Είναι αυτό τέχνη λοιπόν; Το κριτήριο με το οποίο επιλέγονται κάθε χρόνο οι τέσσερεις υποψηφιότητες στην τελική λίστα των καλλιτεχνών για το περίφημο βραβείο Turner, είναι η δουλειά των υποψηφίων ‒που παρουσιάστηκε τον προηγούμενο χρόνο‒ να γεννά αυθόρμητα στον θεατή αυτό το ερώτημα.
Το βραβείο Turner είναι η σημαντικότερη εικαστική διάκριση στη Βρετανία, με τεράστια αναγνώριση σε όλο τον κόσμο. Aποδίδεται από το 1984, κάθε χρόνο, σε έναν βρετανό εικαστικό κάτω των 50 ετών, όχι ευρέως γνωστό, και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 25.000 στερλίνες. Τη βράβευση διοργανώνει η Πινακοθήκη Tate Britain η οποία και φιλοξενεί πάντα την έκθεση της shortlist.
Προκειμένου κάποιος να είναι υποψήφιος, το ζητούμενο είναι πάντοτε η δουλειά του να έχει να δώσει κάτι καινούργιο στην τέχνη. Αυτό το καινούργιο μπορεί να είναι ακραίο, να είναι προκλητικό, να είναι ενοχλητικό, να είναι μη αποδεκτό, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι καινούργιο. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει προκληθεί δημόσια συζήτηση (και καβγάς) για την ποιότητα των έργων και για το αν αυτά τα έργα είναι τέχνη. Από την άλλη η παγκόσμια προβολή του νικητή είναι τέτοια, ώστε η αξία του ανεβαίνει σε δυσθεώρητα ύψη στο διεθνές χρηματιστήριο της Τέχνης. Θυμηθείτε τις περιπτώσεις του Ντάμιεν Χερστ (με τον καρχαρία στη φορμόλη) και της Τρέισι Εμιν (με το ξέστρωτο κρεβάτι ύστερα από ερωτοτροπία με ισχυρό πρόσωπο των καλλιτεχνικών κυκλωμάτων). Σήμερα οι δύο αυτοί καλλιτέχνες είναι από τους πιο ακριβοπληρωμένους σε όλο τον κόσμο.
Ας δούμε όμως τους φετινούς υποψήφιους… και τα έργα τους. Ενα ζευγάρι τεράστια ανδρικά οπίσθια από την Ανθέα Χάμιλτον (37 ετών), η εμμονή με τα στόρια ενός καταστήματος από τον Μάικλ Ντιν (38 ετών), μερικά γλυπτά που χαρακτηρίστηκαν ως «γλιστερά και ακατανόητα» από την Ελεν Μάρτεν (30 ετών) και ένα τρενάκι για να κάνουν βόλτα οι επισκέπτες μέσα στον εκθεσιακό χώρο από τη Ζοζεφίν Πράιντ (49 ετών).
Ηδη οι πρώτες αντιδράσεις είναι αντικρουόμενες. Ορισμένοι βρίσκουν τα έργα διασκεδαστικά σε συναρπαστικά. Αλλοι τα αντιμετωπίζουν με αναστάτωση και εκνευρισμό. Τα έργα θα εκτίθενται στην Tate Britain από τον Σεπτέμβριο έως τον Ιανουάριο και η απονομή θα γίνει τον Δεκέμβριο.
Ο διευθυντής της Πινακοθήκης Tate και πρόεδρος της επιτροπής των Βραβείων Turner, Αλεξ Φάρκιουαρσον δήλωσε: «οι φετινές υποψηφιότητες δείχνουν πως κατοικούμε σ΄έναν κόσμο που βάλλεται από εικόνες, εξαιτίας της απόλυτης επικράτησης του διαδικτύου».
Τα τεράστια οπίσθια της Ανθέα Χάμιλτον
Τα γλυπτά και οι εγκαταστάσεις της Χάμιλτον είναι πάντα προβοκατόρικα, παράξενα, σουρεαλιστικά, διασκεδαστικά. Η έκθεση για την οποία μπήκε στη λίστα των Βραβείων Turner έγινε στο SculptureCentre στη Νέα Υόρκη και είχε τον τίτλο Lichen! Libido! Chastity! (Λειχήνα! Λίμπιντο! Αγνότητα!)
Το πιο δημοφιλές από τα έργα αυτής της σειράς είναι τα ανδρικά οπίσθια, ύψους 5,5 μέτρων τα οποία μέχρι στιγμής έχουν χρησιμεύσει ως φόντο σε εκατοντάδες selfie. Το συγκεκριμένο γλυπτό η Χάμιλτον το εμπνεύστηκε από τον διάσημο ιταλό σχεδιαστή επίπλων Γκαετάνο Πέσε, ο οποίος είχε σχεδιάσει μια πόρτα σε μορφή ανδρικών οπισθίων για ουρανοξύστη στο Μανχάταν. Το πρότζεκτ δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Τα ακατάληπτα κείμενα του Μάικλ Ντιν
Ο Ντιν κέρδισε την υποψηφιότητα χάρη σε δύο εκθέσεις. Η μία έχει τίτλο Sic Glyphs (Sic Σύμβολα) και έγινε στη South London Gallery και η άλλη έχει τίτλο Qualities of Violence (Χαρακτηριστικά της βίας) και έγινε στην γκαλερί de Appel, στο Αμστερνταμ.
Ο Μάικλ Ντιν δημιουργεί ακατάληπτα ιερογλυφικά κείμενα τα οποία δεν καταλαβαίνει κανείς εκτός από τον ίδιο και τα οποία χρησιμοποιεί για να διακοσμήσει τα γλυπτά του. Τα δε υλικά που χρησιμοποιεί για τα γλυπτά του είναι κυρίως οικοδομικά, π.χ. τσιμέντο, μεταλλικοί σωλήνες κτλ.
Ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του εξίσου: γλύπτη, καλλιτέχνη εγκαταστάσεων, συγγραφέα, τυπογράφο, δραματουργό και φιλόσοφο.
Επίσης ομολογεί την εμμονή του με τα στόρια των καταστημάτων και δηλώνει πόσο πολύ του αρέσει να κολλάει πάνω τους αυτοκόλλητα. Στην έκθεση που έκανε στο Λονδίνο τύπωσε αυτοκόλλητα με δικά του κείμενα. Ακατάληπτα φυσικά…
Τα γλιστερά και ακατανόητα γλυπτά της Ελεν Μάρτεν
Και η Μάρτεν κέρδισε την υποψηφιότητα χάρη σε δύο εκθέσεις: η μία έγινε στην γκαλερί Greene Naftali στη Νέα Υόρκη, με τίτλο Let Us In (Αφήστε μας να μπούμε) και η άλλη παρουσιάστηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας με τίτλο Lunar Nibs (Σεληνιακές μύτες).
Οι επιμελητές της Πινακοθήκης Tate λένε ότι τα γλυπτά της Μάρτεν είναι γλιστερά και ακατανόητα τόσο με διττή σημασία. «Σε εκλύουν και σε ιντριγκάρουν, παράλληλα όμως σου ξεγλιστράνε, δεν μπορείς να τα ερμηνεύσεις ούτε και να τα κατηγοριοποιήσεις».
Το τρενάκι της Ζοζεφίν Πράιντ
Η Πράιντ μπήκε στη λίστα με την έκθεση που παρουσίασε στο CCA Wattis Institute στο Σαν Φρανσίσκο υπό τον τίτλο Thinking by the person Ι Am (Σκέψεις από το πρόσωπο που είμαι).
Η έκθεση περιελάμβανε φωτογραφίες κρεμασμένες στον τοίχο (σαν μια κανονική έκθεση φωτογραφίας) αλλά και ένα τραινάκι, ρεπλίκα (1:10) γνήσιου μοντέλου φορτηγού τρένου, με δύο βαγόνια στα οποία μπορούσαν να καθίσουν οι επισκέπτες και να περιηγηθούν στην έκθεση φωτογραφίας. Οι φωτογραφίες απεικόνιζαν χέρια ασώματων γυναικών.
Δεν είναι ακόμα γνωστό αν το τρενάκι θα παρουσιαστεί στην έκθεση των υποψηφίων στην Tate Modern τον Σεπτέμβριο. Εξάλλου οι υποψήφιοι έχουν τη δυνατότητα, αν θέλουν, να δημιουργήσουν νέα έργα.