Είναι γνωστό ότι ο έντονος φωτισμός εντός και πέριξ των αστικών περιοχών «σβήνει» τα άστρα και τα άλλα κοσμικά σώματα στον ουράνιο θόλο, εμποδίζοντας την παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού, όχι μόνο από τα ανθρώπινα μάτια, αλλά και ακόμη και από τα τηλεσκόπια των αστρονόμων.
Η συνεχής αύξηση του αριθμού των δορυφόρων κάθε είδους και η δημιουργία των τηλεπικοινωνιακών στόλων, αποτελούμενων από χιλιάδες δορυφόρους, γεννούν ένα επιπλέον εμπόδιο στην παρατήρηση του Διαστήματος από τη Γη. Οπως αναφέρουν σε δημοσίευμά τους οι Times του Λονδίνου, οι αστρονόμοι αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρό πρόβλημα στην εξεύρεση σημείων από τα οποία να μπορούν να παρατηρούν ανεμπόδιστα τον ουρανό.
«Λόγω της αύξησης της φωτορύπανσης, δεν υπάρχει πλέον σχεδόν κανένα σημείο στη Γη, όσο απομακρυσμένο και αν είναι, που να πληροί ταυτόχρονα όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την εγκατάσταση ενός αστεροσκοπείου» αναφέρει σε άρθρο στην επιθεώρηση «Nature Astronomy» ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον Φάμπιο Φάλτσι, από το Πανεπιστήμιο του Santiago de Compostela, στην Ισπανία.
Τα μεγάλα παρατηρητήρια χρειάζονται απουσία φωτορύπανσης, μεγάλο αριθμό καθαρών νυχτών και «καλή θέαση» όταν δεν φυσάει ο αέρας.
Στην ίδια επιθεώρηση, επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Τζον Μπάρεντιν από το αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Γιούτα αναφέρει ότι τα διαστημικά σκουπίδια και οι νέοι «αστερισμοί» δορυφόρων «μειώνουν δραματικά τις ευκαιρίες για ανακαλύψεις από την επιφάνεια της Γης, καθώς τα αχνά αστροφυσικά σήματα χάνονται μέσα σε αυτό το θολό τοπίο».
Η εξέλιξη του φωτισμού και το καρτέλ
Μια πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι ακόμη και τα διαστημικά τηλεσκόπια επηρεάζονται από αυτά τα εμπόδια. Περίπου μία στις 23 φωτογραφίες που καταγράφει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, σε απόσταση περίπου 535 χλμ. πάνω από τη Γη, περιέχει σκουρόχρωμες ραβδώσεις ή άλλα σημάδια που προκαλούνται από διερχόμενους δορυφόρους.
«Η απώλεια των σκοτεινών ουρανών για την ανθρωπότητα είναι ουσιαστικά ανυπολόγιστη, δεδομένων των πολλών τρόπων που έχουμε συνδεθεί με τον νυχτερινό ουρανό επί χιλιετίες. Ο νυχτερινός ουρανός έχει ανάγκη διατήρησης και υπεράσπισης, τουλάχιστον για χάρη των μελλοντικών γενεών» λέει ο Μπάρεντιν.
Ο Φάμπιο Φάλτσι αναφέρει ότι η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογίας του τεχνητού φωτισμού αυξάνει αναλογικά και το επίπεδο δυσκολίας παρατήρησης του νυχτερινού ουρανού. Σημειώνει ότι το μεγάλο κακό ξεκίνησε με τη δημιουργία του αποκαλούμενου «καρτέλ Phoebus», μιας συμφωνίας μεταξύ των μεγαλύτερων εταιριών παραγωγής λαμπτήρων, ώστε να παράγουν λάμπες με μικρότερη διάρκεια ζωής από την υφιστάμενη, με στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών από τις πωλήσεις. Από τις 2.500 ώρες διάρκειας ζωής, άρχισαν να κατασκευάζονται λάμπες με διάρκεια ζωής 1.000 ώρες, χρονικό όριο που έναν αιώνα μετά εξακολουθεί να παραμένει το ίδιο. Αυτή η απόφαση έπαιξε, σύμφωνα με τον Φάλτσι, κομβικό ρόλο στη φωτορύπανση.
Η χαμένη ευκαιρία
Βρισκόμαστε, όμως, σε μια εποχή που οι συμβατικοί λαμπτήρες αντικαθίστανται από τις φωτοδιόδους LED, που έχουν διάρκεια ζωής 100.000 ώρες. Ενώ αυτό, εκ πρώτης όψεως, φαντάζει ως μια θετική εξέλιξη κατά της φωτορύπανσης, η βιομηχανία φωτισμού ακολουθεί ξανά ανάλογη πολιτική, αυτή τη φορά γεμίζοντας με δυνατούς φωτισμούς LED ακόμη και σημεία που μέχρι σήμερα δεν φωτίζονταν καθόλου ή διατηρούσαν χαμηλό φωτισμό, όπως περιφερειακά οδικά δίκτυα, μνημεία, κτίρια, βουνά, παραλίες, καταρράκτες κ.λπ.
«Ακόμα και αν τα LED είναι πιο αποδοτικά από τις προηγούμενες τεχνολογίες, η ευκαιρία να χρησιμοποιηθεί πολύ λιγότερη ενέργεια από ό,τι παλαιότερα χάνεται εξαιτίας της μεγαλύτερης ποσότητας φωτός που χρησιμοποιείται. Δεδομένης της έλλειψης τοποθεσιών, θα πρέπει να αναμένεται ότι όλοι θα παλέψουμε με νύχια και με δόντια για να διατηρήσουμε το σκοτάδι του νυχτερινού ουρανού» αναφέρουν στο άρθρο τους οι ερευνητές.
Τα περισσότερα από τα τηλεσκόπια με κάτοπτρα συλλογής φωτός διαμέτρου άνω των τριών μέτρων λειτουργούν ήδη για την παρατήρηση νυχτερινών ουρανών στους οποίους τα μέγιστα όρια για τεχνητό φως που έχει θέσει η Διεθνής Αστρονομική Ενωση ξεπερνιούνται.