Μετά την αναγνώριση των Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, την περασμένη Δευτέρα, και δίχως να γνωρίζει πως πολύ σύντομα οι ρωσικές δυνάμεις επρόκειτο να εισβάλουν τελικά στην Ουκρανία, ο γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς ανακοίνωσε το «πάγωμα» της έναρξης λειτουργίας του ρωσογερμανικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2. Πλέον, ωστόσο, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και δραματικές στην Ουκρανία, καθώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε πόλεμο στη χώρα. Η Δύση, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ, επρόκειτο να απαντήσουν με πρωτοφανείς κυρώσεις που «θα γονατίσουν τη Ρωσία», όπως επισήμανε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και αυτό σημαίνει πως το «πάγωμα» της λειτουργίας του Nord Stream 2 θα συνεχιστεί επ’ αόριστον.
Οι όποιες κυρώσεις, όμως, δεν πρόκειται να αλλάξουν το γεγονός πως η Γερμανία (όπως και τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης) πιέζεται ήδη ιδιαίτερα. Σε κείμενό του στο Politico Europe ο Χανς φον ντερ Μπούχαρντ αναφέρει ότι την περασμένη Δευτέρα, ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών της Γερμανίας (BDI) προειδοποίησε μέσω επίσημης έκθεσης ότι περαιτέρω αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ενέργειας γενικότερα «απειλούν να συνθλίψουν την οικονομία», προσθέτοντας πως «η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που ακόμη και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεμένες με τον τόπο τους, υποχρεούνται να εξετάσουν το ενδεχόμενο μετεγκατάστασης στο εξωτερικό».
Ερμαιο του Κρεμλίνου
Ο δημοσιογράφος του Politico επισημαίνει επίσης πως, ενώπιον της δραματικής κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης με το Κρεμλίνο, στη Γερμανία έχουν ήδη αρχίσει να ακούγονται τα πρώτα «mea culpa» για την στάση του Βερολίνου απέναντι στη Ρωσία αλλά και για την εξάρτηση της χώρας από το ρωσικό φυσικό αέριο, η οποία, όμως, δεν αποτελεί πρόβλημα αποκλειστικά της Γερμανίας. «Η τρέχουσα κρίση απέδειξε πως η Γερμανία αφέθηκε εκτεθειμένη σε μία κυβέρνηση που δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως γεωπολιτικό όπλο», γράφει ο Μπούχαρντ.
Μάλιστα το «mea culpa» είναι πολυκομματικό. Καταρχάς ο Ολαφ Σολτς είναι ένας Σοσιαλδημοκράτης, όπως ήταν και ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, πρώην καγκελάριος της Γερμανίας και νυν μέλος του εποπτικού συμβουλίου της ρωσικής Gazprom, ο οποίος για την ολοκλήρωση της κατασκευής του Nord Stream 2 έδωσε αγώνα.
Από την άλλη πλευρά, ο Γιούργκεν Χαρντ, υπεύθυνος Εξωτερικής Πολιτικής των Χριστιανοδημοκρατών/Χριστιανοκ
Η Ostpolitik του Βίλι Μπραντ
Το ότι ο Πούτιν δεν θα δίσταζε να χρησιμοποιήσει το φυσικό του αέριο ως όπλο εκβιασμού οι Γερμανοί θα έπρεπε να το γνωρίζουν ήδη. Ο πόλεμος των αγωγών με την Ουκρανία, για παράδειγμα, ξέσπασε πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 (ενέργεια ενώπιον της οποίας η Ανγκελα Μέρκελ δεν δίστασε να επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα) ενώ και ο Nord Stream 2 κατασκευάστηκε, ούτως ώστε να παρακαμφθεί το Κίεβο. Πώς, εξηγείται, οπότε η στάση του Βερολίνου απέναντι στη Μόσχα;
Ο φον ντερ Μπούχαρντ εστιάζει ορθώς την προσοχή του στον επίσης Σοσιαλδημοκράτη εκλιπόντα καγκελάριο της Γερμανίας Βίλι Μπραντ και την περίφημη Ostpolitik του, βάση της οποίας ήταν η ρήση «Wandel durch Annäherung» (Αλλαγή δια της Προσέγγισης), η οποία αργότερα αργότερα έγινε «Wandel durch Handel» (Αλλαγή δια του Εμπορίου), αξίωμα που εφαρμόστηκε τις τελευταίες δεκαετίες και στο πλαίσιο των σχέσεων του Βερολίνου με το Πεκίνο, με εξίσου πενιχρά αποτελέσματα από την άποψη του εκδημοκρατισμού του κινεζικού καθεστώτος.
Η κατάσταση, όσον αφορά την ενεργειακή αυτάρκεια της Γερμανίας, περιπλέχθηκε περαιτέρω εξαιτίας και της απόφασης της Ανγκελα Μέρκελ, μετά το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα, να επιταχύνει τον τερματισμό λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών της χώρας, με αποτέλεσμα να καταστεί το φυσικό αέριο η κύρια γέφυρα προς ένα πιο πράσινο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο που το Βερολίνο έδωσε μάχη στους κόλπους της ΕΕ, ούτως ώστε να ταξινομηθεί το φυσικό αέριο ως βιώσιμη, πράσινη μορφή ενέργειας.
Ενεργειακό έλλειμα
Ο Μίχαελ Κρούζε, υπεύθυνος για τις ενεργειακές πολιτικές των Φιλελεύθερων (που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό) κατηγορεί την προηγούμενη κυβέρνηση ότι δεν προέβη σε σημαντικές επενδύσεις ούτε στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας ούτε στις υποδομές για την αποθήκευση φυσικού αερίου που θα επέτρεπε την αύξηση των αποθεμάτων της χώρας. «Η Γερμανία είναι ένα κορυφαίο βιομηχανικό έθνος και για αυτόν τον λόγο είναι τεράστιας σημασίας να υπάρχουν αποθέματα φυσικού αερίου στη χώρα για διάστημα 1-2 μηνών», είπε. Σήμερα, όμως, αναφέρει ο ιταλικός ειδησεογραφικός ιστότοπος Europa Today, τα γερμανικά αποθέματα σε φυσικό αέριο επαρκούν για λιγότερο από επτά ημέρες, με τις γερμανικές αποθήκες φυσικού αερίου είναι γεμάτες κατά 35-36% ενώ πέρυσι ήταν γεμάτες κατά 82%.
Μιλώντας στο Politico, ο Μαρσέλ Ντίρζους, πολιτικός επιστήμονας και συνεργάτης του Institute for Security Policy στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου, σημείωσε πως η Γερμανία έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί τα λάθη που διέπραξε στο πλαίσιο των σχέσεών της με τη Ρωσία του Πούτιν – «είναι προφανές ότι όσον αφορά τη Μόσχα αυτή η πολιτική απέτυχε», είπε. Ωστόσο θεωρεί ή μάλλον φοβάται πως ενδέχεται να είναι πλέον αργά για να τα διορθώσει.
Η διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθειών και αποθεμάτων είναι κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση. Σύμφωνα με τον Χανς Κένινγκ, αναλυτή της Aurora, μιας συμβουλευτικής εταιρείας με ειδίκευση στη ενέργεια, οι γερμανικές εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που μεταφέρεται μέσα σε με ειδικά υγραεριοφόρα πλοία, χρησιμοποιούνται ήδη υπερβολικά ενώ για την κατασκευή νέων σταθμών θα χρειαστούν κάποια χρόνια.
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως είτε με τον Nord Stream 2 σε λειτουργία είτε όχι, «θα συνεχίσουμε να εξαρτιόμαστε από τη Ρωσία για τουλάχιστον τέσσερα, πέντε χρόνια, έως ότου να αποκτήσουμε μια ικανοποιητική επιχειρησιακή ικανότητα στο πεδίο του υγροποιημένου φυσικού αερίου», εξήγησε ο γερμανός ειδικός.
Στρατηγικά αποθέματα
Για όλους όσοι πιστεύουν πως το αργά είναι καλύτερο από το ποτέ, σημειώνεται ότι έχουν αρχίσει ήδη να καταβάλλονται κάποιες προσπάθειες με στόχο να διορθωθούν τα όποια λάθη του παρελθόντος, και όχι μόνο στη Γερμανία. Ενα προσχέδιο νόμου που επεξεργάζεται η Κομισιόν και μελέτησε το Politico (πρόκειται να κοινοποιηθεί την επόμενη εβδομάδα) θα απαιτεί από τα κράτη-μέλη της ΕΕ να έχουν ελάχιστα αποθέματα φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Και εάν, σήμερα, οι προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ δεν μπορούν ακόμα να αντικαταστήσουν το ρωσικό αέριο, η κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει σταδιακά τους επόμενους μήνες. «Τη στιγμή που η Ρωσία συνειδητοποιήσει ότι μπορούμε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας με διαφορετικό τρόπο, τα πράγματα θα κινούνται σε εντελώς διαφορετικό επίπεδο όσον αφορά και τις τιμές και την ασφάλεια των προμηθειών», ανέφερε σχετικά ο Χριστιανοδημοκράτης Γιούργκεν Χαρντ. Το οποίο είναι αλήθεια αλλά η Γερμανία και η Ευρώπη θα έπρεπε να τον είχαν σκεφτεί νωρίτερα.
Σε πρακτικό επίπεδο ο αντίκτυπος του πολέμου που διεξάγει ο Πούτιν όσον αφορά την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης θα φανεί κατά τις αμέσως επόμενες ημέρες. Η Ρωσία θα μπορούσε να περιορίσει σημαντικά, εάν όχι να τερματίσει, την προμήθεια της Γηραιάς Ηπείρου με φυσικό αέριο. Ενδεικτικές των προθέσεων του Κρεμλίνου είναι δηλώσεις του αντιπροέδρου του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας και πρώην προέδρου της χώρας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος μετά το πάγωμα της διαδικασίας πιστοποίησης του Nord Stream 2 καλωσόρισε τους Ευρωπαίους σε έναν «γενναίο νέο κόσμο όπου θα πληρώσουν πολύ σύντομα 2.000 ευρώ για 1.000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου!».
Μέρες του… 1973
Αλλά υπάρχουν ήδη αναλυτές και δημοσιογράφοι που υποστηρίζουν ότι η τρέχουσα ενεργειακή κρίση θα μπορούσε να ωφελήσει μακροπρόθεσμα την ΕΕ. Σε άρθρο του, ο Στέφανο Ανιόλι της Corriere della Sera γράφει πως οο Μεντβέντεφ «θυμίζει τους σεΐχηδες της Μέσης Ανατολής του 1973 και την ενεργειακή κρίση εκείνης της εποχής, τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ και το εμπάργκο πετρελαίου. Μας θυμίζει επίσης την αντίδραση της Δύσης, η οποία βρέθηκε ανίσχυρη μπροστά στην εξάρτηση από το αργό πετρέλαιο. Είναι αλήθεια ότι η άμεση αντίδραση περιελάμβανε ασήμαντα μέτρα, στα όρια του φαιδρού. Ομως αυξήθηκε, ως αποτέλεσμα, η συνειδητοποίηση των πολιτών και, κυρίως, εφαρμόστηκαν ενεργειακές πολιτικές που με την πάροδο του χρόνου περιόρισαν την εξάρτηση. Η Γαλλία εφάρμοσε ένα τεράστιο πυρηνικό πρόγραμμα. Οι Βρετανοί και οι Ολλανδοί, χάρη στην επινοητικότητα και την τύχη, ανακάλυψαν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα», υπενθυμίζει ο ιταλός δημοσιογράφος, υποστηρίζοντας πως, τηρουμένων των αναλογιών, και η τρέχουσα κρίση θα μπορούσε και πρέπει να οδηγήσει σε ένα παρόμοιο αποτέλεσμα.