Ενα μουσείο στο Παγκράτι για μια μυθική συλλογή

Γιατί σηκώνει τα μπράτσα της η «Γυμνή γυναίκα» του Πάμπλο Πικάσο; Μα, επειδή ετοιμάζεται να «κρεμαστεί» σε περίοπτο σημείο ενός νέου, περίφημου, μουσείου που θα αποκτήσει – ύστερα από περιπέτειες δεκαετιών – η Αθήνα και η Ελλάδα. Κάπου κοντά της μια καφετιέρα, από την «Νεκρή φύση» του Βίνσεντ Βαν Γκογκ (ένα ακόμη αριστούργημα της εικαστικής συλλογής) και μια γαβάθα με λαχταριστά κίτρινα γκρέιπφρουτ σε μία ακόμη «Νεκρή φύση», του Πολ Γκογκέν. Έτοιμο το ιδιότυπο «μπουντουάρ» αριστουργημάτων της σύγχρονης θέσης!

Α, δεν σας σύστησα. Ή, μάλλον, δεν σας ξενάγησα. Βρισκόμαστε στο μέλλον του νεόκοπου Μουσείου (Σύγχρονης Τέχνης) του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Που περιμένει την Τρίτη 1η Οκτωβρίου 2019 για να περάσει το κοινό στο εν λόγω «μπουντουάρ», με ένα «Τέχνη, άρξασθε».

Την ώρα που το ακέφαλο μέχρι σήμερα (πολύπαθο) Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Φιξ, απέκτησε «μεταβατικό», άμισθο, διευθυντή, τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Αντωνακάκη, και όσο παίρνει σχήμα η ανάπλαση της Εθνικής Πινακοθήκης στην Βασιλίσσης Σοφίας, κάπου ανάμεσα, «στον Άγιο Σπυρίδωνα (ένα δειλινό)», στο Παγκράτι ένα μουσείο έχει γεννηθεί και απλώς περιμένει να ανοίξει. Και να φιλοξενήσει μία από τις πλέον πολύτιμες συλλογές σύγχρονης Τέχνης, εκείνη του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Ένα μουσείο που έχει στο 27χρονο παρελθόν του σχέδια επί σχεδίων και παραχωρήσεις τόπων (και υπαναχωρήσεις, εν τέλει, καθώς εκεί αποκαλύφθηκε το Λύκειο του Αριστοτέλους) για την κατασκευή του και, στα χαρτιά, μέχρι και μελέτη από τον υπεραιωνόβιο Αμερικανοκινέζο Ιεό Μινγκ Πέι (που σχεδίασε και τις «πυραμίδες» στο Λούβρο).

Μονέ, Ροντέν, Σεζάν, Καντίνσκι, Κλέε, Μπρακ, Μπέικον, Ντεγκά, Τζακομέτι, Μιρό, Μποτέρο, Μπαλτίς, μέχρι και Τζάκσον Πόλοκ και Ελ Γκρέκο, είναι μερικά από τα αριστουργήματα που ανήκουν στη συλλογή Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή που θα βρουν επιτέλους μόνιμη στέγη, ως πόλος έλξης όχι μόνον των Ελλήνων αλλά και επισκεπτών φιλότεχνων, που θα μπορούν να θαυμάσουν από κοντά, στην Αθήνα, έργα ισάξια (και όχι μόνον) των ανάλογων μεγάλων μουσείων της υφηλίου.

Δεν έχει κρύψει η διεύθυνση του νέου μουσείου ότι κέντρο του 11όροφου οικήματος (χάρη στο οποίο, με δωρεά του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, αναπλάθεται μέχρι τον Οκτώβριο των επίσημων εγκαινίων και η πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα) θα είναι η «Αίθουσα των Αριστουργημάτων», στον πρώτο όροφο.

Οι δεινοί συλλέκτες και προσωπικοί φίλοι αρκετών μεγάλων ζωγράφων (όπως ο Μαρκ Σαγκάλ και ο Μπαλτίς) δεν πρόλαβαν να δουν το όραμά τους για το μουσείο υλοποιημένο. Το ολοκληρώνει όμως η ανιψιά τους, Φλερέτ Καραδόντη, μαζί με τον διευθυντή Κυριάκο Κουτσομάλλη. Φροντίζοντας, φερ’ ειπείν, στον δεύτερο όροφο κοντά στο φυσικό φως από τα παράθυρα να στηθούν τα πολύτιμα γλυπτά του Ροντέν, του Τζακομέτι ή η 14χρονη Χορεύτρια του Ντεγκά. Και πιο πάνω  να «στεγασθούν» επίσης σημαντικά έργα Παρθένη, Μόραλη, Τέτση, Τσαρούχη, Βασιλείου, αλλά και άλλων σύγχρονων  Ελλήνων καλλιτεχνών, στους οποίους είχε εστιάσει επίσης επίμονα η συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή.

Όσο και η συλλογή να είχε συνδεθεί με τα Panama Papers, ως καταχωρισμένη σε υπεράκτιες εταιρείες, και με μια πώληση 83 έργων έναντι 31,7 εκατ. δολαρίων, το 1985, στην εταιρεία Wilton Trading, που φέρεται ότι ανήκε στην αδελφή του Βασίλη Γουλανδρή, Ντόντα (πρώτη σύζυγο του Γεώργιου Εμπειρίκου, ο οποίος είχε μέχρι πρόσφατα στο παλμαρέ του την πώληση στο Κατάρ, το 2012, του ακριβότερου έργου τέχνης: τους «Χαρτοπαίκτες» του Σεζάν), η «μυθική», όπως έχει χαρακτηριστεί, συλλογή έχει πολλά και πολύτιμα να προσφέρει στους ανά την υφήλιο φιλότεχνους.

Πόσα άλλαξαν έως την τελική, υλοποιημένη εν πολλοίς, λύση για το μουσείο της Ερατοσθένους στο Παγκράτι, σε αυτά τα 27 χρόνια. Αρχικά, το ’80 είχε επιλεγεί ένα νεοκλασικό στο Κολωνάκι, το ’90 το σχέδιο μετατοπίστηκε στη Ρηγίλλης (όπου οι εργασίες αποκάλυψαν το Λύκειο του Αριστοτέλους) και το 2000 έπεσε στο τραπέζι η ιδέα για έναν χώρο στην Αρδηττού. Μέχρι που βρέθηκε η τελική λύση της «αρμονικής συνδιαλλαγής ενός διατηρητέου μεσοπολεμικού κτίσματος και μίας σύγχρονης προσθήκης», στο Παγκράτι, με την ανέγερση να ξεκινά τον Αύγουστο του 2012 και να ολοκληρώνεται τον περασμένο Οκτώβριο. Συνολική επιφάνεια: 7.250 τ.μ. σε 11 ορόφους, που σχεδιάστηκαν με βάση τις ανάγκες καταρχάς της συλλογής κι έπειτα των γραφείων.

Στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, όπως θα είναι το όνομα του μουσείου, θα φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, «ενταγμένων στην εκθεσιακή πολιτική με την οποία το Ίδρυμα δραστηριοποιείται τα τελευταία 35 χρόνια» (το καλοκαίρι, από 30 Ιουνίου, στο αντίστοιχο μουσείο στην Άνδρο θα φιλοξενηθεί έκθεση έργων του Ντίκου Βυζάντιου). Στους υπόλοιπους χώρους θα λειτουργεί καφέ-εστιατόριο, πωλητήριο, βιβλιοθήκη τέχνης, παιδικό εργαστήριο και αμφιθέατρο, 190 θέσεων.