Το αστείο με τις συμπτώσεις είναι ότι συμβαίνουν. Στην περίπτωση της συμμετοχής ελλήνων Πρωθυπουργών στην ελίτ του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός, αστείο δεν υπάρχει. Η σύμπτωση, όμως, θα στοιχειώνει πάντα τη σχέση του Γιώργου με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Το μοιραίο Νταβός του 1988 έγινε η αφορμή για να πει ο Ανδρέας έξι μήνες μετά το δικό του «mea culpa». Για τον Γιώργο ταυτίστηκε σχεδόν όσο και το μοιραίο Καστελόριζο με την υπαγωγή της χώρας στο Μνημόνιο, παρότι μέχρι τότε ο Πρωθυπουργός επέμενε ότι λεφτά υπήρχαν. Στο ελβετικό θέρετρο, όμως, αντελήφθη ότι όλες οι πόρτες ήταν κλειστές και ότι το Μνημόνιο ήταν αναπόφευκτο. Τι άλλο μπορεί να σηματοδοτήσει ακόμη ένα Νταβός για μια ρημαγμένη χώρα που ζει στον αστερισμό του τρίτου Μνημονίου; Μένει να φανεί από την πρώτη συμμετοχή του Αλέξη Τσίπρα στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός στις 21 και 22 Ιανουαρίου. Γιατί στο Νταβός ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να προκύψει…
Το Νταβός του «mea culpa»
Hταν αναπάντεχα ήπιος ο καιρός στο Νταβός εκείνο το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιανουαρίου του 1988. Χιόνια υπήρχαν, αλλά κι ένας ήλιος με δόντια που κρατούσε τη θερμοκρασία σε λογικά υπό το μηδέν επίπεδα. Οι δημοσιογράφοι που ακολουθούσαν τον Ανδρέα Παπανδρέου περίμεναν εναγωνίως να τελειώσει η συνάντησή του με τον τούρκο πρωθυπουργού Τουργκούτ Οζάλ. Τότε, εξάλλου, η Ελλάδα πληροφορήθηκε για πρώτη φορά την ύπαρξη του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός. Και όχι άδικα.
Είχε προηγηθεί μερικούς μήνες πριν (τον Μάρτιο) θερμή ελληνοτουρκική κρίση με αφορμή την πρόθεση του Ανδρέα Παπανδρέου να διερευνήσει την ύπαρξη κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο. Η πρωτοβουλία προκάλεσε την αντίδραση των Τούρκων που απείλησαν με πόλεμο και έβγαλαν ανοικτά της Λέσβου το ωκεανογραφικό «Σισμίκ», συνοδευόμενο από τουρκικές φρεγάτες και αντιτορπιλικά. Η σύρραξη απετράπη την τελευταία στιγμή με την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων. Αλλά τίποτα δεν τέλειωσε εκεί.
Στο Νταβός Παπανδρέου και Οζάλ συμφώνησαν σε ελληνοτουρκική συνεργασία και σε «μη πόλεμο». Στο κοινό ανακοινωθέν της 31ης Ιανουαρίου του 1988 οι δύο πρωθυπουργοί «συμφώνησαν κατ΄ αρχήν» να ξεκινήσουν κάποιον διάλογο, αλλά και σε έναν προληπτικό μηχανισμό για την άμεση αντιμετώπιση καταστάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κρίση.
Το Κυπριακό δεν συζητήθηκε στη συνάντηση. Oπως παραδέχθηκε κατόπιν εορτής ο Ανδρέας δεν το άφησαν ακριβώς εκτός: το «ραφοποίησαν», γεγονός που έδωσε χρυσή ευκαιρία στην αντιπολίτευση να επικρίνει τον Παπανδρέου για προδοσία.
Στην πραγματικότητα, στο Νταβός η Ελλάδα αποδέχθηκε επίσημα ότι τα πετρέλαια του Αιγαίου αποτελούσαν διεθνή, ή έστω διμερή, υπόθεση και, πάντως, όχι αμιγώς ελληνική. Παπανδρέου και Οζάλ συμφωνούν να σταματήσουν τις έρευνες στην περιοχή της Θάσου και να βάλουν στο «ράφι» το Κυπριακό. Αργότερα, ο Ανδρέας θα αποκήρυσσε το «Νταβός», εκστομίζοντας το περίφημο «mea culpa».
Hταν Ιούνιος του 1988, όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατέθεσε πρόταση μομφής για το σύνολο της κυβερνητικής πολιτικής. Η συζήτηση στη Βουλή, όμως, επικεντρώθηκε στην εξωτερική πολιτική. Ο Παπανδρέου στην αρχή της συζήτησης αρνήθηκε ότι έβαλε το Κυπριακό στο ράφι. «Εσείς το είπατε αυτό», του αντέτεινε ο Μητσοτάκης. «Mea culpa, σας ευχαριστεί;», απάντησε ο Ανδρέας, αποδεχόμενος ότι έκανε λάθος που άφησε στην άκρη το Κυπριακό χάριν της εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και πρόσθεσε: «Εγώ όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε».
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Η πρώτη συμμετοχή του Γιώργου Παπανδρέου με την ιδιότητα του Πρωθυπουργού στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός 22 χρόνια αργότερα έμελλε να επιβεβαιώσει τη ρήση που θέλει την ιστορία να επαναλαμβάνεται είτε ως τραγωδία, είτε ως φάρσα. Στην ελληνική περίπτωση, το Νταβός του Ιανουαρίου του 2010 είχε αρκετή δόση και από φάρσα και από τραγωδία. Ενας αμήχανος έλληνας Πρωθυπουργός επαναλάμβανε σε όλα τα πάνελ του ελβετικού θερέτρου ότι η Ελλάδα δεν χρειαζόταν πρόγραμμα διάσωσης και ότι θα έλυνε μόνη της «τα του οίκου της». Αλλά ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου τα spreads κάλπαζαν. Στις 21 Ιανουαρίου το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες. Τον Απρίλιο του 2010 ξεπέρασε ακόμη και τις 1.000 μονάδες, εξέλιξη που θα επισφραγιζόταν από το μοιραίο διάγγελμα Παπανδρέου στο ειδυλλιακό Καστελόριζο.
Ο Παπανδρέου φέρεται να αντελήφθη για πρώτη φορά τον αποκλεισμό της χώρας από τις αγορές και το αδιέξοδο στο Νταβός, όταν περασμένα μεσάνυχτα τον κυνηγούσαν στα υπόγεια του ξενοδοχείου συνεργεία διεθνών τηλεοπτικών σταθμών
Συνεργάτες του τότε Πρωθυπουργού θυμούνται ότι ο κ. Παπανδρέου πέρασε δύσκολες στιγμές στο Νταβός. Ο κ. Παπανδρέου δέχθηκε πιέσεις από ξένους ηγέτες, επενδυτές και τραπεζίτες για την άμεση λήψη σκληρών μέτρων, καθώς η κυβέρνηση ζούσε ακόμη στο παράλληλο σύμπαν του «λεφτά υπάρχουν», ενώ στον προϋπολογισμό που ψήφισε τον Δεκέμβριο του 2009 προέβλεπε ακόμη και αυξήσεις μισθών… Ο κ. Παπανδρέου φέρεται να αντελήφθη για πρώτη φορά τον αποκλεισμό της χώρας από τις αγορές και το αδιέξοδο στο Νταβός, όταν περασμένα μεσάνυχτα τον κυνηγούσαν στα υπόγεια του ξενοδοχείου συνεργεία διεθνών τηλεοπτικών σταθμών. Οι δημοσιογράφοι διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι ο έλληνας πρωθυπουργός δεν ανησυχούσε!
Η Ελλάδα και το πρόβλημα χρέους της ήταν ο «μαύρος πρωταγωνιστής» στο Νταβός του 2010, εκεί που ο κ. Παπανδρέου διέψευδε κατηγορηματικά τα σενάρια χρεοκοπίας και όπου άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για το ξεκίνημα της εποχής των Μνημονίων. Ήταν τόση η πίεση που δέχθηκε ο κ. Παπανδρέου ώστε ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου αναγκάστηκε την τελευταία στιγμή να μπει στο αεροπλάνο για το Νταβός και να εγγραφεί ως μέλος της ασφάλειας του Πρωθυπουργού (!) προκειμένου να τον συνδράμει.
«Για το πρόβλημα στην Ελλάδα ευθυνόμαστε εμείς. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την οικονομία μας, για να βάλουμε σε τάξη τα του οίκου μας. Έχουμε ξεκάθαρο πρόγραμμα για τη μείωση του ελλείμματος για την αναδιάρθρωση της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης του φορολογικού συστήματος, του συνταξιοδοτικού. Είναι πρόγραμμα σταθερότητας, ελέγχεται από την ΕΕ και έχει την έγκρισή της. Είμαστε αποφασισμένοι να τα καταφέρουμε. Προφανώς για το ότι γίναμε ευάλωτοι στις αγορές και στους κερδοσκόπους υπεύθυνοι είμαστε εμείς. Αλλά η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει το πρόβλημα, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και πολλών άλλων χωρών», ήταν το «απεταξάμην» του τότε πρωθυπουργού στο πρόγραμμα διάσωσης απαντώντας σε επίμονο δημοσιογράφο των Financial Times.
Λίγο μετά την επιστροφή του από το Νταβός, στις 9 Φεβρουαρίου, ο Παπανδρέου ανακοινώνει λήψη μέτρων που περιλαμβάνουν πάγωμα μισθών, περικοπές επιδομάτων, υπερωριών και οδοιπορικών. Με τον μπαμπούλα της στάσης πληρωμών να παραμονεύει, η κυβέρνηση ανακοινώνει νέα μέτρα περικοπών στις αρχές Μαρτίου. Τον Απρίλιο του 2010 η χώρα κρατάει την ανάσα της για να μην ανεβεί το spread. Οι αγορές έχουν κλείσει από τον Γενάρη και η χώρα έχει χρεοκοπήσει. Λίγες μέρες μετά, στις 23 Απριλίου του 2010 ο Παπανδρέου θα μεταβεί στο Καστελόριζο για να ανακοινώσει την υπαγωγή της χώρας στο πρώτο Μνημόνιο. Ο επίλογος του Νταβός για τον Παπανδρέου – ο ίδιος ζήτησε να πάει, όπως παραδέχθηκε αργότερα – γράφτηκε δυο χρόνια αργότερα στις Κάννες, όπου κατέρρευσε υπό την πίεση των εταίρων και των υπεκφυγών για το δημοψήφισμα.
Μεγάλες προσδοκίες
Εξι χρόνια μετά, ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο πρώτος έλληνας Πρωθυπουργός μετά τον Γιώργο Παπανδρέου που επισκέπτεται το Νταβός. Ο κ. Τσίπρας θα μετάσχει για πρώτη φορά στο Φόρουμ του ελβετικού θερέτρου στις 21 Ιανουαρίου. Η χώρα πορεύεται ήδη τον ενάρετο δημοσιονομικό δρόμο του τρίτου Μνημονίου, αλλά ο Πρωθυπουργός επιμένει να είναι σημαιοφόρος της «πολιτικής διαπραγμάτευσης». Μένει να φανεί τι θα του πει η Κριστίν Λαγκάρντ – εφόσον εξασφαλιστεί το ραντεβού που προσδοκά το Μαξίμου, καθώς μετά το λάβαρο του «απεταξάμην του ΔΝΤ» χαμηλώνει τους τόνους συνειδητοποιώντας ότι ίσως δεν μπορεί να αποφύγει την συμμετοχή του Ταμείου στο πρόγραμμα. Εξάλλου. εκείνες τις μέρες θα έχει μόλις αφιχθεί στην Αθήνα το Κουαρτέτο. Πιο πιθανό αυτή τη στιγμή μοιάζει ένα ραντεβού με τον αμερικανό αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος αναμένεται να επαναλάβει την στήριξη της κυβέρνησης Ομπάμα στην προσπάθεια της Ελλάδας για ανάκαμψη και στην απομείωση του χρέους, καθώς και η συμμετοχή του έλληνα πρωθυπουργού σε πάνελ, όπου θα μετέχει και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Eτερη λεπτομέρεια: αυτό το Νταβός για τον Τσίπρα θα συμπυκνώνει τα Νταβός του πατέρα και του υιού Παπανδρέου. Κι αυτό διότι πέρα από την πρόοδο της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου και την συμμετοχή ή όχι του ΔΝΤ στο πρόγραμμα, στην ατζέντα των συναντήσεων του Τσίπρα θεωρείται βέβαιο ότι θα τεθούν το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά. Εξάλλου, στο Νταβός θα βρίσκεται ούτως ή άλλως ο Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά και ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί, κατόπιν πρόσκλησης του ειδικού απεσταλμένου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό Εσπεν Μπαρθ Αϊντα. Οι παρουσίες των προαναφερθέντων στο Φόρουμ που φημίζεται για τις παρασκηνιακές συναντήσεις υψηλού επιπέδου υποδεικνύουν ότι «ψήνεται» κάποιου τύπου Πενταμερής, τριμερής, ή πολυμερής συνάντηση ακόμη κι αν αυτή σερβιριστεί ως «κοινωνικού» τύπου επαφή για δείπνο ή ποτά. Θα μετάσχει ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρώντας να αναβαθμίσει το προφίλ του ως διεθνούς statesman, ή θα κλειστεί στο δωμάτιό του για να το αποφύγει όπως έκαναν οι καραμανλικοί στο Μπούργκενστοκ; Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι είναι σχεδόν βέβαιη μια συνάντησή του με τον Αχμέτ Νταβούτογλου. Και ό,τι ήθελε προκύψει.