Σίγουρα, ως Αθηναίος είναι τουλάχιστον φαιδρό να γράφω για τη Θεσσαλονίκη. Αν δεν έχεις γεννηθεί εδώ, είναι πολύ δύσκολο -αν όχι ακατόρθωτο- να καταλάβεις την πόλη. Όσο καλά κι αν νομίζεις ότι την ξέρεις, ποτέ δεν πρόκειται να τη μάθεις, να την κάνεις κομμάτι σου. Σαν τις ξένες γλώσσες, πάντα κάτι θα σου διαφεύγει. Η αλήθεια είναι πως τα κομμάτια της ιστορίας της είναι τόσα πολλά, που το πάζλ των αιώνων συμπληρώνεται ακόμη και σήμερα, με τις ανασκαφές του μετρό. Αλλού η κληρονομιά της πόλης λάμπει, αλλού στέκεται ξεχασμένη περιμένοντας το πλήρωμα του χρόνου, όπως η βιομηχανική περιοχή του Φιξ, κι αλλού είναι θαμμένη πίσω από τα χιλιάδες κλισέ που κυκλοφορούν για την παραλίγο πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Τότε συμβασιλεύουσα, τώρα συμπρωτεύουσα, την αδικεί αυτό το «συν», την περιορίζει και κρεμάει την περηφάνια της στο Λευκό Πύργο, σαν μαύρη σημαία απεργίας. Ή θανάτου. Πεθαίνει καθημερινά, επιμένοντας να ξεχνάει το όνομα της. Για τους απέξω, είναι η φραπεδούπολη, η πόλη της μπουγάτσας, του κουλουριού με σουσάμι, των υπερβολικά περιποιημένων γυναικών, των μπουζουκιών, του έρωτα και της χαλαρής ζωής. Ναι, είναι μαγευτικός ο Θερμαϊκός, αλλά μάλλον δεν είναι μόνο αυτός. Οι από μέσα, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που μένουν και σε αυτούς που φεύγουν. Οι τελευταίοι, στην πλειοψηφία τους ισχυρίζονται ότι αναγκάζονται. Και φυσικά, η υπερασπιστικής τους γραμμή χτίζεται πάλι με κλισέ: η πόλη πνίγει τα παιδιά της, η Θεσσαλονίκη είναι ένα μικρό χωριό, δεν προσφέρει επαγγελματικές ευκαιρίες, και πάει λέγοντας. Είτε αναζητούν την τύχη τους στην Αθήνα, είτε στην Αγγλία και στη Γερμανία. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις απευθείας πτήσεις για Ντίσελντορφ και Φρανκφούρτη.
Όσοι αρνούνται να παρατήσουν την πόλη που μεγάλωσαν, συνεχίζουν να ζουν μαζί με τα κλισέ, μάλιστα τα αναπαράγουν και οι ίδιοι αρκετές φορές με τη συμπεριφορά τους. «Όποιος είναι Σαλονικιός δεν χρειάζεται να το δείχνει, φωνάζει η καταγωγή από μόνη της», μου λέει ένας σερβιτόρος σε ένα παραδοσιακό ουζάδικο, χωμένο σε μια στοά της Αριστοτέλους. Δεν έχει κι άδικο, τα χαρακτηριστικά της καταγωγής ενός ανθρώπου φαίνονται, αρκεί να μπορείς να τα διακρίνεις. Κι εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα. Αν εξαιρέσεις τη βαριά προφορά, που κι αυτή τείνει να εξαλειφτεί, σχεδόν μόνο σε μεσήλικες πλέον συναντάς ευδιάκριτα τούτα τα χαρακτηριστικά.
Η Θεσσαλονίκη φέτος γιορτάζει τα εκατό χρόνια της απελευθέρωσής της, δεν ξέρω τι σόι εορτασμοί θα υπάρξουν με την οικονομική κρίση. Όπως επίσης, δεν ξέρω και ποιοι νιώθουν Σαλονικείς για να γιορτάσουν. Κάποιους νομίζω ότι τους βρήκα, μέσα στο φωτογραφικό λεύκωμα του Αλέξανδρου Αβραμίδη, «Μια πόλη που ξεχνάει το όνομά της». Τους αναζήτησα στα μέρη που συχνάζουν. Θα τους συναντήσετε και σεις, εκεί όπου η δεν εμφανίζεται η Θεσσαλονίκη ως τουριστικό προϊόν. Τι κι αν το παρόν άρθρο έρχεται να προστεθεί στις μυριάδες κλισεδούρες που έχουν γραφτεί, οι φωτογραφίες του Αλέξανδρου δεν είναι συνηθισμένες. Ή μάλλον είναι. Συνηθισμένες εικόνες, συνηθισμένων ανθρώπων, μιας ασυνήθιστης πόλης που λέγεται Θεσσαλονίκη.
Παρουσίαση λευκώματος: Τρίτη, 7 Φεβρουαρίου 2012, ώρα 19.00, στο βιβλιοπωλείο Ιανός, Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη. Μιλούν ο συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης και ο Ηρακλής Παπαϊωάννου, επιμελητής του μουσείου φωτογραφίας.