Το «Ever Given» είναι καταρχάς ένα κολοσσιαίων διαστάσεων φορτηγό πλοίο που μπορεί να μεταφέρει από τη μία άκρη της Γης στη άλλη έως και 20.000 εμπορευματοκιβώτια. Ωστόσο μετά την προσάραξή του, την προηγούμενη εβδομάδα, στη Διώρυγα του Σουέζ και τον επακόλουθο αποκλεισμό εκατοντάδων πλοίων εκατέρωθεν της πολυσύχναστης θαλάσσιας εμπορικής οδού, κατέστη «ακόμη ένα δραματικό σύμβολο της ευθραυστότητας του παγκοσμιοποιημένου κόσμου μας και της εξάρτησής μας από οικονομικά και κοινωνικά συστήματα που είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα και αλληλεξαρτώμενα, ούτως ώστε να ελεγχθούν».
Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει σε άρθρο του στην Corriere della Sera o Μάσιμο Νάβα, επισημαίνοντας καταρχάς πως αρκεί ένα ασήμαντο ανθρώπινο λάθος ή μία ισχυρή και αναπάντεχη ριπή ανέμου για να παραλύσει μία από τις σημαντικότερες εμπορικές οδούς στον κόσμο.
Σύμφωνα με τον ιταλό δημοσιογράφο και συγγραφέα η προσάραξη του «Ever Given» δεν αποτελεί απλά και μόνο ένα από τα θέματα της επικαιρότητας. Αποτελεί επίσης «το τελευταίο κεφάλαιο μίας ιστορίας με διάρκεια μεγαλύτερη του ενός αιώνα, που άρχισε με μία φιλόδοξη ιδέα περί προόδου η οποία σήμερα πληρώνει αυτήν την υπερμέτρη φιλοδοξία».
Ο Νάβα συγκρίνει το ατύχημα του «Ever Given» με το «μεγάλο lockdown που επιβλήθηκε από την πανδημία και γονάτισε την παγκόσμια οικονομία, παρέλυσε τις μεταφορές, σκότωσε τον τουρισμό και μας ανάγκασε να εξετάσουμε εκ νέου τον τρόπο που ζούμε και καταναλώνουμε, που διαχειριζόμαστε τη δημόσια υγεία, που προβλέπουμε όσον το δυνατόν πιο υπεύθυνα τους παγκόσμιους κινδύνους, που παράγουμε και συναλλασσόμαστε».
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς διαπιστώσαμε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο πως οι επιπτώσεις μίας πανδημίας δεν περιορίστηκαν μόνο σε μια κινεζική επαρχία ή σε μία ήπειρο αλλά έπληξαν ολόκληρο τον κόσμο, όπως ακριβώς μία ανεμοθύελλα στο Σουέζ είχε αρνητικές συνέπειες από την Wall Street έως τη Σαγκάη και από τα εργοστάσια της Volkswagen έως τα πολυκαταστήματα του Λονδίνου και του Τόκιο. Κάνοντας λόγο για έναν «ανούσιο γιγαντισμό» που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο κόσμο, ο Νάβα ανάγει το ατύχημα του «Εver Given» σε σύμβολο μίας «μη βιώσιμης προόδου».
Κινούμενος στο ίδιο μήκος κύματος ο Πίτερ Γκούντμαν των New York Times θεωρεί πως την προηγούμενη εβδομάδα ο κόσμος όλος έλαβε ακόμη μια προειδοποίηση όσον αφορά «τους κινδύνους της υψηλής εξάρτησής του από τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού» καθώς η προσάραξη ενός μόλις πλοίου δημιούργησε ένα μικρό χάος στο διεθνές εμπόριο.
Στο κείμενό του ο αμερικανός δημοσιογράφος υπενθυμίζει πως κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, ειδικοί στο μάνατζμεντ και εταιρείες παροχής επιχειρηματικών συμβουλών, επιχειρηματολογούσαν αναφανδόν υπέρ της αποκαλούμενης «έγκαιρης παραγωγής» (just-in-time manufacturing) με στόχο τον περιορισμό των δαπανών και την αύξηση των κερδών: «αντί να σπαταλούν χρήματα για τη συσσώρευση επιπλέον αγαθών σε αποθήκες, οι εταιρείες μπορούν να βασίζονται στη μαγεία του Διαδικτύου και στη βιομηχανία της παγκόσμιας ναυτιλίας, ούτως ώστε να βρίσκουν ό,τι χρειάζονται, όταν το χρειάζονται», γράφει.
Η υιοθέτηση της εν λόγω ιδέας έφερε επανάσταση σε πολλές βιομηχανίες (παραγωγής αυτοκινήτων, ιατρικού εξοπλισμού, φαρμάκων κ.ά. ) όπως επίσης και στο λιανικό εμπόριο. Συνέβαλε επίσης στην ευημερία πλήθους υψηλόβαθμων στελεχών και μετόχων πάρα πολλών εταιρειών, καθώς «τα χρήματα που δεν ξοδεύονται για το γέμισμα αποθηκών με περιττά εξαρτήματα αυτοκινήτων, είναι χρήματα που μπορούν να δοθούν σε μετόχους ως μερίσματα».
Ομως «όπως συμβαίνει με όλα στη ζωή, το να το παρακάνουμε με κάτι καλό μπορεί να επιφέρει κινδύνους», υπενθυμίζει ο Γκούντμαν. Και για να γίνει κατανοητός αναφέρει πως η υπερβολική εξάρτηση της ανθρωπότητας από την έγκαιρη παραγωγή εξηγεί γιατί ιατροί και νοσηλευτές από την Ιντιάνα έως την Ιταλία κατέληξαν κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας να φροντίζουν ασθενείς με Covid-19 δίχως τον απαραίτητο προστατευτικό εξοπλισμό.
«Συστήματα υγείας, πολλά από τα οποία ελέγχονται από εταιρείες κερδοσκοπικού χαρακτήρα που λογοδοτούν σε μετόχους, θεώρησαν πως μπορούσαν να βασίζονται στο Διαδίκτυο και στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία για την άμεση παράδοση όλων όσα χρειάζονταν. Αποδείχτηκε πως επρόκειτο για έναν θανάσιμα λανθασμένο υπολογισμό», αναφέρει ο Γκούντμαν.
«Καθώς γινόμαστε ολοένα πιο αλληλεξαρτώμενοι, υποκείμεθα στις ευπάθειες που προκύπτουν και είναι πάντα απρόβλεπτες», εξήγησε στους New York Times ο Ιαν Γκόλντιν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με ειδίκευση στην παγκοσμιοποίηση. «Κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει ότι ένα πλοίο θα προσάραζε στη μέση μίας διώρυγας, όπως κανένας δεν είχε προβλέψει πού θα ξεσπούσε η πανδημία, όπως δεν μπορούμε να προβλέψουμε την επόμενη κυβερνοεπίθεση ή την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση, παρότι γνωρίζουμε πως θα συμβούν», συμπλήρωσε.
Αποτελεί γεγονός πως τότε που παρουσιάστηκαν και τέθηκαν σε χρήση κατά τη δεκαετία του 1950, τα εμπορευματοκιβώτια έφεραν επανάσταση στο παγκόσμιο εμπόριο, συμβάλλοντας στο να μειωθεί σημαντικά ο χρόνος που απαιτείται για τη μεταφορά των όποιων αγαθών ανά την υφήλιο.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η εκθετική αύξηση του αριθμού των εμπορευματοκιβωτίων που μπορούν να φορτωθούν σε ένα πλοίο «συρρίκνωσε περαιτέρω τον κόσμο», με τη χωρητικότητα να αυξάνεται 1500% την τελευταία πεντηκονταετία και σχεδόν να διπλασιάζεται κατά τη διάρκεια μόνον της τελευταίας δεκαετίας, σύμφωνα με στοιχεία της Allianz Global Corporate and Specialty.
Αυτές οι θετικές εξελίξεις στις θαλάσσιες μεταφορές και στο διεθνές εμπόριο συνέβαλαν στο να καταστούν δυνατές εξαιρετικά αποδοτικές μορφές εξειδίκευσης της παραγωγής, με εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων στη Βόρεια Αγγλία να χρησιμοποιούν εξαρτήματα που προέρχονται από την Ασία. Τα εμπορευματοκιβώτια, καθώς και τα ολοένα μεγαλύτερα υπερσύγχρονα πλοία που τα μεταφέρουν, συνέβαλαν επίσης στη διεύρυνση της ποικιλίας των καταναλωτικών αγαθών που είναι διαθέσιμα ανά την υφήλιο αλλά και στην πτώση των τιμών.
Συγχρόνως, όμως, οι ίδιες εξελίξεις δημιούργησαν συγκεκριμένες ευπάθειες και το ατύχημα στη Διώρυγα του Σουέζ αποτέλεσε ακόμη ένα βαρύτατο πλήγμα για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, η οποία εξακολουθεί να προσπαθεί να συνέλθει από την πανδημία του κορονοïού και την επακόλουθη και αναγκαστική αναδιοργάνωση του παγκόσμιου εμπορίου.
Λόγω των εκτεταμένων lockdowns εκατομμύρια Αμερικανοί και Ευρωπαίοι παρήγγειλαν τεράστιες ποσότητες εργοστασιακών αγαθών από την Ασία – από όργανα γυμναστικής, για να αντισταθμίσουν το κλείσιμο των γυμναστηρίων, έως εκτυπωτές και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ούτως ώστε να μετατρέψουν κρεβατοκάμαρες και καθιστικά σε γραφεία.
Αλλά λόγω της εκτίναξης της ζήτησης σημειώθηκε έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων στην Κίνα ενώ το κόστος μεταφοράς ενός κοντέινερ από την Ασία στη Βόρεια Αμερική υπερδιπλασιάστηκε από τον περασμένο Νοέμβριο.
Την ίδια ώρα ο ρυθμός εκφόρτωσης των εμπορευματοκιβωτίων στα λιμάνια των ΗΠΑ και της Ευρώπης επιβραδύνθηκε σημαντικά, καθώς τόσο πολλοί λιμενεργάτες όσο και οδηγοί φορτηγών είτε προσβλήθηκαν από τον κορονοïό είτε αναγκάστηκαν να παραμείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους για να μην προσβληθούν ή για να προσέχουν τα παιδιά τους.
Αναπόφευκτα οι καθυστερήσεις στις εκφορτώσεις επέφεραν καθυστερήσεις και στις φορτώσεις των εμπορευματοκιβωτίων στα πλοία με προορισμό την Ανατολική Ασία και αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε για τουλάχιστον τέσσερις μήνες. Τώρα, προειδοποιούν οι ειδικοί, η περιπέτεια του «Ever Given», παρά το αίσιο τέλος της, πρόκειται να πλήξει περαιτέρω την παγκόσμια ναυτιλία.
Κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου, τα ¾ των εμπορικών πλοίων που μετέφεραν κοντέινερ από την Ασία στην Ευρώπη, έφτασαν στους προορισμούς τους καθυστερημένα. Λόγω της εξαήμερης διακοπής της κυκλοφορίας στη Διώρυγα του Σουέζ, θεωρείται σχεδόν σίγουρο πως σημαντικές καθυστερήσεις θα σημειωθούν και κατά τη διάρκεια του τρέχοντος μήνα.
Το ότι τα πλοία που είχαν ακινητοποιηθεί στη Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα πιθανώς θα φτάσουν όλα μαζί σε κατάμεστα λιμάνια όπου θα εκφορτωθούν και θα φορτωθούν με καθυστέρηση, αυξάνουν τις ανησυχίες των ειδικών για επιδείνωση αυτής της αναπάντεχης κρίσης.