«Πρέπει να προσαρμόσουμε τη Γαλλία στην παγκοσμιοποίηση, διατηρώντας, ωστόσο, τη γαλλικότητά της. Χρειαζόμαστε ευελιξία αλλά και έναν νέο τύπο κοινωνικού κράτους με περισσότερα δικαιώματα για τους ανθρώπους που παίρνουν το ρίσκο και με περισσότερα δικαιώματα για τους ανθρώπους που δεν μπορούν να βρουν τη θέση τους στην παγκοσμιοποίηση». Αυτά δήλωσε πρόσφατα ο Αντουάν Φουσέ, προσωπάρχης στο υπουργείο Εργασίας της Γαλλίας σε μια απόπειρά του να πείσει τους Γάλλους ότι οι επικείμενες μεταρρυθμίσεις στην εργασιακή νομοθεσία είναι πιο πιστές στο ιδανικό της ισότητας παρά στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού.
Αλλά εάν αυτοί που παίρνουν το ρίσκο (με στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας) είναι οι επιχειρηματίες και τα αφεντικά, αυτοί που ενδέχεται να μην μπορούν να βρουν τη θέση τους στην παγκοσμιοποίηση είναι οι εργαζόμενοι. Οπότε οι γαλλικές αρχές κάνουν λόγο για Flexicurity, ένα όρο που συντέθηκε στη Δανία από την ένωση των λέξεων flexibility και security: ευελιξία για τα αφεντικά, οπότε, όσον αφορά την ευκολία με την οποία θα μπορούν να απολύουν εργαζόμενους και ασφάλεια για τους απολυμένους οι οποίοι στην περίπτωση που χάσουν τη δουλειά τους θα λαμβάνουν σημαντικά επιδόματα ανεργίας και θα μπορούν να συμμετάσχουν σε προγράμματα κατάρτισης.
Πρόκειται για ένα μεταρρυθμιστικό πακέτο που σχεδιάστηκε κατά το πρότυπο όλων όσα ισχύουν στον «πραγματικό παράδεισο των εργαζόμενων, στις Σκανδιναβικές χώρες», προσδιορίζουν οι New York Times, «και όχι πάνω στη βάση (της νοοτροπίας) ο-νικητής-τα-παίρνει-όλα που επικρατεί σε κοινωνίες όπως η αμερικανική και η βρετανική». Αλλά την ώρα που οι υπουργοί του τέως υψηλόβαθμου στελέχους των Ρότσιλντ και νυν προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας προσπαθούν να περιορίσουν τις όποιες ανησυχίες, δίνοντας μια σκανδιναβική εσάνς στις εργασιακές μεταρρυθμίσεις, οι ειδικοί εμφανίζονται επιφυλακτικοί.
«Το Flexicurity αποτελεί απλώς ένα φανταχτερό περιτύλιγμα», υποστήριξε η Αμαντίν Κρεσπί, πολιτικός επιστήμονας στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών. «Έως τώρα έχουμε μόνον ευελιξία και καθόλου ασφάλεια. Ο Μακρόν προσφέρει περικοπές στους φόρους για το πλουσιότερο 10%. Θα εφαρμοστούν οι εργασιακές μεταρρυθμίσεις και μετά θα πουν πως δεν υπάρχουν λεφτά για τίποτα άλλο», πρόσθεσε.
Ευελιξία ή ακραίος ατομικισμός
To ότι και η Γαλλία χρειάζεται τις μεταρρυθμίσεις είναι δεδομένο. Το ποσοστό ανεργίας στη χώρα αγγίζει το 10%, σημειώνοντας μάλιστα άνοδο την ώρα που η κατάσταση στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία βελτιωνόταν. Σχεδόν ένας στους τέσσερις νέους της Γαλλίας είναι σήμερα άνεργος. Οπότε είναι απαραίτητες νέες θέσεις εργασίας. Και η έντονη αντιπαράθεση αφορά ακριβώς το πώς θα δημιουργηθούν αυτές.
Τα συνδικάτα επιρρίπτουν την ευθύνη για την υψηλή ανεργία στη χαμηλή ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Πληρώστε τους εργαζόμενους περισσότερα –υποστηρίζουν– ώστε να αυξηθούν και οι δαπάνες τους (άρα και η ζήτηση) και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Εκπρόσωποι της CGT (Γενική Συνομοσπονδία Εργατών), του ισχυρότερου από τα πέντε μεγαλύτερα και του πιο πολεμικού από τα συνδικάτα της Γαλλίας, ζητούν την κατάργηση του 35ώρου. Δουλεύοντας όλοι οι εργαζόμενοι της Γαλλίας 32 ώρες, μόλις τρεις λιγότερο, κάποιοι θα πρέπει να καλύψουν το κενό, οπότε αναγκαστικά θα γίνουν και νέες προσλήψεις.
Για την κυβέρνηση, ωστόσο, η εν λόγω νοοτροπία αποκαλύπτει ξεκάθαρα γιατί δεν κατάφερε η Γαλλία να προσαρμοστεί στην νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Και για αυτό η Renault κατασκευάζει τα αυτοκίνητά της στη Ρουμανία, όπου οι μισθοί είναι ιδιαίτερα πιο χαμηλοί. Αυτό που χρειάζεται η Γαλλία, υποστηρίζει ο Μακρόν, είναι η ευελιξία που θα επιτρέψει στους επιχειρηματίες να απαλλαγούν από τους περιορισμούς ενός παρωχημένου εργασιακού κώδικα.
Οι επικείμενες μεταρρυθμίσεις αναμένεται πως θα παράσχουν στις νεοφυείς επιχειρήσεις τη δυνατότητα να δίνουν χαμηλότερους μισθούς στους νεοπροσληφθέντες. Και αυτήν τη φορά, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια όταν οι κινητοποιήσεις των σωματείων των εργαζομένων άλλαζαν τα όποια κυβερνητικά σχέδια, η κυβέρνηση έχει ήδη κερδίσει τη συγκατάθεση μερικών συνδικάτων. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις των τελευταίων εβδομάδων δεν προκάλεσαν ιδιαίτερη αναταραχή, οδηγώντας πολλούς στο συμπέρασμα πως οι μεταρρυθμίσεις είναι πλέον βέβαιο πως θα εφαρμοστούν.
Τα μέλη της CGT, ωστόσο, δηλώνουν αποφασισμένα να συνεχίσουν τον αγώνα τους, κατηγορώντας την κυβέρνηση για μια επαίσχυντη επίθεση κατά των δικαιωμάτων των εργαζόμενων. «Ο Μακρόν προτείνει μια ολική αλλαγή της κοινωνίας που αντιτίθεται σε όλα όσα καθόρισαν τη γαλλική κοινωνία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Προτείνει ένα μοντέλο ακραίου ατομικισμού στο οποίο οι εργαζόμενοι κερδίζουν ελάχιστα», υποστήριξε υψηλόβαθμο στέλεχος του συνδικάτου. Και αποτελεί πράγματι γεγονός πως ο Μακρόν σκοπεύει να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των εργαζόμενων και των εργοδοτών.
Σύμφωνα με νόμο που υιοθετήθηκε το μακρινό 1884, σε επίσημο επίπεδο μόνον τα συνδικάτα έχουν το δικαίωμα να εκπροσωπούν τους εργαζόμενους και από τότε διαδραματίζουν καίριο ρόλο στον καθορισμό των μισθών και των εργασιακών συνθηκών. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, ωστόσο, οι επιχειρήσεις κατάφεραν να αποσπάσουν το δικαίωμα να προσλαμβάνουν εποχιακούς εργαζόμενους ενώ οι μεταρρυθμίσεις που αναμένονται, θα δώσουν στις μικρομεσαίες εταιρείες το δικαίωμα να διαπραγματεύονται απευθείας με τους εργαζόμενους.
Από τη Γερμανία στη Σκανδιναβία
«Η κύρια έμπνευση αυτών των μεταρρυθμίσεων είναι η ιδέα ότι η προστασία των εργαζομένων έχει φτάσει στα άκρα. Ότι, σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα, αυτές οι προστασίες είναι τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα και την οικονομία», εξήγησε ο Μισέλ Πιζενέ από το πανεπιστήμιο της Σορβόνης, ειδικός στην ιστορία των εργατικών κινημάτων.
Η γαλλική κυβέρνηση και οι σύμβουλοί της συχνά επικαλούνται την περίπτωση της Γερμανίας ως σημείο αναφοράς για τις δικές τους μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά. Αφότου οι Γερμανοί εργοδότες απέκτησαν (κατά τη δεκαετία του 1990) μεγαλύτερη ευελιξία, όσον αφορά τον καθορισμό των μισθών, η ανεργία μειώθηκε σημαντικά και οι γερμανικές επιχειρήσεις έγιναν πιο ανταγωνιστικές. Αλλά σημαντικό μέρος αυτής της ώθησης προκλήθηκε από τη μείωση των αμοιβών των εργαζομένων. Και παράλληλα με την αύξηση της φτώχειας που σημειώθηκε, αυξήθηκε και ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν από τα κρατικά επιδόματα και εκείνων που ημιαπασχολούνται. Παρά τη μείωση της ανεργίας. «Αυτό δεν είναι μοντέλο, αυτό υπήρξε μια καταστροφή», επισήμανε εκπρόσωπος του συνδικάτου Solidaires που επίσης εναντιώνεται στις μεταρρυθμίσεις.
Όσον αφορά το σκανδιναβικού τύπου σύστημα στήριξης των πιο αδύναμων, στη θεωρία ακούγεται ιδανικό. Στην πράξη, ωστόσο, το σκανδιναβικό μοντέλο δεν αποτελεί απλώς ένα σύνολο κανόνων αλλά ένα πολιτισμικό φαινόμενο που βασίζεται στο κοινό αίσθημα μιας συλλογικής και διάχυτης ευημερίας που αφορά εξίσου και τους επιχειρηματίες και τους εργαζόμενους. «Το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων είναι πολύ υψηλό. Υπάρχει η αίσθηση ότι οι απαιτήσεις όσον αφορά τους μισθούς θα πρέπει να είναι λογικές ώστε να προστατέψουμε τις επιχειρήσεις (καθώς) οι κερδοφόρες επιχειρήσεις δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας», προσδιόρισε ο Οϊστεν Ντόρουμ, επικεφαλής οικονομολόγος της NHO, της κύριας ένωσης εργοδοτών της Νορβηγίας που εκπροσωπεί τις νορβηγικές εταιρείες στις διαπραγματεύσεις τους με τα συνδικάτα.
Πίσω στη Γαλλία, όπου σίγουρα δεν υφίσταται αυτή η συλλογική αίσθηση ευημερίας, ο Μακρόν έχει δεσμευτεί για περικοπή των κρατικών δαπανών ώστε να συμμορφωθεί με τις επιταγές των Βρυξελλών περί του δημόσιου χρέους. Και αν όντως επιθυμεί να υλοποιήσει το μεγαλεπήβολο σχέδιό του για περαιτέρω ενοποίηση των χωρών που ανήκουν στην Ευρωζώνη, ο Μακρόν γνωρίζει πως θα χρειαστεί τη στήριξη των Γερμανών. Για να την κερδίσει, όμως, θα πρέπει να αποδείξει ότι εφαρμόζει πιστά όλα όσα ορίζει η ΕΕ για τα δημοσιονομικά. Και αυτό σημαίνει λιγότερα χρήματα για τις όποιες κοινωνικές παροχές. Προς το παρόν, πάντως, ο γάλλος πρόεδρος έχει το πάνω χέρι και η εθνοσυνέλευση θα εγκρίνει κατά πάσα πιθανότητα τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις πριν από το τέλος του έτους. Στη συνέχεια, ο Μακρόν και η κυβέρνησή του θα πρέπει να αποδείξουν στην πράξη πως η ευελιξία των εργοδοτών μεταφράζεται σε ασφάλεια για τους εργαζόμενους.