Η χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ενωση άρχισε με τη δίνη της ελληνικής οικονομικής κρίσης και τελειώνει με μια διαφορετική κρίση στην οποία και πάλι η Ελλάδα έχει μείζονα ρόλο, με τους εταίρους -τουλάχιστον κάποιους από αυτούς- να είναι ξανά έτοιμοι να υποδείξουν την Αθήνα περισσότερο σαν θύτη παρά σαν θύμα των καταστάσεων.
Οι ηγέτες που συγκεντρώνονται την Πέμπτη και την Παρασκευή στις Βρυξέλλες συζητούν για το μέλλον της Ενωσης: Το Μεταναστευτικό και η συνεργασία με την Τουρκία, που είχε επικυρωθεί σε προηγούμενη έκτακτη σύνοδο, κυριαρχούν στην ατζέντα, καθώς και θέματα που σχετίζονται με αυτό, όπως οι συνοριακοί έλεγχοι, η ανταλλαγή πληροφοριών στο φως των πρόσφατων τρομοκρατικών χτυπημάτων στο Παρίσι, αλλά και το μέλλον της οικονομικής ένωσης.
«Στην Ευρώπη είμαστε μια κοινότητα ελευθερίας και πάντα θα δίνουμε καταφύγιο σε όσους κινδυνεύουν» τονίζει ο Ντάνιελ Τουσκ στην επιστολή πρόσκλησης των ηγετών στη σύνοδο
Μείζον, λοιπόν, θέμα των τελευταίων μηνών το πώς οι χώρες της ΕΕ θα επικεντρωθούν σε τρόπους για την βελτίωση της φύλαξης των συνόρων με την ενίσχυση της Frontex με προσωπικό, δυνατότητες, ακόμα και υπερεξουσίες. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες της ΕΕ – μεταξύ τους και η Γερμανία, που έχει όμως να αντιμετωπίσει αντίσταση από άλλους εταίρους – ενδιαφέρονται να προχωρήσει το σχέδιο απευθείας εγκατάστασης των Σύρων προσφύγων από την Τουρκία σε χώρες της ΕΕ.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντάνιελ Τουσκ, σημείωσε στην επιστολή του με την οποία προσκάλεσε τους ηγέτες στη σύνοδο, ότι άλλο η φύλαξη των συνόρων και άλλο η αποδοχή και προστασία των προσφύγων και των μεταναστών. «Στην Ευρώπη είμαστε μια κοινότητα ελευθερίας και πάντα θα δίνουμε καταφύγιο σε όσους κινδυνεύουν» υπογραμμίζει σε μια προσπάθεια να διαχωρίσει την ασφάλεια από το μεταναστευτικό.
Μάρτιν Σουλτς: «Στην Ευρώπη των 570 εκατομμυρίων κατοίκων, ένα ή δύο εκατομμύρια πρόσφυγες δε θα έπρεπε να είναι πρόβλημα»
Από την πλευρά τους, ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς και ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, μετά τη συνάντησή που είχαν το μεσημέρι ζήτησαν από τους ηγέτες να βρουν λύσεις, με τον Μάρτιν Σουλτς να επισημαίνει ακόμη ότι το σύστημα μετεγκατάστασης δε λειτουργεί ακόμη.
Ο Γιούνκερ εμφανίστηκε αισιόδοξος για συμφωνία επί της αρχής σχετικά με την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή. Εμφανίστηκε πάντως να διαφωνεί με τις προτεινόμενες υπερεξουσίες του σώματος για δράση χωρίς την άδεια του κράτους-μέλους και επισήμανε ότι είναι ανάγκη «να διασφαλιστεί πως θα λαμβάνονται οι σωστές αποφάσεις». Ακόμη, για τις κινήσεις των χωρών που είναι πιο πρόθυμες για απευθείας μετεγκατάσταση (μεταξύ τους και η Γερμανία) είπε ότι δεν το θεωρεί «σημάδι διχασμού» και ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είναι παρούσα για να δείξει πως οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι εκεί. Για αυτό το ζήτημα προγραμματιζόταν συνάντηση στην αυστριακή πρεσβεία με την παρουσία και του Αλέξη Τσίπρα, πιθανόν και του Φρανσουά Ολάντ.
Δεν αποκλείει βέτο η Γεροβασίλη
Ως προς τους σχεδιασμούς για την ευρωπαϊκή δύναμη, η Αθήνα τη θεωρεί μεν ευπρόσδεκτη, αλλά τονίζει ότι δεν πρέπει οι επιχειρήσεις να γίνονται χωρίς τη συγκατάθεση του κράτους-μέλους όπου θα λαμβάνουν χώρα. Με αυτή τη θέση συμφωνούν και η Ισπανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, ατύπως και άλλες χώρες, όπως καταγράφηκε στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων την Τρίτη. Επιπλέον, η Αθήνα δεν θέλει να υπάρχει αναφορά σε κοινές επιχειρήσεις με τρίτες χώρες, αλλά συντονισμός επιχειρήσεων με τρίτες χώρες.
Τη στάση της κυβέρνησης προσδιόρισε η κυβερνητική εκπρόσωπος Ολγα Γεροβασίλη που μίλησε το πρωί της Πέμπτης στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ. Η εκπρόσωπος υπογράμμισε ότι «συμφωνούμε με την ενίσχυση της δράσης της Frontex και τη βοήθεια προς τη χώρα μας, αυτό όμως έχει τα όρια του και τα όρια βρίσκονται στην εθνική κυριαρχία». Το ερώτημα είναι «ποιος και με ποιου την επίβλεψη και την ευθύνη θα γίνει αυτή η υποστηρικτική δράση», κατά την κυρία Γεροβασίλη.
Σε ερώτημα αν η Ελλάδα είναι έτοιμη να θέσει βέτο, στην περίπτωση που προχωρήσει μια δομή που θα παραβιάζει τα όρια που θέτει η ελληνική κυβέρνηση, η κυβερνητική εκπρόσωπος είπε πως «πιστεύει πως δεν θα χρειαστεί αλλά αν χρειαστεί θα το δούμε. Αλλά δεν διαφαίνεται αυτή τη στιγμή ότι μπορεί να περάσει ένα τέτοιο σχέδιο».
Η Ελλάδα δεν θα γίνει μαύρη τρύπα για τους πρόσφυγες, υπογράμμισε ο Πρωθυπουργός σε συνέντευξη στους FT και καλεί τους εταίρους «να μας πουν τι περιμένουν να κάνουμε»
Εν τω μεταξύ, από τη Χίο την Τετάρτη, όπου είχε μεταβεί για να επιθεωρήσει την πρόοδο των έργων για το hotspot στο νησί (μία από τις υποχρεώσεις της Ελλάδας έναντι της ΕΕ), ο Αλέξης Τσίπρας έστειλε, καταρχάς, το μήνυμα ότι η Αθήνα, παρά τις δυσκολίες ανταποκρίνεται και ότι είναι υποχρέωση και της Αγκυρας ώστε να μειωθούν οι ροές.
Ο κ. Τσίπρας επεσήμανε, ωστόσο, τρία σημεία στα οποία οι εταίροι δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους: να προχωρήσουν ταχύτερα οι διαδικασίες μετεγκατάστασης· να υπάρξει ουσιαστική συνεισφορά της ΕΕ, με βάση τις συμφωνίες επανεισδοχής που έχει υπογράψει με τρίτες χώρες, για την επιστροφή σε αυτές τις χώρες μεταναστών που δεν έχουν το δικαίωμα να χαρακτηρίζονται ως πρόσφυγες και δεν μπορούν να περάσουν στην κεντρική Ευρώπη· τέλος, να ελεγχθεί άμεσα το αποτέλεσμα της συμφωνίας της 30ης Νοεμβρίου με την Τουρκία.
Επιπλέον, σε συνέντευξή του στους Financial Times, ο κ. Τσίπρας τόνισε ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει «μαύρη τρύπα» για χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες καθώς οι γειτονικές της χώρες κλείνουν τα σύνορά τους. Επέκρινε επίσης άλλες ευρωπαϊκές χώρες που κατηγορούν την Ελλάδα γιατί δεν προστατεύει τα σύνορά της, αλλά «δεν μας λένε τι περιμένουν να κάνουμε» και προσθέτει: «Σώζουμε ανθρώπους που κινδυνεύουν· αν θέλουν να κάνουμε επαναπροωθήσεις να μας το πουν».
Συνάντηση Τσίπρα και Νταβούτογλου
Σε ευνοϊκό κλίμα διεξήχθη η δεύτερη κατ΄ιδίαν συνάντηση μέσα σε ένα μήνα για τον τούρκο πρωθυπουργό, Αχμέτ Νταβούτογλου και τον κ. Τσίπρα, με τον πρώτο, μάλιστα, να προτείνει άλλη μία συνάντηση το επόμενο διάστημα, είτε στην Άγκυρα, είτε στην Κωνσταντινούπολη, είτε στη Θεσσαλονίκη. Στη συνάντησή τους ποιυ πραγματοποιήθηκε το πρωί της Πέμπτης, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν στην ανάγκη συνεργασίας για τον έλεγχο των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Το ζήτημα της μείωσης των ροών «είναι ζωτικής σημασίας για την περιοχή μας, για την Ευρώπη και για τις ευρωτουρκικές σχέσεις», επισήμανε ο έλληνες πρωθυπουργός.
Εξίσου θετική ήταν και η ατμόσφαιρα στη μίνι συνοδο που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στις δέκα ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Σουηδία, Φιλανδία, Ολλανδία, Σλοβενία, Ελλάδα) και την Τουρκία, σύμφωνα με το ΑΠΕ, που επικαλείται κυβερνητικές πηγές. Εκπροσωπώντας την Ελλάδα και στις δύο συναντήσεις ο κ. Τσίπρας τόνισε ότι οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές δεν έχουν μειωθεί, πέραν μιας περιορισμένης μείωσης λόγω καιρικών συνθηκών, ενώ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην αύξηση του αριθμού των μεταναστών που προέρχονται από χώρες που δεν βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με αποτέλεσμα να μη θεωρούνται πρόσφυγες, δίνοντας ως παράδειγμα αυτούς που φτάνουν από το Μαρόκο.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο έλληνας πρωθυπουργός καλωσόρισε την προώθηση της συνεργασίας Ε.Ε.-Τουρκίας, αλλά ανέδειξε την ανάγκη εφαρμογής της Διμερούς Συμφωνίας Επανεισδοχής για την επιστροφή των μεταναστών που δεν δικαιούνται το άσυλο και την αναγκαιότητα καθιέρωσης ενός μόνιμου μηχανισμού επανεγκατάστασης στην Ε.Ε. κατευθείαν από την Τουρκία. Ανάμεσα στην τουρκική και ελληνική πλευρά συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση Συνόδου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, εντός του Φεβρουαρίου, και η ανάπτυξη τριμερούς συνεργασίας με τη Βουλγαρία στους τομείς της ενέργειας, στη διαχείριση υδάτων και μεταφορών.
Ο Κάμερον διαπραγματεύεται στις Βρυξέλλες
Ο Αλέξης Τσίπρας συναντήθηκε και με τον βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος βρίσκεται στις Βρυξέλλες, κυρίως, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ηγετών για την δική του επαναδιαπραγμάτευση των όρων της σχέσης ΕΕ-Βρετανίας. Έχει ήδη κερδίσει την ισχυρή γερμανική ενθάρρυνση για το θέμα που θα θέσει στη Σύνοδο, ωστόσο, πριν τη συζήτηση ανάμεσα στον βρετανό πρωθυπουργό και τους υπόλοιπους 27 ευρωπαίους ηγέτες, προγραμματισμένη για το βράδυ της Πέμπτης, η γερμανίδα καγκελάριος, Άνκελα Μέρκελ, έστειλε μήνυμα στον κ. Κάμερον προειδοποιώντας τον ότι επιθυμεί την παραμονή της Βρετανίας στην Ένωση αλλά όχι με κάθε κόστος.
Σύμφωνα με τους Financial Times, η κυρία Μέρκελ παρότρυνε τον βρετανό πολιτικό να μη στηρίζεται εξ ολοκλήρου στην προθυμία της Γερμανίας και να χτίσει μία ευρύτερη βάση συμμάχων στο εσωτερικό της ΕΕ. Δεν είναι πολύ εύκολο, καθώς ο γάλλος πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, δηλώνει ότι «δεν είναι αποδεκτή η αναθεώρηση των θεμελίων της ευρωπαϊκής ενότητας», ενώ οι τέσσερις χώρες της ομάδας Βίσεγκραντ, Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία και Σλοβακία, εξέδωσαν από κοινού δήλωση με την οποία απορρίπτουν τις προτάσεις της βρετανικής κυβέρνησης για τον περιορισμό των δικαιωμάτων των μεταναστών που φτάνουν στη χώρα.