Σημασία στον (αμερικανό) άνθρωπο δεν έχει μόνο το όποιο ταλέντο του στα Γράμματα και στις Τέχνες, αλλά και η ικανότητά του να βγάζει λεφτά διά του επιχειρείν και του επενδύειν, ώστε να το τροφοδοτεί συνεχώς, για να του γεννά και αυτό φρέσκο χρήμα αδιαλείπτως (από το οποίο εκπηγάζει η ελευθερία). Ετσι εκτιμάται το χάρισμα στον παραδοσιακό καπιταλισμό των ΗΠΑ, ως γραμμάτιο πληρωτέο επί τη εμφανίσει του στην πιάτσα –αλλιώς είναι ξοφλημένο και άχρηστο–, και με τον κανόνα αυτόν έχουν συμμορφωθεί ακόμη και καλλιτέχνες «που έφεραν επανάσταση στο Χόλιγουντ», όπως έγραψε η Repubblica για τον Φράνσις Φορντ Κόπολα.
Η αφορμή για το άρθρο ήταν η κυκλοφορία ενός βιβλίου για τον μεγάλο σκηνοθέτη, γραμμένου από συγγραφέα εξειδικευμένο στον πολιτισμό του αμερικανικού σινεμά – οι New York Times το χαρακτήρισαν «εξαιρετικά διασκεδαστικό» επειδή «παρακολουθεί τα σκαμπανεβάσματα μιας μεγάλης καριέρας».
Αν ο Κόπολα δεν είχε αγοράσει το 1975 στην Καλιφόρνια έκταση 1.560 στρεμμάτων με βίλα και οινοποιείο και αν δεν είχε συνεχίσει τις επενδύσεις του εκεί το 1995, δεν θα μπορούσε να ρίξει στην αγορά το «αλμυρούτσικο» κρασί με την ονομασία «Rubicon» («Ρουβίκων»), από τις πωλήσεις του οποίου χρηματοδότησε τις αμιγώς κινηματογραφικές επιχειρήσεις του, δηλαδή την ίδια «την τρέλα του».
Το περί Κόπολα βιβλίο με τίτλο «The Path to Paradise» («Το μονοπάτι προς τον Παράδεισο»), του Σαμ Γουάσον, πωλείται στις ΗΠΑ την ίδια ώρα που ο μετρ ολοκληρώνει το μοντάζ του φιλμ «Megalopolis», κόστους 100 εκατ. δολαρίων και… βάθους 40 ετών όσον αφορά τη συγγραφή του σεναρίου του. Για να γυρίσει το φιλμ, ο 84χρονος Κόπολα… διέβη τον Ρουβίκωνά του: αναγκάστηκε να πουλήσει το οινοποιείο.
Το τόλμημα του Κόπολα ήταν η παραγωγή με ίδια κεφάλαια, ώστε να μην αισθάνεται υπάλληλος και «ιδιοκτησία» των μεγάλων χολιγουντιανών εταιρειών. Χάρις σε αυτή τη στάση του έγινε το σημείο αναφοράς όλων και «πατριάρχης της δεκαετίας του ’70», βασικά με το φιλμ «Apocalypse Now» το οποίο, πέρα από τον ακριβό προϋπολογισμό του, αντιμετώπισε πλήθος προβλημάτων. «Μέχρι και ο γάμος του Κόπολα με την Ελενορ κινδύνευσε».
Ο Παράδεισος για τον οποίο μιλάει ο τίτλος του βιβλίου βασίζεται, λοιπόν, ακριβώς στην υπεράσπιση της δημιουργικής ανεξαρτησίας από πλευράς Κόπολα. «Για να κρατήσει τις αποστάσεις του από το Χόλιγουντ, βασίστηκε στην εταιρεία παραγωγής American Zoetrope, με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, την οποία ίδρυσε ο ίδιος το 1969. Εκτός από τις ταινίες του Κόπολα, στη Zoetrope γυρίστηκαν και φιλμ σκηνοθετών με πολύ διαφορετικό στυλ και με διακριτό στίγμα, όπως οι Γκοντάρ, Κουροσάβα, Βέντερς κ.ά. Από τα δικά του φιλμ, το αντιπροσωπευτικότερο είναι το ‘‘Tucker’’». Λόγω του όγκου του έργου του και της διαφορετικής θεματολογίας του, το μέσο της Ρώμης χαρακτήρισε τον Κόπολα «αναγεννησιακό άνθρωπο, με βλέμμα απαλλαγμένο από κάθε ιδεολογία και ηθικολογία».
Φυσικά, για τους Ιταλούς ήταν υποχρεωτική η αναφορά στην τριλογία του «Νονού». Εγραψαν τα εξής: «Σε όσους θεωρούν τα φιλμ αυτά μεταφορικό σχόλιο για τον αμερικανικό καπιταλισμό, ο Κόπολα λέει ότι πρόκειται απλώς για την ιστορία ενός βασιλιά, του Ντον Βίτο, που είχε τρεις γιους: ο Φρέντο πήρε την καλοσύνη, ο Σόνι τη δύναμη και ο Μάικλ την εξυπνάδα. Και σε όσους μιλούν για τον κίνδυνο εξύμνησης της Μαφίας, ο Κόπολα απαντά ότι ήθελε να δει ανθρώπους συγκεντρωμένους μπροστά σε εγκληματίες, όπως δείχνει η σκηνή όπου ο Ντον Βίτο χορεύει με την κόρη του στον γάμο της. ‘‘Για να είσαι σκηνοθέτης, πρέπει να θέλεις να κάνεις μια ταινία τόσο πολύ, που να είσαι έτοιμος να σκοτώσεις’’ λέει – και δεν είναι τυχαίο ότι χρηματοδότησε την τριλογία προσωπικά με 8 εκατ. δολάρια όταν αποχώρησε ένας από τους παραγωγούς».
Το βιβλίο αναφέρει λεπτομέρειες για όλα αυτά, αλλά και για τις αποτυχίες που γονάτισαν τη Zoetrope. «Η ιστορία των παραγωγών του Κόπολα υπήρξε αδιάκοπη εναλλαγή θριάμβων και τραγωδιών στις οποίες περιλαμβάνεται και ο θάνατος του γιου του Τζανκάρλο το 1986, σε δυστύχημα με σκάφος. Ο Γουάσον παρατηρεί στο πόνημά του ότι ‘‘κάθε σπουδαία ταινία του Κόπολα είναι ένα αυτοβιογραφικό έργο άμεσα εξελισσόμενο την ώρα του γυρίσματος’’ και επιπλέον υποστηρίζει ότι αυτό ισχύει και για το ‘‘Αποκάλυψη Τώρα’’, που τυγχάνει έργο κάθαρσης. Σε αυτό το φιλμ ο σκηνοθέτης βυθίστηκε σε μια τρομερή περιπέτεια για να ενισχύσει τον αγώνα του υπέρ της καλλιτεχνικής ανεξαρτησίας. Η πρόκληση διαρκείας του Κόπολα ήταν η αναγέννηση του κόσμου του έπειτα από κάθε πτώση του».
«Στο επίκεντρο όλων η ιστορία της Zoetrope, που, πέραν των φιλμ του Κόπολα, υπήρξε θερμοκοιτίδα για νέους σκηνοθέτες, ακόμη και καλλιτεχνική κολεκτίβα χίπηδων ανοιχτή σε κάθε φρικιό που είχε να πει μια καλή ιδέα στον Φράνσις». Κλείνοντας, ανέφεραν ότι το «Megalopolis», το οποίο ενδέχεται να κυκλοφορήσει το επόμενο έτος, «είναι ένα είδος παραβολής για την ουτοπία».
Ο Γουάσον, έγραψαν οι Νεοϋορκέζοι, λέει ότι σχετίζεται με τις μελλοντικές πόλεις που θα εξασφαλίζουν τις βασικές ανθρώπινες προτεραιότητες. «Ο συγγραφέας μάς υπενθυμίζει ότι ο σκηνοθέτης έχει περάσει όλη του τη ζωή φιλοδοξώντας να χτίσει ουτοπίες»…