο, μαύρο κουτί, τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας, που δεν μας προσφέρει τη δυνατότητα να εξηγήσουμε στους πολίτες μας τι ακριβώς συμβαίνει», τότε τα πράγματα γίνονται πολύ πιο σοβαρά.
Μέχρι τώρα η λύση στο τεράστιο πρόβλημα της βιομηχανίας, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών που πληρώνουν πανάκριβά την ενέργεια ενόψει χειμώνα φάνηκε ότι δεν περνάει από τα χέρια της κυβέρνησης. Είναι όμως έτσι ή έφτασε η ώρα να ληφθούν καίριες αποφάσεις που θα βάλουν “κόφτη” στην κερδοσκοπία που εκδηλώνεται στο Χρηματιστήριο της ενέργειας, καθώς σ΄αυτή αποδίδουν ορισμένοι κυβερνητικοί παράγοντες την αιτία του προβλήματος;
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, όπου βρέθηκε για τις εργασίες της διάσκεψης για το κλίμα (COP29), άφησε αιχμές κατά της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τις αποκλίσεις στις τιμές ενέργειας που έγιναν ακόμη πιό έντονες τις τελευταίες εβδομάδες.
Την περασμένη εβδομάδα στην Ελλάδα μέσα σε 4 ημέρες η τιμή της μεγαβατώρας στο χρηματιστήριο της ενέργειας ξεπέρασε τα 230 ευρώ (!), στις γειτονικές Βουλγαρία και Ρουμανία τα 200 ευρώ ενώ στην κεντρική Ευρώπη (Γερμανία και Αυστρία) οι τιμές ναι μεν αυξήθηκαν αλλά κινούνται γύρω στα 150 ευρώ η μεγαβατώρα. Στη συνέχεια υποχώρησαν αλλά όπως δείχνουν τα στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθούν να βρίσκονται στο κόκκινο, σε όλη τη ΝΑ Ευρώπη.
Ο κ. Μητσοτάκης συνομιλώντας την περασμένη Τετάρτη με τον βούλγαρο πρόεδρο Ρούμεν Ράντεφ, αναφέρθηκε στις διακυμάνσεις στις τιμές της ενέργειας μεταξύ Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, τονίζοντας με νόημα:
—«Αυτό που βρίσκω εξαιρετικά απογοητευτικό είναι ότι, όταν ζήτησα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μια εξήγηση, γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί στην υποτιθέμενη ενιαία αγορά βλέπουμε τόσο τεράστιες αποκλίσεις τιμών, κανείς δεν μπόρεσε να δώσει μια συγκεκριμένη εξήγηση. Δημιουργήσαμε ουσιαστικά ένα πολύ περίπλοκο, μαύρο κουτί, τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας, που δεν μας προσφέρει τη δυνατότητα να εξηγήσουμε στους πολίτες μας τι ακριβώς συμβαίνει.
»Αναζητούμε πιθανές στρεβλώσεις, στο μοντέλο-στόχο μας, που στην πραγματικότητα ευθύνονται για αυτές τις μεγάλες αιχμές των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Και πάλι βλέπουμε πολύ υψηλές τιμές για την περιοχή και πολύ χαμηλότερες τιμές στην κεντρική Ευρώπη. Μου φαίνεται λοιπόν πολύ περίεργο: στην περιοχή μας, δεν είμαστε τα πλουσιότερα μέλη της ΕΕ, προσπαθούμε να καλύψουμε τη διαφορά, κάνουμε ό,τι πρέπει να κάνουμε όπως οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και καταλήγουμε να πληρώνουμε να έχουμε υψηλότερες τιμές στον ηλεκτρισμό. Αυτό δεν έχει νόημα για μένα».
Είναι ξεκάθαρο ότι με αυτούς τους τόνους ότι ο Πρωθυπουργός αναζητεί πλέον λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κι αυτή θα πρέπει να είναι «πολιτική λύση» σε δύο κατευθύνσεις:
– Η λύση, όπως είπε, βρίσκεται στη δημιουργία περισσότερων διασυνδέσεων στο σύστημα ώστε να ολοκληρωθεί η ενιαία αγορά και σε αυτό τον κρίσιμο για την οικονομία τομέα. Το ερώτημα όμως είναι πότε μπορεί να είναι έτοιμα τα δίκτυα και οι διασυνδέσεις για να έχουμε ενιαία τιμή σε μια πραγματικά ενιαία αγορά.
– Η αγορά ενέργειας στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είναι εκ των πραγμάτων πιο ώριμη καθώς οι μεγάλοι πάροχοι και οι μεγάλοι καταναλωτές που είναι κυρίως η βιομηχανία συνάπτουν διμερείς συμφωνίες με «κλειστές» τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για μεγάλα διαστήματα. Ετσι οι ποσότητες που περνούν μέσα από το Χρηματιστήριο Ενέργειας όπου διαπραγματεύεται η τιμή τους είναι ένα μικρό ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης των χωρών πχ. της Γερμανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου.
Το «target model»… ξεστράτισε
Ενας επιπρόσθετος λόγος που δημιουργείται η νέα ενεργειακή κρίση στην περιοχή μας είναι οι αυξημένες ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια από την πλευρά της Ουκρανίας, όπου συνεχίζεται ο πόλεμος με αμείωτη ένταση ενώ έχει έρθει ο χειμώνας.
Τις ανάγκες αυτές καλύπτουν, στο μεγαλύτερο ποσοστό, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα, χώρες που είναι άμεσα διασυνδεμένες με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας.
Αυτός είναι ένας παράγοντας ο οποίος εκτινάσσει στα ύψη τη ζήτηση με αποτέλεσμα στην «ατελή» όπως χαρακτηρίζεται, χρηματιστηριακή αγορά ενέργειας να αυξάνονται ανεξέλεγκτα οι χονδρεμπορικές τιμές επηρεάζοντας όλη την αγορά, ακόμη και τα νοικοκυριά.
Ο αρχιτέκτονας του Target Model στην Ελλάδα δρ. Αλεξ Παπαλεξόπουλος, με μεγάλη εμπειρία και ενεργό δραστηριότητα στις αγορές ενέργειας, μιλώντας πρόσφατα στο mononews, ανέλυσε τα αίτια των υψηλών τιμών ενέργειας στην Ελλάδα καταλήγοντας στο συμπέρασμα:
-«Είναι απαράδεκτο οι τιμές χονδρεμπορικής να περνάνε στον καταναλωτή και όπου συμβαίνει αυτό, είναι πολιτική απόφαση και δεν έχει σχέση με το target model».
Ο ίδιος θεωρεί ότι το target model που έχει υιοθετηθεί στην Ευρωπαική Ενωση, αποτελεί ένα εργαλείο για την αγορά ενέργειας και τους επενδυτές και όχι κάτι που πρέπει να αφορά τον καταναλωτή. «Οπως στον υπόλοιπο κόσμο», σημειώνει, «ο καταναλωτής πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν στους σχεδιασμούς και να προστατεύεται από τις διακυμάνσεις της τιμής της χονδρεμπορικής».
Αυτό επιχείρησε να πει την Τετάρτη, με απλά λόγια, ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Αλεξ Πατέλης υπενθυμίζοντας ότι η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει ένα μηχανισμό κι αν οι τιμές μείνουν στα υψηλά σημερινά επίπεδα ή ανέβουν κι άλλο το Δεκέμβριο θα επιδοτηθεί για τον καταναλωτή η τιμή της κιλοβατώρας. Είναι όμως λύση να επιτρέπεις στις επιχειρήσεις ενέργειας να αποκομίζουν υπερκέρδη εκμεταλλευόμενες τις συνθήκες στη χρηματιστηριακή αγορά που η ΕΕ δημιούργησε και στη συνέχεια να τις υπερ- φορολογείς και να μοιράζεις επιδοτήσεις;
Λύση οι σταθερές τιμές για τους καταναλωτές
Για το τι συμβαίνει στο χρηματιστήριο της ενέργειας ο κ. Παπαλεξόπουλος εξήγησε ότι η τιμή χονδρεμπορικής δεν έπρεπε να αφορά τον καταναλωτή, γιατί δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί τον κίνδυνο.
«Οι αγορές χονδρεμπορικής χρειάζονται για τους επενδυτές και για να γίνεται η καλύτερη κατανομή στις μονάδες. Η λειτουργία του target model δεν αφορά τον καταναλωτή και ούτε έπρεπε το τιμολόγιο ρεύματος που πληρώνει να περιλαμβάνει ρήτρα αναπροσαρμογής ή να εξαρτάται με οποιοδήποτε τρόπο από την πορεία της τιμής της ενέργειας στο Χρηματιστήριο Ενέργειας.
Δεν είναι δουλειά του καταναλωτή να διαχειρίζεται τον κίνδυνο, αυτό το κάνουν οι εταιρείες ενέργειας που έχουν τη γνώση και τα εργαλεία και πρέπει να δίνουν μια σταθερή τιμή στον καταναλωτή. Τα τιμολόγια ρεύματος έπρεπε να είναι σταθερά, και αν κάποιοι θέλουν τα δυναμικά και τα κυμαινόμενα, να πρέπει να περάσουν πρώτα ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο για το πώς λειτουργεί η αγορά» ανέφερε.
Το γενικό συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι εκτός από την ανάγκη ολοκλήρωσης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας μέσω διασυνδέσεων όπως είπε ο Πρωθυπουργός, υπάρχει άμεση ανάγκη να τροποποιηθούν οι κανόνες λειτουργίας του χρηματιστηρίου της ενέργειας στο οποίο συμμετέχουν οι παραγωγοί ενέργειας και οι εταιρίες πώλησης, οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να προστατευθούν οι καταναλωτές και η οικονομία.