Το κενό που θα δημιουργηθεί στην τροφοδοσία της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια από το σταδιακό κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, με απώτερο στόχο το 2028 όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, τρέχουν να καλύψουν ελληνικοί και ξένοι όμιλοι. Λίγες ημέρες μετά την ομιλία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για το κλίμα, ο κ. Μητσοτάκης βρέθηκε στον Αγιο Νικόλαο Βοιωτίας για να τοποθετήσει το θεμέλιο λίθο στην πρώτη επένδυση που σηματοδοτεί τη νέα εποχή της «πράσινης ενέργειας»: τον υπό κατασκευήν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, ισχύος 826 MW, του Ομίλου Μυτιληναίος, σε μια επένδυση 300 εκατ. ευρώ. Η νέα μονάδα θα λειτουργεί με καύσιμο το φυσικό αέριο, θα έχει την υψηλότερη απόδοση στην Ευρώπη, ενώ θα καλύψει περί το 20% της συνολικής ισχύος των 14 λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ που θα αποσυρθούν μέχρι το 2028.
Στην αγορά ενέργειας, όπου παρακολουθούν εδώ και χρόνια τις ανακοινώσεις για νέες μονάδες από ιδιώτες, υποστηρίζουν πως πολλά θα κριθούν από τη στάση της ΔΕΗ. «Θα προχωρήσει η επιχείρηση σε σημαντικές επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ή σε νέες θερμικές μονάδες με φυσικό αέριο, πιθανώς και σε συνεργασία με ιδιώτες;» αναρωτιούνται. Υπενθυμίζουν πως το σχέδιο συνεργασίας με ιδιώτες για νέες επενδύσεις είχε επιχειρήσει να εφαρμόσει ο πρώην πρόεδρος της ΔΕΗ Τάκης Αθανασόπουλος προ δεκαετίας αλλά προσέκρουσε τότε σε σοβαρές πολιτικές και συνδικαλιστικές αντιδράσεις.
Το σχέδιο απολιγνιτοποίησης της χώρας θα εξαρτηθεί επίσης από την ταχύτητα με την οποία θα περιοριστούν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που μπλοκάρουν επενδύσεις, από την εφαρμογή θεσμικού πλαισίου για την αποθήκευση ενέργειας, από την πρόοδο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών (όπως η Κρήτη) με το ηπειρωτικό σύστημα και από την αναβάθμιση των ηλεκτρικών συνδέσεων της Ελλάδας με τις γειτονικές χώρες. Πρόκειται για ζητήματα που «επιλύονται επί χρόνια, στα χαρτιά, αφού στα περισσότερα μέτωπα δεν έχει υπάρξει ουσιαστική πρόοδος».
Ο κ. Αθανασόπουλος δικαιώθηκε, δυσάρεστα, από τις εξελίξεις και την κατάρρευση της ΔΕΗ. Μάλιστα μέχρι πρόσφατα η προηγούμενη διοίκηση δεν είχε σαφή στρατηγική για τις ΑΠΕ, όπως αποδείχθηκε και από το ακυρωθέν σχέδιο απορρόφησης της θυγατρικής ΔΕΗ Ανανεώσιμες. Πριν από λίγους μήνες, ο τότε διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες Ηλίας Μοναχολιάς είχε παραιτηθεί υποστηρίζοντας πως η συγχώνευση που προωθούσε η διοίκηση Μ. Παναγιωτάκη θα καθυστερήσει τον σχεδιασμό της ΔΕΗ προς τις ΑΠΕ.
Ευτυχώς, η νέα διοίκηση της επιχείρησης, υπό τον Γ. Στάσση, συμφωνεί μαζί του. Ομως θα χρειαστεί αγώνας ταχύτητας για να προλάβει η ΔΕΗ τον ανταγωνισμό. Μέσα στις επόμενες ημέρες, για παράδειγμα, αναμένεται να εγκριθούν από τη Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (Δ.Ε.Σ.Ε.) δύο μεγάλα επενδυτικά σχέδια στις ΑΠΕ, συνολικού ύψους 400 εκατ. ευρώ, το ένα από τα οποία προωθεί ο γαλλικός όμιλος Total Eren.
Η τελευταία είναι η εταιρεία που ίδρυσε ο ελληνογάλλος επιχειρηματίας Πάρης Μουράτογλου και από το 2017 συμμετέχει στο μετοχικό της κεφάλαιο ο πετρελαϊκός κολοσσός Total. Στην Ελλάδα η Total Eren Hellas διοικείται από τον Κοσμά Φέσσα ο οποίος είναι συνεταίρος του Π. Μουράτογλου εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Η εταιρεία προωθεί επενδύσεις μισού δισεκατομμυρίου ευρώ την επόμενη πενταετία και είναι ήδη ο τέταρτος μεγαλύτερος όμιλος στα αιολικά πάρκα, με εγκαταστημένη ισχύ 242,7 MW στο τέλος του 2018.
Ο ισχυρότερος «παίκτης» στην αγορά αιολικής ενέργειας, με περίπου 600 MW σε λειτουργία στην Ελλάδα (και άλλα 1,000 MW σε ΗΠΑ, Πολωνία και Βουλγαρία), είναι η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Ο τελευταίος έχει, επίσης, ανακοινώσει σχέδιο για την κατασκευή νέας μονάδας φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου, καθαρής ισχύος 660 MW στην Κομοτηνή, σε μια επένδυση 300 εκατ. ευρώ η κατασκευή της οποίας αναμένεται να ξεκινήσει το 2021.
Οι επενδύσεις της Μυτιληναίος, της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και άλλων ιδιωτών παραγωγών που προωθούν αντίστοιχα σχέδια (Ελληνικά Πετρέλαια με την ιταλική Edison, Ομιλος Κοπελούζου στην Αλεξανδρούπολη, Ομιλος Βιοχάλκο στην Θίσβη, Ομιλος Καράτζη στην Λάρισα, κ.α.) έρχονται να καλύψουν το μεγάλο κενό που αφήνει το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων. Οι νέες επενδύσεις, αν και είναι άγνωστο ποιες από αυτές θα προχωρήσουν, έρχονται να αντικαταστήσουν περίπου 4.515 MW λιγνιτικής παραγωγής, αν συμπεριληφθεί και η υπό κατασκευή μονάδα Πτολεμαϊδα 5 της ΔΕΗ που ενδέχεται να λειτουργεί με καύσιμο φυσικό αέριο μετά το 2028.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης έχει δηλώσει πως η απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων ξεκινά τους επόμενους μήνες, καθώς τον Ιούνιο του 2020 θα σταματήσουν να λειτουργούν οι μονάδες Ι και ΙΙ του Αμυνταίου και η μονάδα Μεγαλόπολη ΙΙΙ. Τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 2028, πρέπει να κλείσουν και οι υπόλοιπες μονάδες της Μεγαλόπολης, του Αγίου Δημητρίου και της Καρδιάς.
Οι νέες μονάδες των ιδιωτών (με καύσιμο φυσικό αέριο) και οι ΑΠΕ θα καλύψουν, λοιπόν, το μεγάλο κενό από το σταδιακό κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ. Οι ανταγωνιστές της τελευταίας, όπως η Μυτιληναίος, επενδύουν σε νέες μονάδες και για έναν πρόσθετο λόγο. Επειτα από πολλά χρόνια αναβαθμίζονται και οι διεθνείς διασυνδέσεις της χώρας προς τον Βορρά με αποτέλεσμα να διευκολύνονται οι εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας. Κάποιες από τις γειτονικές χώρες, όπως η Βουλγαρία, θα κληθούν, επίσης, να περιορίσουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη. Επιπλέον, τα δίκτυα φυσικού αερίου στη Βουλγαρία είναι περιορισμένης έκτασης, με αποτέλεσμα να χρειάζονται εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας. Εκτός από τη διασύνδεση με τη Βουλγαρία, ήδη προωθούνται επενδύσεις για αναβάθμιση των αντίστοιχων συνδέσεων με Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία.
Συνεπώς δημιουργείται μια ευρύτερη βαλκανική αγορά στην οποία «βλέπουν» όσοι σχεδιάζουν νέες μονάδες, αλλά και η ΔΕΗ, που αναμένεται να μη μείνει απλός θεατής των εξελίξεων. Η στρατηγική με βάση την οποία θα κινηθεί το πρώην μονοπώλιο στη μεταλιγνιτική εποχή μένει, βέβαια, να καθοριστεί από τη νέα διοίκηση. Πολλά, επίσης, θα εξαρτηθούν από την απεμπλοκή σημαντικών επενδύσεων στις ΑΠΕ καθώς ο νέος εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός θα βάζει ακόμα πιο ψηλά τον πήχη.