Το περασμένο Σάββατο (δύο του Αυγούστου) θεώρησα υποχρέωσή μου να παραβρεθώ σε μια μεγάλη γιορτή που γίνεται τα τελευταία χρόνια στη Νάξο, στη γιορτή της πατάτας. Θα μου πείτε ότι αυτές οι γιορτές κάθε καλοκαίρι έχουν καταντήσει τουριστική αηδία. Το ξέρω, και στην πατρίδα μου έτσι γίνεται. Το εδώ χωριό κάνει τη γιορτή του κρασιού, το εκεί της τσικουδιάς, το δίπλα του καλιτσουνιού, το παραδίπλα του καρπουζιού, το παρα-παραδίπλα του χοχλιού, το παραπέρα του σύκου και το παραδώθε του μάραθου… όλες Αύγουστο, για τους κρητικοαθηναίους και τους τουρίστες.
Στη Νάξο δεν είναι έτσι. Μια γιορτή κάνουν οι άνθρωποι, είναι για το βασικό προϊόν του νησιού την πατάτα, τη διοργανώνει η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Νάξου και μαζεύεται σ’ αυτήν όλο το νησί. Και ας μην στραβομουτσουνιάζουν οι περιπατητές του Κολωνακίου, της Κηφισιάς και των πάλαι ποτέ ενδόξων Μυκονοαραχώβων που ασχολούμαι με την …πατάτα, διότι αποτελεί τον βασικότερο πλουτοπαραγωγικό πόρο του νησιού, όπως θα ‘λεγε και η ανθρωπογεωγραφία που μαθαίναμε στο λύκειο. Κοντολογίς, από την καλλιέργεια της πατάτας και από την κτηνοτροφία (που οφείλεται στην πατάτα) ζει και επιμένει να ζει αυτό το παραγωγικό νησί, σε μια Ελλάδα κι ένα Αιγαίο που εγκατέλειψαν τη γη και αφιερώθηκαν την αγοραπωλησία καφέδων, εισαγόμενων ρούχων και τουριστικών υπηρεσιών.
Η πατάτα ξέρετε, φερμένη από το Περού του Νέου Κόσμου, αποτέλεσε το διατροφικό αποκούμπι της ευρωπαϊκής φτωχολογιάς τον καιρό της πρώτης συσσώρευσης κεφαλαίου στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Ήταν ο αντίποδας του αριστοκρατικού σιταριού, το οποίο απαιτεί εύφορα εδάφη, εκτεταμένες πεδιάδες και μεγάλα ζώα για το όργωμά τους. Αυτά τα κατείχαν κατά κύριο λόγο οι αριστοκράτες και οι τσιφλικάδες. Τουναντίον, η πατάτα ευδοκιμεί σε κάθε είδους έδαφος (επικλινές, φτωχικό, πετρώδες), είναι ιδανική οικιακή-οικογενειακή καλλιέργεια και διαθέτει υψηλή διατροφική αξία, αφού οι βολβοί της είναι αποθήκες αμύλου και θερμίδων. Όσοι ενδιαφέρονται, ας ρίξουν μια ματιά στον περίφημο «λιμό της πατάτας» στην Ιρλανδία, όπου ένα είδος περονόσπορου στα φυτά μαζί με τις πολιτικές της αποικιακής Αγγλίας, οδήγησαν το 1845-52 σε θάνατο και μετανάστευση δύο εκατομμύρια (!!!) Ιρλανδούς, από τα τέσσερα που είχε πληθυσμό το νησί. Πάμε όμως πάλι στη Νάξο, διότι η πένα μου πηδά σαν την αγριμούτσα (η ακρίδα είναι αυτή, που πετά ακανόνιστα εδώ κι εκεί).
Στη γιορτή της πατάτας, οι άνθρωποι της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Νάξου τίμησαν την τηλεοπτική μας εκπομπή, διότι πότε-πότε εγώ και ο Γιώργος Οικονομέας λέμε καμιά καλή κουβέντα για το νησί και τα προϊόντα του. Η αλήθεια είναι ότι εγώ την έχω αγαπήσει τη Νάξο και περνώ από κει κάθε χρόνο, κάνοντας στάση στον δρόμο για τη Σχοινούσα, μόνιμο (πέραν της Κρήτης) τόπο διακοπών μου. Καμιά τηλεοπτική αναφορά μας όμως δεν είναι αρκετή, καθώς στο νησί αυτό γίνεται μια δουλειά που αξίζει τον κόπο, που δείχνει έναν δρόμο μέσα στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα. Οι Ναξιώτες δουλεύουν τη γη και βγάζουν προϊόντα πρώτης κατηγορίας που έχουν καταγραφεί στη συνείδηση του καταναλωτή ως άριστης ποιότητας. Η πατάτα Νάξου είναι απ’ τις καλύτερες της χώρας, η γραβιέρα Νάξου το ίδιο (κατέχει το 11% της ελληνικής αγοράς στα αγελαδινά τυριά), τα αμνοερίφια Νάξου θεωρούνται τα καλύτερα της Πασχαλινής αγοράς και όλα αυτά με μηδενικό διαφημιστικό budget. Αν αυτό δεν δείχνει έναν δρόμο για τη χώρα στον πρωτογενή τομέα, τότε ποιος είναι αυτός ο δρόμος;
Το ζωικό και φυτικό κεφάλαιο του νησιού είναι δυσανάλογα μεγάλο για το μικρό του μέγεθος. Αλλά οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι εκεί σκίζονται και η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών δεν παίζει, δουλεύει. Συγκεντρώνει τα προϊόντα, κάνει όλους τους ποιοτικούς ελέγχους, πιστοποιεί, τυροκομά, βιομηχανοποιεί, εμφιαλώνει, τυποποιεί, πακετάρει, παίρνει ονομασίες προέλευσης, κατοχυρώνει δικά της σήματα, διαπραγματεύεται με το λιανεμπόριο απευθείας, εξάγει μόνη της σ’ όλο τον κόσμο, ανοίγει πρατήρια και τα δουλεύει, φτιάχνει συνεχώς νέα προϊόντα και είναι στην πρωτοπορία της καινοτομίας. Ποια (άθλια) εικόνα έχετε για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς της χώρας; Ε, ο συνεταιρισμός της Νάξου είναι ακριβώς το αντίθετο. Και παράλληλα με όλα αυτά, συμμετέχει δραστικά στη διαφήμιση της εικόνας του νησιού συνολικά, υποβοηθώντας τον τουρισμό του. Εγώ χαίρομαι όποτε συναντώ τους ανθρώπους του συνεταιρισμού (άμισθη όλη η διοίκηση), διότι το μεράκι για τον τόπο και τους ανθρώπους του είναι δυσεύρετο στην εποχή μας. Ο Πρόεδρός του, ο δαιμόνιος Δημήτρης Καπούνης, θα έκανε μεγάλη καριέρα ως επικεφαλής οποιασδήποτε μεγάλης ιδιωτικής αλυσίδας στον χώρο του τροφίμου.
Όταν μου εξήγησαν πώς γίνεται ο καθημερινός ποιοτικός έλεγχος στο γάλα, έπαθα πλάκα. Κάθε μέρα οι αγελαδοτρόφοι απ’ όλο το νησί παραδίδουν το γάλα τους. Αυτό μπαίνει σε μεγάλα ειδικά βυτία. Καθημερινά το περιεχόμενο των βυτίων ελέγχεται από τους χημικούς του συνεταιρισμού. Αν βρεθεί το παραμικρό πρόβλημα σ’ αυτό (φάρμακο, αρρώστια, νόθευση, μικρόβιο) τότε το περιεχόμενο καταστρέφεται και ελέγχεται ξεχωριστά κάθε παραγωγός που βάζει γάλα στο συγκεκριμένο βυτίο. Έτσι βρίσκουν την πηγή του προβλήματος, αλλά η ύπαρξη του προβλήματος σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος παραγωγός παραβίασε (εκουσίως ή ακουσίως) τους κανόνες υγιεινής του συνεταιρισμού, οπότε πληρώνει από την τσέπη του όλο το κατεστραμμένο γάλα του βυτίου. Ξέρετε πόσα κρούσματα παραβατικότητας έχουν με το συγκεκριμένο σύστημα; Σχεδόν μηδέν. Όλοι φροντίζουν οι στάβλοι τους να είναι σαν αποστειρωμένα χειρουργεία και τα ζώα τους σε άψογη κατάσταση.
Το ίδιο κάνουν και με την πατάτα. Επειδή η αγορά είχε γεμίσει από βαφτισμένη πατάτα Νάξου, έκαναν φέτος μέσα στην κρίση μια μεγάλη επένδυση τυποποίησής της, με χαρακτηριστικό σήμα «πατάτα Νάξου, Ένωση Αγροτικών συνεταιρισμών Νάξου». Το νησί έχει ειδική ιστορική σχέση με την πατάτα. Στη γιορτή, όλα τα μαγαζιά φέρνουν και προσφέρουν από μια λαμαρίνα φαγητό, όλα με βάση την πατάτα. Πατάτες μαγειρεμένες με χίλιους τρόπους. Πρώτη φορά είδα σουβλιστές πατάτες στη σειρά να γυρίζουν σαν κοντοσούβλι, αλλά και ολόκληρη πατάτα άκοπη τηγανισμένη. Μιλάμε για λουκούμι. Και όσες πατάτες βγαίνουν πολύ μεγάλες και το λιανεμπόριο τις θεωρεί μη εμπορεύσιμες, ο συνεταιρισμός αφού τις πληρώσει στον παραγωγό τις προσφέρει στα συσσίτια της εκκλησίας κυρίως στην Δυτική Αθήνα. Απλά, χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς δημόσιες διανομές και απλωμένα χέρια πεινασμένων, χωρίς σόου και διαφημίσεις, τις δίνει εκεί που πιάνουν πραγματικά τόπο. Πριν έναν μήνα έστειλαν δυο νταλίκες στο Ίλιον και το Καματερό. Ας είναι καλά οι άνθρωποι.
Υ.Γ. Δεν ξέρω τα εσωτερικά τους στο νησί και δεν μ’ ενδιαφέρουν. Όμως, ανάμεσα στους τρεις χιλιάδες ανθρώπους που ήταν στη γιορτή της πατάτας και σε τόσους δημοσιογράφους που ήρθαν απ’ την Αθήνα για να στηρίξουν τη Νάξο, λέω πως θα ‘πρεπε να παραβρίσκεται και ο δήμαρχος…