Στις 20 Φεβρουαρίου, η ActionAid πραγματοποίησε ένα κοινωνικό πείραμα στο κέντρο της Αθήνας σε δύο στάσεις λεωφορείου (Συγγρού Φιξ), με θέμα τον ρατσισμό. Εκεί δύο ηθοποιοί, ο ένας από το Μπαγκλαντές κι ο άλλος από την Ελλάδα, ήταν οι πρωταγωνιστές σε μια σκηνή φραστικής ρατσιστικής επίθεσης. Ο ρατσιστής ζήτησε από τον μετανάστη να του… αδειάσει τη γωνιά. Τον στόλιζε με διάφορα «γαλλικά» και στο τέλος του ζήτησε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Οι μάρτυρες αυτής της σκηνής, καθημερινοί άνθρωποι και όχι ηθοποιοί, αντέδρασαν ή και σιώπησαν. Κάποιοι επικρότησαν την επίθεση αλλά οι περισσότεροι υπερασπίστηκαν τον μετανάστη και δεν δίστασαν να απωθήσουν λεκτικά τον ρατσιστή. Η εταιρεία McCann ανέλαβε την πραγματοποίηση του πειράματος για την Action Aid. Δείτε τι μας είπε η Ελένη Ζησιμοπούλου, Executive Creative Director της McCann Athens για το ευφάνταστο αυτό πείραμα.
Ποιος ήταν ο σκοπός του πειράματος;
Ελένη Ζησιμοπούλου: Σκοπός του πειράματος ήταν να ανακινήσει τη συζήτηση πάνω στο θέμα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Υπάρχει καθημερινός ρατσισμός στους δρόμους, στα λεωφορεία, στα σχολεία, στις κρατικές υπηρεσίες, στη μαύρη εργασία, ο οποίος δεν καταγγέλλεται καν, γιατί θεωρείται δεδομένος. Η κοινωνία φαίνεται να μην σοκάρεται πια, ενώ τα κρούσματα είναι ανοδικά.
Μία κοινή διαφημιστική καμπάνια μάλλον δεν θα μπορούσε να συγκινήσει τους ανθρώπους. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, ότι ίσως μόνο η αλήθεια θα μπορούσε να τους μιλήσει πραγματικά. Να δουν τον ίδιο τους το εαυτό αντιμέτωπο με το τέρας. Και να σκεφτούν σε ποια πλευρά τελικά ανήκουν.
Με ποιους τρόπους είχατε προετοιμαστεί για την ασφάλεια των συμμετεχόντων; Χρειάστηκαν τα μέτρα τελικά;
Ε.Ζ.: To εγχείρημα είχε πολλές δυσκολίες, καθώς είναι πολλοί οι παράγοντες που δεν μπορούν να προβλεφθούν και να ελεγχθούν σε ένα γύρισμα σε πραγματικές συνθήκες, με πρωταγωνιστές πραγματικούς και ανυποψίαστους πολίτες. Το συνεργείο ήταν σε ετοιμότητα σε όλη τη διάρκεια του γυρίσματος, παρόλα αυτά ευτυχώς, δεν χρειάστηκε ποτέ πραγματικά να επέμβει. Μόνο ο ηθοποιός, που υποδύθηκε τον ρατσιστή, σταμάτησε κάποιες φορές το γύρισμα γιατί ένιωθε άβολα.
Η πιο «παράξενη» στιγμή του πειράματος ποια ήταν;
Ε.Ζ.: Όλο το πείραμα ήταν «παράξενο» γιατί ήταν απρόβλεπτο. Κάθε φορά που επαναλαμβάναμε τη σκηνή με διαφορετικούς παρευρισκόμενους δεν ξέραμε τι θα συμβεί. Όμως, σίγουρα, πιο παράξενα αισθάνθηκα με τις αντιδράσεις όσων τάχθηκαν υπέρ του θύτη. Ένας κύριος, σήκωσε το θύμα από τη θέση του προκειμένου να κάτσει ο θύτης. Όσο κι αν γνωρίζεις ότι το πρόβλημα υφίσταται, όταν το βλέπεις να συμβαίνει μπροστά σου είναι τρομακτικό.
Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τη συνεργασία της McCann με την Action Aid.
Ε.Ζ.: Με την ActionAid συνεργαζόμαστε από το 2010. Και σίγουρα δεν είναι μία τυπική συνεργασία πελάτη-διαφημιστικής. Μέσα σε αυτά τα χρόνια έχουμε ταξιδέψει μαζί σε διάφορες χώρες της Αφρικής, σε αντίξοοες συνθήκες, προκειμένου να γυρίσουμε διαφημιστικές ταινίες.
Και μόνο αυτό είναι αρκετό για να ορίσει τη σχέση μας, που ξεφεύγει από τα επαγγελματικά πλαίσια. Η συνεργασία αυτή μας έχει χαρίσει αρκετά βραβεία δημιουργικότητας αλλά και αποτελεσματικότητας. Όμως, σε προσωπικό επίπεδο, πέρα από τη μοναδική εμπειρία του να γνωρίσω την αληθινή, σκληρή Αφρική, η συνεργασία αυτή με έχει κάνει να νιώσω χρήσιμη. Δουλεύουμε που δουλεύουμε για τη διαφήμιση, ας κάνουμε και κάτι πραγματικά καλό. Κάτι για το κάρμα μας.
Γιατί είναι σημαντικές τέτοιες κινήσεις από εταιρείες;
Ε.Ζ.: Τα κοινωνικά πειράματα και γενικότερα όλα τα διαφημιστικά μηνύματα κοινωνικού περιεχομένου, δυστυχώς, δεν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Μπορούν όμως να επηρεάσουν κάποιους από μας, να προβληματίσουν, να ταρακουνήσουν θέματα, όπως ο ρατσισμός στην περίπτωσή μας, που λιμνάζουν στον κοινωνικό ιστό. Για μας, αν έστω 5 συνάνθρωποί μας, άλλαξαν τρόπο σκέψης πάνω στο θέμα, είναι μεγάλη επιτυχία.
Πώς αναλάβατε τη δημιουργία και διεκπεραίωση αυτού του πειράματος; Πώς ξεκίνησαν όλα;
Ε.Ζ.: Σε όλες τις δράσεις της, η Actionaid υπερασπίζεται τα δικαιώματα των φτωχών και περιθωριοποιημένων ανθρώπων, των ανθρώπων που υφίστανται διακρίσεις. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, να σιωπήσει μπροστά στο φαινόμενο του ρατσισμού στην Ελλάδα. Ήταν δικό της ζητούμενο να δημιουργήσουμε μία καμπάνια ενάντια στον ρατσισμό. Εμείς σκεφτήκαμε την ιδέα του κοινωνικού πειράματος.
Γιατί ήταν σημαντικό αυτό το εγχείρημα για εσάς; Είστε ευχαριστημένη με το αποτέλεσμα;
Ε.Ζ.: Όταν οργανώνεις ένα κοινωνικό πείραμα, με αστάθμητους παράγοντες να το καθορίζουν, σίγουρα αγωνιάς για το αποτέλεσμά του και επιθυμείς να είναι αυτό που θες: ένα αληθινό μήνυμα κατά του ρατσισμού. Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι από την επιτυχία του και την απήχηση που είχε στον κόσμο. Όμως η μεγαλύτερη ευχαρίστησή μας είναι ότι είδαμε μπροστά στα μάτια μας πολλούς -περισσότερους από όσους ελπίζαμε- να παίρνουν σαφή θέση ενάντια στον θύτη ρατσιστή. Αυτές οι αυθόρμητες αντιδράσεις μας συγκίνησαν πραγματικά την ώρα του γυρίσματος και μόνο με αυτές -άσχετα από την μετέπειτα δημοσιότητα- το πείραμα είχε ήδη πετύχει.
Σκηνές σαν αυτή που δημιουργήσατε, σας έχουν τύχει ή είχατε την ατυχία να είστε μάρτυρας;
Ε.Ζ.: Ευτυχώς όχι. Έχω, όμως, φίλη μετανάστρια η οποία έχει υποστεί αντίστοιχη επίθεση μέσα σε λεωφορείο. Και δυστυχώς, όχι μόνο μία φορά.
Ο επόμενος στόχος σας; Τι ετοιμάζετε αυτόν τον καιρό;
Ε.Ζ.: Ένα ταξίδι στη Ρουάντα με την Actionaid, για να γυρίσουμε το επόμενο διαφημιστικό.
Σε τι δραστηριότητες κοινωνικού περιεχομένου ενεργοποιείται-συμμετέχει η McCann;
Ε.Ζ.: Η εταιρεία μας έχει μια αρκετά μεγάλη ιστορία σε κοινωνικά μηνύματα, τα οποία στην πλειοψηφία τους γίνονται από εμάς αφιλοκερδώς, με πολύ κέφι και ευχαρίστηση, μιας και νιώθουμε ότι έτσι βοηθάμε κάπως τους συνανθρώπους μας. Κάποιες από τις πιο πρόσφατες δουλειές μας, αφορούν το ΚΕΘΕΑ, το «Περιβολάκι» (Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αντιμετώπισης Αυτισμού) και το περιοδικό αστέγων «Σχεδία».
*Ο Αίαντας Αρτεμάκης γεννήθηκε το 1982 και είναι δημοσιογράφος και «κομπιουτεράς». Πουλάει κομπιουτεράκια στην Ομόνοια, με προτίμηση στα γιαπωνέζικα. Του αρέσει να διαβάζει και να ονειρεύεται μια γερή δημοκρατία. Παντρεύτηκε το 1989 τον καλό του φίλο, Amstramd 1512. Δυστυχώς από τότε, έχει αλλάξει πολλούς αγαπημένους. Τώρα συζεί με έναν Z800 HP.