Ο Μεταξάς δεν είπε ποτέ «Όχι». Το «Όχι» είναι μια λέξη- σύνθημα, ένα μότο, μια κραυγή άρνησης και στην γλώσσα της διπλωματίας δεν υπάρχουν αυτά. Ο Μεταξάς απάντησε κατά σειρά, στον Γκράτσι, με τις εξής φράσεις: "Allors c' est la guerre" (Επομένως έχουμε πόλεμο), "Vous voyez bien que c' est impossible" (Bλέπετε ότι αυτό είναι αδύνατον) και όταν τον ξεπροβοδούσε στην πόρτα "Vous etes les plus forts…" (Είσαστε πιο δυνατοί).
Μπήκαμε λοιπόν, σε έναν πόλεμο, όπως ακριβώς προέβλεπε το αφήγημα των συσχετισμών. Λέγοντας αλλού «Ναι» κι αλλού «Όχι». Εκεί που παλιότερα, λέγαμε μόνο «Όχι», πριν τον πόλεμο είπαμε «Ναι» και το αντίστροφο. Και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μπήκαμε σε μια αδιέξοδη κατάσταση που μόνο οι νίκες μπορούσαν να μας εξασφαλίσουν το μέλλον.
Και τις πετύχαμε. Πρώτα διώξαμε τους Ιταλούς και στο τέλος του πολέμου, ήμασταν με τους νικητές. Το 1945, όταν ανέτειλε στο Πότσδαμ, ο νέος κόσμος, η Ελλάδα βρισκόταν στους δυνατούς, έτοιμη να απολαύσει τα οφέλη ενός πολέμου που της στοίχισε σε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και υποδομές. Αντί γι’ αυτό, σε πέντε χρόνια, παραδινόμασταν άνευ όρων σ’ αυτούς που λίγο πριν, στεκόμασταν στο ίδιο σκαλί. Εκχωρούσαμε πλήρως την ανεξαρτησία της χώρας, σε παλιούς «ισότιμους» φίλους. Κι αργότερα, στέλναμε απελπισμένοι τα παιδιά μας στους «ηττημένους εχθρούς», παρακαλώντας τους για λίγο ψωμί.
Όλες οι επέτειοι μου γεννούν μελαγχολία. Ειδικά όμως, αυτή είναι η πιο θλιβερή. Γιατί γιορτάζουμε ένα «Όχι» που έγινε πολύ γρήγορα «Ναι». Όπως όλα τα φανταστικά και ψυχωτικά «Όχι» που απαντήσαμε στην παράξενη ιστορία μας. Και το κακό είναι ότι η άτιμη η αφήγηση έχει έναν εξευτελιστικό τρόπο να λέει την αλήθεια στις επόμενες γενιές, που είναι καλύτερα να την αγνοείς. Πιο καλά να στέκεσαι χαμογελαστός, με ανοιχτό το στόμα, μπροστά σε ξεφωνημένα συνθήματα, χωρίς «αιδώ» και «δίκη» σκέψης και νου.
Και να εύχεσαι να είσαι στον πόλεμο με τους ηττημένους, για να απολαμβάνεις την νίκη. Μιας και οι ήρωες έχουν αυτή την σιχαμένη συνήθεια να παραδίνονται βορά στις βουλιμικές διαθέσεις των επιγόνων τους. Αυτών που πάντα μεγαλώνουν σαν σαρκοβόροι καρκίνοι, σκοτεινοί από τη λάμψη των πατεράδων τους.
Με τόση ξεφτίλα που ξέρασε η ιστορία, από τις μεγάλες νίκες, φοβάσαι πια να νικήσεις στον πόλεμο. Μόνο τα στιγμιότυπα στα βουνά, στα χαρακώματα, στις γειτονιές και στις αγκαλιές των μανάδων κρατάς για να θυμάσαι ότι οι ήρωες βρίσκονται κάπου ανάμεσά μας. Και όχι στους τοίχους, στις σημαίες και στα μπαλκόνια.
Σε σχολική γιορτή, κάποια δασκάλα έβαλε τους μαθητές να διαβάσουν μαρτυρίες απλών ανθρώπων από τον πόλεμο, με διαφορετικούς ρόλους. Τίποτε άλλο. 8 αφηγήσεις. Ούτε Μεταξάδες, ούτε «ελληνικός λαός», ούτε γενναία «Όχι». Μόνο άνθρωποι…