Σε συμφωνία για τα διαδικτυακά πνευματικά δικαιώματα κατέληξαν, μετά από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωκοινοβούλιο.
Η συμφωνία αποσκοπεί να εξασφαλίσει ότι στην ενιαία ψηφιακή αγορά οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί (μουσικοί, ηθοποιοί κ.α) καθώς και οι εκδότες και οι δημοσιογράφοι θα επωφελούνται από τον κόσμο του Διαδικτύου και θα διασφαλίζονται τα δικαιώματά τους.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, θα πρέπει οι μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες να διαπραγματευθούν συμφωνίες αδειών με τους κατόχους δικαιωμάτων για την επαναδημοσίευση των έργων τους, και θα πρέπει να ελεγχθεί το περιεχόμενο στο YouTube, για να διασφαλιστεί ότι δεν υφίστανται παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων.
Η οδηγία στοχεύει στη διασφάλιση της δίκαιης αμοιβής των παραγωγών δημιουργικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, ωστόσο ορισμένα εμπλεκόμενα μέρη άσκησαν αυστηρή κριτική υποστηρίζοντας ότι η όλη διαδικασία ενδέχεται να περιορίσει την ελευθερία έκφρασης στο διαδίκτυο.
Τα δύο πιο επίμαχα σημεία της Οδηγίας Copyright σχετίζονται με τα Αρθρα 11 και 13. Το Αρθρο 13 υποχρεώνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες να δημιουργούν φίλτρα για την επόπτευση του υλικού που αναρτούν οι χρήστες, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν υφίστανται παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων. Το Αρθρο 11 υποχρεώνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες που αναρτούν ενημερωτικά, ειδησεογραφικά άρθρα – όπως η Google News, να συνάπτουν σύμβαση άδειας χρήσης του σχετικού υλικού με τον αρχικό εκδότη.
Το συμφωνημένο κείμενο πρέπει να επικυρωθεί επισήμως από το ευρωκοινοβούλιο και την ΕΕ. Η υιοθέτηση στο Συμβούλιο των Υπουργών αναμένεται την επόμενη εβδομάδα, ενώ η τελική ψηφοφορία στην ολομέλεια του ΕΚ αναμένεται την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, το αργότερο ως τα μέσα Απριλίου. Μόλις υιοθετηθεί από τους δύο θεσμούς, τα κράτη-μέλη θα έχουν διορία 24 μηνών για να ενσωματώσουν τους νέους κανόνες στην εθνική νομοθεσία.
Μακρόν: «Μεγάλη νίκη της Ευρώπης που προστατεύει»
Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χαιρέτισε τη συμφωνία ως «μια μεγάλη νίκη της Ευρώπης που προστατεύει, μια Ευρώπη του πολιτισμού και της δημιουργίας», έγραψε στο Twitter ο Εμανουέλ Μακρόν.
«Είναι η απόδειξη του γεγονότος ότι η Ευρώπη είναι περήφανη για τους δημιουργούς της και ότι γνωρίζει [πώς] να τους προστατεύει, προς όφελος όλων των πολιτών», σχολίασε από την πλευρά του ο γάλλος υπουργός Πολιτισμού Φρανκ Ριστέρ.
Τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου νομοσχεδίου που προωθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:
•Κίνητρα για την πληρωμή των καλλιτεχνών και των δημοσιογράφων από τις ψηφιακές πλατφόρμες για τη χρήση της δουλειάς τους
•Κάποιες κατηγορίες διαδικτυακού υλικού, όπως τα αρχεία GIF και «memes» θα μπορούν να διαμοιράζονται ελεύθερα
•Σύνδεσμοι για ενημερωτικά άρθρα θα μπορούν επίσης να διαμοιράζονται ελεύθερα, συνοδεία «μεμονωμένων λέξεων ή πολύ σύντομων αποσπασμάτων»
•Οι δημοσιογράφοι πρέπει να εισπράττουν μέρος της πληρωμής για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που καταβάλλονται στον εκδότη τους
•Οι νεοφυείς επιχειρήσεις θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις
•Η οδηγία δεν θα επιβάλλει φίλτρα
Οι νομοθέτες πάσχισαν επίσης να διασφαλίσουν ότι το διαδίκτυο παραμένει χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης. Για αυτόν τον λόγο αποσπάσματα από ειδησεογραφικά άρθρα θα μπορούν να διαμοιράζονται ελεύθερα, ενώ το ίδιο θα ισχύσει για τα αρχεία GIF και τα διαδικτυακά μιμίδια ή «memes».
Οι τεχνολογικοί γίγαντες θα μοιράζονται τα έσοδά τους με τους καλλιτέχνες και τους δημοσιογράφους. Η συμφωνία αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυνατότητας των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων, να διαπραγματευτούν καλύτερες συμβάσεις για τη χρήση των έργων τους που εμφανίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
Προστασία της ελευθερίας της έκφρασης
Η διαμοίραση αποσπασμάτων ειδησεογραφικών άρθρων θα είναι απαλλαγμένη από υποχρεώσεις προς τον οργανισμό που τα παράγει. Η συμφωνία ωστόσο περιέχει και ρήτρες για την αποφυγή της κατάχρησης αυτής της δυνατότητας από τους κόμβους αναμετάδοσης ειδήσεων. To εκάστοτε «απόκομμα» θα μπορεί να συνεχίσει να εμφανίζεται για παράδειγμα στη ροή ειδήσεων του Google News, ή όταν ένα άρθρο διαμοιράζεται στο Facebook, με την προϋπόθεση να είναι «πολύ σύντομο».
Η ανάρτηση προστατευόμενων έργων για λόγους παράθεσης, κριτικής, εξέτασης, διακωμώδησης, παρωδίας ή σάτιρας προστατεύεται, διασφαλίζοντας ότι τα «memes» και τα αρχεία GIF θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα και διαμοιράσιμα σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
Πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες δε θα επηρεαστούν
Το κείμενο διευκρινίζει επίσης ότι η ανάρτηση έργων σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες με μη εμπορικό τρόπο, όπως για παράδειγμα στη Wikipedia, ή πλατφόρμες ανοιχτού («open source») λογισμικού, όπως το GitHub, θα εξαιρούνται αυτόματα. Οι καινοφυείς πλατφόρμες θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις από τις πιο γνωστές.
Ισχυρότερα διαπραγματευτικά δικαιώματα για δημιουργούς και ερμηνευτές
Οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές θα μπορούν να διεκδικήσουν πρόσθετες αμοιβές από τους διανομείς που εκμεταλλεύονται τα δικαιώματά τους όταν η ανταμοιβή που συμφωνήθηκε αρχικά είναι δυσανάλογα χαμηλότερη από τα κέρδη που αποκομίζει ο διανομέας.
Πώς η οδηγία αλλάζει την υπάρχουσα κατάσταση
Προς το παρόν, οι εταιρείες του διαδικτύου έχουν ελάχιστα κίνητρα να υπογράψουν δίκαιες συμφωνίες χρήσης με τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς δεν θεωρούνται υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες τους. Η μόνη τους υποχρέωση είναι να αφαιρούν περιεχόμενο που καταπατά πνευματικά δικαιώματα όταν ο κάτοχός τους το ζητήσει. Αυτή η πρακτική ωστόσο είναι επίπονη για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και δεν τους εγγυάται δίκαιη ανταμοιβή. Καθιστώντας τις εταιρείες του Διαδικτύου υπεύθυνες, θα ενισχυθεί η δυνατότητα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων) να διασφαλίσουν δίκαιες συμβάσεις και κατά συνέπεια δίκαιες αμοιβές για την ψηφιακή εκμετάλλευση του υλικού τους.
Ο εισηγητής Αξελ Βος (ΕΛΚ, Γερμανία) δήλωσε: «Αυτή η συμφωνία είναι ένα σημαντικό βήμα για την επανόρθωση μιας κατάστασης που έχει επιτρέψει σε έναν μικρό αριθμό εταιρειών να αποκομίσουν τεράστια ποσά χωρίς να ανταμείψουν όπως πρέπει τους χιλιάδες δημιουργούς και δημοσιογράφους στη δουλειά των οποίων στηρίζονται».
«Ταυτόχρονα, η συμφωνία περιέχει μεγάλο αριθμό διατάξεων που εγγυώνται ότι το διαδίκτυο θα παραμείνει χώρος ελεύθερης έκφρασης. Αυτές οι διατάξεις δεν ήταν από μόνες τους αναγκαίες γιατί η οδηγία δεν θα δημιουργήσει καινούργια δικαιώματα για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων. Αφουγκραστήκαμε ωστόσο, τις ανησυχίες που εκφράστηκαν και επιλέξαμε να εγγυηθούμε εκ νέου την ελευθερία της έκφρασης. Tα ‘meme’, τα ‘gif’, τα ‘αποκόμματα’ προστατεύονται τώρα περισσότερο από ποτέ», τόνισε ο Βος.
Και συνέχισε: «Eχουμε μια συμφωνία που προστατεύει τον βιοπορισμό των ανθρώπων, διασφαλίζει τη δημοκρατία υπερασπιζόμενη ένα ποικίλο τοπίο μέσων ενημέρωσης, εδραιώνει την ελευθερία της έκφρασης και ενθαρρύνει τις καινοφυείς επιχειρήσεις και την τεχνολογική ανάπτυξη. Βοηθά έτσι να ετοιμάσουμε το Διαδίκτυο του μέλλοντος, έναν χώρο που ωφελεί όλους, όχι μόνο λίγους ισχυρούς».