Κάθε καινούρια αποστολή στο ηλιακό μας σύστημα είναι το αποτέλεσμα πολλών χρόνων σχεδιασμών, κατασκευών και αναμονής μέχρι να φτάσει η συσκευή στον στόχο της σώα, αβλαβής και έτοιμη για εξερεύνηση.
Την αγωνία για αυτά τα χρόνια αποζημιώνουν οι πρώτες εικόνες που φτάνουν από πολύ μακριά, εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, και κάνουν τους επιστήμονες να στριμώχνονται ενθουσιασμένοι σαν τα μικρά παιδιά γύρω από μια οθόνη.
Το Juno που έφτασε στον Δία πριν από δύο μήνες (ίσως όχι τυχαία η μεγάλη ημέρα της άφιξης συνέπεσε με την εθνική εορτή των ΗΠΑ στις 4 Ιουλίου) δεν απογοήτευσε ούτε αυτό τους επιστήμονες στη NASA.
«Είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί, δεν τα περιμέναμε αυτά», λένε για τις πρώτες εικόνες που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα από τον βόρειο και τον νότιο πόλο του Δία, από γωνίες που δεν είναι εφικτό να πετύχουμε με τα γήινα τηλεσκόπια.
Για τον μεγαλύτερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος κάποια ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά – σε κάποια άλλα πιστεύεται θα δώσει απαντήσεις το Juno. Όμως και αυτά που ξέρουμε δικαιολογούν με τον τρόπο τους γιατί οι αρχαίοι Ελληνες και άλλοι λαοί έδωσαν σε αυτό το φωτεινό σημάδι στον ουρανό τους το όνομα του πιο σημαντικού θεού στη μυθολογία τους.
Ο Δίας είναι τεράστιος
Είναι ο πιο μεγάλος πλανήτης από τους οκτώ του ηλιακού συστήματος, με μάζα 2,5 φορές μεγαλύτερη από όλους τους άλλους μαζί ή 317 φορές μεγαλύτερη από αυτήν της Γης.
Το πώς θα φαινόταν από τη Γη αν ήταν δορυφόρος της δείχνει αυτή η προσομοίωση:
Ο Δίας δεν είναι στερεός
Βέβαια, δεν είμαστε εντελώς σίγουροι για αυτό – το Juno θα προσπαθήσει εξάλλου να ρίξει φως στην δομή του πλανήτη. Το υδρογόνο που αποτελεί το μεγαλύτερος μέρος της ατμόσφαιρας βαθιά μέσα στον Δία η πίεση το κάνει μεταλλικό. Ισως ακόμα πιο βαθιά να γίνεται στερεό ή να υπάρχει ένας βραχώδης πυρήνας.
Ο Δίας έχει μια θύελλα που μαίνεται αιώνες
Ο,τι και αν συμβαίνει στο εσωτερικό, στο εξωτερικό ο Δίας χαρακτηρίζεται από τις ζώνες με πολύχρωμα σύννεφα που κινούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Οι θύελλες είναι συχνές και μία από αυτές, η Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα, μαίνεται εδώ και τουλάχιστον 350 χρόνια. Το «μάτι» της θύελλας θα μπορούσε να χωρέσει τρεις φορές τη Γη. Αν και λίγο πιο χλωμή τα τελευταία χρόνια, παραμένει ένα όχι πολύ καλά κατανοητό φαινόμενο.
Ο Δίας είναι θανάσιμο περιβάλλον
Η αποστολή του Juno υπολογίζεται ότι θα κρατήσει δύο χρόνια. Ο βασικότερος λόγος είναι ίσως ότι, καθώς το Juno θα πετά λίγες χιλιάδες χιλιόμετρα από τον πλανήτη, θα μένει εκτεθειμένο στα σωματίδια που τον περιβάλλουν. Είναι τόσο υψηλά τα επίπεδα της ακτινοβολίας ώστε όχι μόνο ένας άνθρωπος θα πέθαινε σχεδόν επιτόπου αλλά και τα ηλεκτρονικά συστήματα θα «ψήνονταν» χωρίς ισχυρή προστασία.
Ο Δίας έχει προστατεύσει τη Γη από πολλούς κινδύνους…
Η τεράστια βαρύτητα του Δία διαμόρφωσε όσο τίποτα άλλο το Ηλιακό Σύστημα από την δημιουργία του πριν από 4,5 δισ. χρόνια. Επειδή η βαρύτητα του Δία καταφέρνει να κρατά πολλούς αστεροειδείς σε σταθερές τροχιές μακριά από τον πλανήτη μας, η Γη αποφεύγει τις συγκρούσεις που θα μπορούσαν να αφανίσουν μέρος ή το σύνολο της ζωής.
…αλλά δεν κατάφερε να αποφύγει ο ίδιος τη σύγκρουση
Το 1994 οι αστρονόμοι έγιναν μάρτυρες για πρώτη φορά της σύγκρουσης ενός κομήτη με τον Δία (από τότε υπάρχουν ενδείξεις ότι και άλλοι μικροί αστεροειδείς έχουν πέσει στον πλανήτη). Η βαρυτική σκούπα του Δία τράβηξε κοντά του τον κομήτη Σούμεικερ-Λέβι 9 και τον έσπασε σε κομμάτια που ένα-ένα έπεσαν και διαλύθηκαν στην ατμόσφαιρα του Δία, γεμίζοντας τον πλανήτη με μικρά σημάδια και αναστάτωση που κράτησε μήνες.
Ο Δίας έχει έναν δορυφόρο κόλαση…
Από τους πάνω από 50 δορυφόρους του Δία, τέσσερις είναι οι μεγαλύτεροι και πιο ενδιαφέροντες για τους επιστήμονες.
Η Ιώ, που είναι σε μέγεθος σχεδόν όσο η Σελήνη, ήταν μια έκπληξη, γιατί είναι γεμάτη εκατοντάδες ηφαίστεια, πολλά από τα οποία είναι ενεργά. Είναι «θύμα» και αυτή της τεράστιας βαρύτητας του Δία που την τραβά από τη μια πλευρά, ενώ οι άλλοι τρεις, η Ευρώπη, ο Γανυμήδης και η Καλλιστώ τραβούν (βαρυτικά) από την άλλη. Η διελκυστίνδα θερμαίνει το εσωτερικό και γεννά ηφαίστεια και πολύ εντυπωσιακές εκρήξεις.
..και έναν που μπορεί να υποστηρίξει ζωή
Μια άλλη έκπληξη ήταν η ανακάλυψη ότι κάτω από την επιφάνεια της Ευρώπης υπάρχει ένας ωκεανός με νερό. Κάτω από τους πάγους η ζωη -αν φυσικά υπάρχει- είναι σχετικά προστατευμένη από τις ακτινοβολίες, το κρύο και τους μετεωρίτες. Σε τέτοια περιβάλλοντα δεν αποκλείεται να υπάρχουν και θερμοπηγές που φέρνουν στο νερό θρεπτικά συστατικά για τους μικροοργανισμούς.
Το σκηνικό για τη ζωή είναι σχεδόν έτοιμο, αλλά βέβαια λείπει κάθε ένδειξη ότι μπορεί να υπάρχει κάποιας μορφής ζωή. Η Ευρώπη είναι μέσα στα σχέδια για εξειδικευμένες αποστολές τις επόμενες δεκαετίες.
Ο Δίας φαίνεται για λίγο κάθε βράδυ
Αυτές τις ημέρες, αρχές Σεπτεμβρίου, ο Δίας δυστυχώς δεν μας κάνει τη χάρη να τον βλέπουμε καλά. Μπορείτε να τον αναζητήσετε λίγο μετά τη δύση του Ηλίου στα δυτικά. Θα τον δείτε κοντά στο φεγγάρι και την Αφροδίτη, ίσως δύσκολα όμως γιατί θα είναι χαμηλά στον ορίζοντα. Οσο θα προχωρά ο χειμώνας θα φαίνεται όλο και καλύτερα και την ερχόμενη άνοιξη -επιτέλους- θα κυριαρχεί στον νυχτερινό ουρανό.