Ήταν ένα παγωμένο απόγευμα του 1880 όταν ο Καγκελάριος της Γερμανίας Ότο φον Μπίσμαρκ, ανακοίνωνε μέτρα με τα οποία «εξαγόρασε» την κοινωνική γαλήνη από τα εργατικά σωματεία που ολοένα αύξαναν τις διεκδικήσεις τους. Την επόμενη μέρα, στο κοινοβούλιο υπέγραφε τα επιδόματα ατυχημάτων και ασφαλιστικής πρόνοιας στην τρίτη ηλικία. Η ασφαλιστική κάλυψη που προέβλεπε η μεταρρύθμιση του Μπίσμαρκ θα ξεκινούσε να ισχύει στην ηλικία των 70 ετών, μια ηλικία που ελάχιστοι έφταναν, οπότε η αλλαγή αυτή έμενε κυρίως σε θεωρητικό επίπεδο.
Από τότε, πέρασαν 135 χρόνια και ο κόσμος δεν έχει καμία σχέση με την εποχή του Μπίσμαρκ. Όπως επίσης, δεν έχει καμία σχέση το προσδόκιμο ζωής της Ελλάδας του 2015 με αυτό του 1936 -κράτος πρόνοιας Μεταξά- και με τη δεκαετία του 1980 – μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, σχεδόν, για όλους!
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν φανερό ότι, σε λίγα χρόνια, όλα θα τινάζονταν στον αέρα. Ούτε η παραγωγικότητα της οικονομίας ούτε τα δημογραφικά δεδομένα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη συνέχιση του εκτρώματος που χτίστηκε πάνω στην απίστευτη ανωριμότητα της κοινωνίας και στην κλεπτοκρατία του πολιτικού συστήματος.
Δεν έγινε όμως τίποτα, με δραματικά αποτελέσματα, όχι μόνο οικονομικά και πολιτικά αλλά κυρίως κοινωνικά και πολιτιστικά. Κατέλαβε ουσιαστικά ολόκληρη τη συνταξιοδοτούμενη γενιά το «σύνδρομο του Κρόνου» χωρίς καμία συνείδηση της κανιβαλικής τάσης προς τα παιδιά της. Αντίθετα, δημιουργήθηκε η αίσθηση της επαναφοράς του φεουδαρχικού προτύπου, όπου ο παππούς ασκεί τη δεσποτεία στην οικογένεια και την προστατεύει. Με τη διαφορά όμως, ότι στις πατριαρχικές κοινωνίες τα υπόλοιπα μέλη κάτι παράγουν και ο αρχηγός, απλά διατάζει. Στις δικές μας «νεοδεσποτικές», οι συνταξιούχοι χρηματοδοτούν, όσο μπορούν, τους πάντες, χωρίς συνήθως να απαιτούν κανένα έργο «ανταποδοτικότητας»…
Με λίγα λόγια και χωρίς καμία δόση υπερβολής, το «χάσμα γενεών» που γράφαμε παλιά στις εκθέσεις γεφυρώθηκε με τις συντάξεις. Τα βρήκε η μία γενιά με την άλλη, και παραδόθηκαν οι μικρότεροι στη βουλιμία των μεγαλύτερων. Προτίμησαν να συναλλαγούν με τα παιδιά και τα εγγόνια τους για λίγη εξουσία στη διαχείριση, έχοντας άγνοια των συνεπειών για το μέλλον. Ό,τι έκανε δηλαδή ο Μπίσμαρκ με τα εργατικά συνδικάτα. Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό σύστημα εξαγόρασε τους συνταξιούχους κι αυτοί με τη σειρά τους, «εξαγόρασαν» τα παιδιά τους.
Και μολονότι οι συντάξεις τρέφουν τη νέα γενιά και την αδρανοποιούν, δεν έδιναν ποτέ ούτε στους παλαιότερους καμιά ιδιαίτερη ποιότητα ζωής. Η καθημερινότητά τους κινείται μεταξύ τηλεοπτικής υστερίας και λαϊκής αγοράς. Μεταξύ παθητικής αφασίας και διεκπεραίωσης υποχρεώσεων.
Αυτή τη ζωή είχαν στον νου τους οι Έλληνες στις προηγούμενες δεκαετίες; Αυτήν την κοινωνία φαντάζονταν, όταν έφευγαν από τα χωριά τους για να στοιβαχτούν στις πόλεις; Η αλήθεια είναι ότι η «συναλλαγή» τους μπέρδεψε όλους. Και τους μικρούς και τους μεγάλους. Κι από 'δω και πέρα, το πράγμα δεν μαζεύεται από πουθενά. Απλά, κάποια στιγμή θα έρθει το μεγάλο σοκ για να αποδειχτεί ότι το ασφαλιστικό ξεκίνησε, από την αρχή, με βρώμικο τρόπο και κατέληξε να καταστρέφει γενιές που συνηθίζουν να ζουν, χωρίς παραγωγικότητα και δημιουργία.
Όχι μόνο σε μας αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, το δημογραφικό και οι νέες συνθήκες εργασίας, θα διώξουν τις μεγάλες μάζες από τη φασματική ασφάλεια των παλιών ασφαλιστικών συστημάτων. Κι από ό,τι φαίνεται, οι σημερινοί συνταξιούχοι θα κλείσουν τελευταίοι την πόρτα…