Οι καιροί αλλάζουν ταχύτατα και οι μύθοι… απομυθοποιούνται. Η Ανγκελα Μέρκελ ως καγκελάριος θεωρήθηκε επιβλητική παρουσία στην παγκόσμια σκηνή, ωστόσο η πολιτική κατευνασμού της απέναντι στις Κίνα και Ρωσία ενδέχεται να αποδειχθεί το μεγαλύτερο λάθος των 16 ετών της στην εξουσία. Οι κρίσεις των λονδρέζικων Times, αυστηρότατες όπως βλέπετε, δεν σχετίζονται με τα πεπραγμένα της περιόδου Μέρκελ όσον αφορά την «ελληνική διάσωση» και λοιπά δευτερεύοντα ζητήματα, αλλά με τα μεγάλα, τα παγκόσμια, από τα οποία εξαρτάται το μέλλον της Δυτικής ηγεμονίας στον πλανήτη.
Οι Βρετανοί έγραψαν ότι η Μέρκελ έφυγε από την εξουσία έχοντας εισπράξει την αμέριστη συναίνεση του λαού της για τις πολιτικές της, ωστόσο ακολούθησαν γεγονότα, ιδίως από τον Φεβρουάριο και έπειτα, τα οποία μετέβαλαν σε «ερειπιώνα» τα έργα της. Τώρα ο αγωγός Nord Stream 2, για τον οποίο είχε αποσπάσει τη συγκατάθεση των Αμερικανών, είναι νεκρός, η Ουκρανία απειλείται με αφανισμό και η Ρωσία, με όπλο την ενέργεια, προκαλεί στη Γερμανία και στην Ευρωπαϊκή Ενωση μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη που επαινέθηκε ως ηγέτις του ελευθέρου κόσμου τώρα κρίνεται από την εντελώς αντίθετη σκοπιά, σαν ολετήρας.
Ηταν, λοιπόν, τόσο κενό από πλευράς πολιτικού περιεχομένου το σύμβολο Μέρκελ; Το βρετανικό Μέσο απεφάνθη ότι «η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία υπήρξε καταλύτης για την επανεκτίμηση της εποχής Μέρκελ». Οι συμπατριώτες της αναλυτές κατεδαφίζουν τα επιτεύγματά της σε όλους τους τομείς. Της χρεώνουν την κατάρρευση της στρατιωτικής ισχύος της Γερμανίας, άστοχες μεταρρυθμίσεις, την αποτυχημένη πολιτική κατευνασμού της Κίνας, βραδυπορία στο κλιματικό ζήτημα, πρωτίστως όμως τις ενεργειακές πολιτικές της – αυτές που κατέστησαν τη Γερμανία όμηρο της Ρωσίας. Η Μέρκελ απέτυχε να προετοιμάσει τη χώρα της για ένα μέλλον δίχως το ρωσικό αέριο, λένε. Της καταλογίζουν ότι «ακολούθησε τον δρόμο της ελάχιστης αντίστασης» απέναντι στους πολιτικούς εταίρους της, στους συμβούλους της, στα εταιρικά συμφέροντα και στα media.
Αδρανής σκεπτικισμός
Εκ των υστέρων (τον περασμένο μήνα) η Μέρκελ δήλωσε ότι δεν είχε ποτέ αυταπάτες για τον Πούτιν, δηλαδή για την άνεσή του να καταφεύγει στην επιθετικότητα. Είπε επίσης ότι η ίδια ποτέ δεν πίστεψε ότι τα αυταρχικά καθεστώτα θα προσελκύονταν από τη φιλελεύθερη δημοκρατία μέσω του διεθνούς εμπορίου, δηλαδή ποτέ δεν ενστερνίστηκε το φιλελεύθερο δόγμα ότι οι αγορές κατισχύουν της πολιτικής. Οι Βρετανοί σημείωσαν ότι ακόμη και «συνεργάτες της Μέρκελ» περιγράφουν την άποψή της για τον κόσμο σαν ανησυχητικά ζοφερή, καθ’ ότι ήταν αποτέλεσμα σοβαρής μελέτης της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Ούτε στη σημερινή διεθνή πολιτική τάξη δείχνει εμπιστοσύνη, λένε, θεωρεί ότι οι κανόνες της είναι πολύ εύθραυστοι και ενδέχεται υπό πίεση να διαλυθούν…
Συνεπώς, αν ισχύουν αυτά, εγείρεται ένα ερώτημα μέσα από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο: γιατί η Μέρκελ δεν έπραξε τίποτε για να προφυλάξει τη Γερμανία από τις γεωπολιτικές καταιγίδες που η ίδια έβλεπε να έρχονται; Ισως επειδή αντιμετώπισε αρκετές κρίσεις που χρειάζονταν άμεση επίλυση: το χρέος ορισμένων χωρών-μελών της Ευρωζώνης, το Μεταναστευτικό, την πανδημία. Ομως τώρα διαψεύστηκαν όλα όσα θεωρούνταν θέσφατα επί τρεις δεκαετίες: οι απεριόριστες δυνατότητες του διαλόγου, το πολιτικό αποτέλεσμα των διεθνών εμπορικών σχέσεων, η μονιμότητα του διεθνούς συστήματος ασφαλείας που εγγυάται η αμερικανική στρατιωτική ισχύς, η παγίωση της ειρήνης στη Γηραιά Ηπειρο, η αντίληψη ότι ο Πούτιν είναι ορθολογιστής και διεθνής εταίρος. Οι Τimes γνωμάτευσαν ότι η εποχή της Μέρκελ έχει παρέλθει.
Εξάρτηση από δύο εχθρούς
Επί Μέρκελ η πολιτική της «καλής σχέσης με τη Ρωσία» είχε την υποστήριξη του 80% του γερμανικού λαού, θυμήθηκαν οι αναλυτές, ωστόσο κανείς δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι η χώρα αφηνόταν βορά στον μοναδικό προμηθευτή ενέργειας. Αυτή η ενεργειακή εξάρτηση στοιχειώνει τώρα τη Γερμανία, αφού ο πόλεμος στη γειτονιά της αποκάλυψε με δραματικό τρόπο τις γερμανικές αδυναμίες και ελλείψεις. Κάποιοι από τους αναλυτές περιλαμβάνουν και την πολιτική της Μέρκελ στα θύματα του πολέμου, αν και η ίδια δεν ευθύνεται για αυτόν. Μελλοντικώς θα αποτιμηθεί και η κινεζική πολιτική της – κάποιοι λένε από τώρα ότι ακριβώς αυτή υπήρξε το μεγαλύτερο λάθος της. Υπέκυψε σε πιέσεις και δεν αντιστάθηκε όσο έπρεπε. Και σχεδόν πέρασε στο άλλο άκρο η Μέρκελ.
Ως καγκελάριος πραγματοποίησε 12 επίσημες επισκέψεις στο Πεκίνο, κάθε φορά παίρνοντας μαζί της έναν σωρό γερμανούς επιχειρηματίες. Διότι έκανε τη λομπίστρια για λογαριασμό τους. Με το πέρασμα του χρόνου η Κίνα έγινε ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, υποσκελίζοντας τις ΗΠΑ. Το 2021 η Γερμανία αγόρασε κινεζικά αγαθά αξίας 142 δισ. ευρώ και πούλησε στην Κίνα προϊόντα αξίας 104 δισ. ευρώ. Και ταυτόχρονα η Γερμανία έβαλε νερό στο κρασί της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα που καταπατά η Κίνα. Ηταν «διπλωματία χαμηλών τόνων». Η Μέρκελ έβαλε πλάτες για την επενδυτική συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Κίνα, με σκοπό να ανοίξει ακόμη περισσότερο η κινεζική αγορά στις γερμανικές επιχειρήσεις. Και ο λαός την είχε υποστηρίξει: τότε, στο λυκόφως της εποχής Τραμπ στις ΗΠΑ, ένα γκάλοπ έδειξε ότι το 36% των Γερμανών έκρινε σαν σημαντικότερες τις καλές σχέσεις με την Κίνα παρά με τις ΗΠΑ.
Οι Times έγραψαν ότι ο πόλεμος πολλαπλασίασε τους στρατηγικούς κινδύνους που έχει για τη Γερμανία το εμπορικό άνοιγμα στην Κίνα. Είναι καθεστώς απρόβλεπτο. Παραβιάζει copyright, εφαρμόζει καραντίνες, έχει καταστήσει άβολη τη δραστηριοποίηση των γερμανικών επιχειρήσεων. Η Κίνα ήταν άλλοτε επικερδής για τους Γερμανούς, όμως έχει μεταβληθεί σε ανταγωνιστική και σε δυνητικά εχθρική χώρα.
Η οικονομική απεμπλοκή της Γερμανίας από την Κίνα είναι, όμως, πιο δύσκολη από τον απογαλακτισμό της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Οποιαδήποτε πολιτική διαφωνία με την Κίνα μπορεί να μετατρέψει «σε λύτρα» 200 δισ. ευρώ γερμανικών επενδύσεων. Φυσικά, υπάρχει και η μεγάλη εξάρτηση του γερμανικού παραγωγικού κεφαλαίου από τις εφοδιαστικές αλυσίδες των Κινέζων. Ακόμη και στην προπαγανδισμένη από τη Γερμανία εκστρατεία περί καθαρής ενέργειας πρωταγωνιστεί η Κίνα, αφού κυριαρχεί στις αγορές ηλιακής και αιολικής τεχνολογίας. Πράσινη μετάβαση χωρίς κινεζικά εξαρτήματα είναι σχεδόν αδύνατη. Κάπως έτσι σβήνουν οι πολιτικοί μύθοι όπως η Ανγκελα Μέρκελ, δηλαδή με τον τρόπο που η ίδια προέβλεψε: υπό την πίεση των γεγονότων.