Μαζί με τον σύντροφο και συνάδελφό της σχεδίασε τα τελευταία χρόνια το παιδικό τμήμα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Βέροιας. Έχοντας στο ενεργητικό της ήδη τον σχεδιασμό και την ενίσχυση της ιστοσελίδας Bookbook.gr, που φιλοδοξεί να καταστήσει την ανάγνωση τρόπο ζωής, η κοινωνιολόγος και ειδική σε θέματα ανάγνωσης στις παιδικές ηλικίες Ειρήνη Βοκοτοπούλου μιλάει στο protagon για τις πρωτότυπες καλοκαιρινές εκστρατείες της Βιβλιοθήκης Βέροιας, που τα τελευταία 3 χρόνια έχουν μετεξελιχτεί στην πρωτοβουλία του Future Library. Το Future Library, ως μη κυβερνητικός οργανισμός, υποστηρίζει τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες της χώρας με πολλές δράσεις και πρωτοβουλίες, που στόχο έχουν την οργάνωση των βιβλιοθηκών και την επιμόρφωση των υπαλλήλων τους ώστε να ανταποκριθούν στο διευρυμένο πολιτιστικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι βιβλιοθήκες στις τοπικές κοινωνίες. Η μεγαλύτερη σε εύρος από αυτές τις πρωτοβουλίες, καθότι απευθύνεται σε 140 βιβλιοθήκες πανελλαδικά, είναι η καλοκαιρινή εκστρατεία ανάγνωσης και δημιουργικότητας για παιδιά και έφηβους, η οποία χρηματοδοτείται όπως όλες οι δράσεις του Future Library αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Το Future Library λειτουργεί μόνο καλοκαίρι;
Η καλοκαιρινή εκστρατεία είναι μια δράση που εκτείνεται σε όλο το χρόνο. Ξεκινάει με την επιμόρφωση των υπαλλήλων στο σεμινάριο, κορυφώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες όπου τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη βιβλιοθήκη ως ένα χώρο που τους προτείνει συναρπαστικές δράσεις, τα εκπλήσσει με τις εκδηλώσεις που τους προτείνει, ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς τους και λειτουργεί ως δροσερή και ασφαλής γωνιά που μπορούν να λειτουργούν αυτόνομα και να παίρνουν πρωτοβουλίες και τέλος όλο τον υπόλοιπο χρόνο καθώς οι υπάλληλοι των βιβλιοθηκών έχουν στη διάθεσή τους πολύ υλικό (καινούργια βιβλία, εποπτικό υλικό, προτάσεις δράσεων) για να λειτουργούν ως τόπος επίσκεψης των τάξεων σχολείων της ευρύτερης περιοχής. Συνεπώς η καλοκαιρινή εκστρατεία αφορά σε μια συνολική προσέγγιση των παιδιών με την έννοια της βιβλιοθήκης στη διάρκεια όλης της χρονιάς.
Πόσοι απασχολούνται και σε τι αφορά η χρηματοδότηση από το Ίδρυμα;
Έχουμε βιβλιοθήκες που έχουν μόνο έναν υπάλληλο κι άλλες που έχουν περισσότερους. Υπάρχουν οι εθελοντές –οι οποίοι μόνο φέτος ανήλθαν στους 438- οι οποίοι κάθε χρόνο μας εκπλήσσουν με τον τρόπο που αναλαμβάνουν και φέρνουν σε πέρας πολλές φορές το σύνολο των δράσεων που προτείνει μια βιβλιοθήκη. Η δωρεά αφορά στην επιμόρφωση των υπαλλήλων των βιβλιοθηκών. Υπάλληλοι των βιβλιοθηκών και εκπαιδευτές, λογοτέχνες, εικαστικοί και μουσικοί συναντιόμαστε όλοι στη Βέροια κάθε Μάρτιο τα τρία τελευταία χρόνια και προετοιμάζουμε τις δράσεις της καλοκαιρινής εκστρατείας αλλά και τον εξοπλισμό τους. Κάθε χρόνο σε κάθε βιβλιοθήκη δωρίζονται 150 βιβλία, αναλώσιμα, εποπτικά μέσα και τεχνολογικός εξοπλισμός.
Θέλετε να αναφέρετε δύο ενδιαφέρουσες δράσεις;
Το θέμα της φετινής εκστρατείας είναι «Ό,τι κι αν σκέφτεσαι σκέψου το αντίθετο: οι αντίθετοι κόσμοι συναντιούνται στις βιβλιοθήκες». Έχουμε μέρες αφιερωμένες σε ζευγάρια αντιθέτων. Π.χ. τη μέρα του ζεστού και του κρύου τα παιδιά κατανοούν αυτές τις αντίθετες έννοιες μέσα από απλά πειράματα φυσικής. Στη μέρα του όμορφου και του άσχημου, οργανώνουμε ένα παιχνίδι με τα βιβλία ιστορίας και επιπλέον υλικό που σχεδιάζεται και βρίσκεται στη διάθεση των βιβλιοθηκών. Τα παιδιά φτιάχνουν μια ιστορική γραμμή της ομορφιάς που εκτείνεται από την Παριζιάνα της Κνωσού και τη Νεφερτίτη μέχρι τη Μαίριλυν Μονρόε. Ανάμεσα σ’ αυτά τα χρονικά όρια ανακαλύπτουν πόσο συχνά αλλάζουν και πόσο διαφορετικά είναι τα πρότυπα ομορφιάς. Μια άλλη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δράση είναι ο χάρτης των αντίθετων κόσμων. Η ιδέα είναι της εικαστικού και εκπαιδευτικού Δάφνης Λιαναντωνάκη και προτείνει στα παιδιά κάθε ένα να ζωγραφίσει ένα τόπο για μια έννοια από ένα ζευγάρι αντιθέτων: π.χ. ο τόπος των κοντών. Σε κάποιο άλλο σημείο του χάρτη ένα άλλο παιδί φτιάχνει τον τόπο των ψηλών. Σιγά σιγά φτιάχνονται οι φανταστικές χώρες των αντίθετων κόσμων και τα παιδιά πρέπει να φανταστούν τους δρόμους για να ταξιδέψει κανείς από τον έναν τόπο στον άλλο, τους κατοίκους αυτών των τόπων αλλά και πιο ιδιαίτερα πράγματα όπως είναι οι συνήθειες τους, τα ρούχα τους, οι ιστορίες τους και τα παραμύθια τους. Αυτή είναι μια μεγάλη δράση που εμπλέκει πολλές διαφορετικές δραστηριότητες, όπως είναι τα εικαστικά, η αφήγηση ή η μουσική στην εξέλιξή της.
Ποια η άποψή σας για την ευρύτερη εκπαιδευτική πολιτική;
Είναι πρώτη φορά που με ρωτάει κάποιος δημόσια την άποψή μου για την εκπαιδευτική πολιτική. Δεν ξέρω αν έχει νόημα να πω τη γενικότερη άποψή μου. Όμως μπορώ με σιγουριά να πω πως οι βιβλιοθήκες ως προνομιακοί χώροι μάθησης και δημιουργικής συμμετοχής των παιδιών ουδέποτε έτυχαν της πραγματικής και ουσιαστικής προσοχής. Ποτέ δεν έγινε προσπάθεια να οργανωθούν ως πρωτοποριακοί χώροι άτυπης εκπαίδευσης, κριτικής σκέψης και καινοτόμων δράσεων. Έπρεπε να βραβευτεί η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας από το Ίδρυμα Bill Gates για να ρίξουμε μια ματιά στη δουλειά που γινόταν τόσα χρόνια εκεί σιωπηλά και απαρατήρητα.
Αναμένεται να αυξηθούν οι συμμετέχοντες;
Πέρσι παρακολούθησαν τις εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα 67.000 παιδιά και 16.500 ενήλικες. Η προσωπική μου άποψη είναι πως τα επόμενα χρόνια δεν πρέπει να είναι κεντρικός στόχος η μεγάλη αύξηση των παιδιών που συμμετέχουν, αλλά η βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της εκστρατείας. Στην καλοκαιρινή εκστρατεία παίρνουν μέρος κυρίως παιδιά δημοτικού. Υπάρχει ένα ιδιαίτερο κομμάτι των δράσεων που απευθύνεται σε γονείς με μωρά 1 – 3 ετών, όπως επίσης και κάποιες δράσεις και λογοτεχνία για έφηβους.
Σας βοηθάνε τοπικοί φορείς;
Η καλοκαιρινή εκστρατεία γίνεται σε συνεργασία με τους Δήμους, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούν έναν δημοτικό οργανισμό. Τα σχολεία συνεργάζονται με τις βιβλιοθήκες με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι πως το καλοκαίρι πολλοί δάσκαλοι εργάζονται εθελοντικά για την πραγματοποίηση της εκστρατείας.
Ποιο είναι το έως τώρα αποτέλεσμα;
Κάθε χρονιά υπάρχουν μετρήσιμα στοιχεία, για παράδειγμα πέρυσι είχαμε 3.472 εκδηλώσεις, 67.200 συμμετέχοντα παιδιά ενώ 28.200 δανείστηκαν τουλάχιστον ένα βιβλίο. Ωστόσο σημαντικό είναι να μετρηθούν ποιοτικά χαρακτηριστικά, πράγμα που δεν είναι τόσο εύκολο και τα συμπεράσματα που βγαίνουν ίσως να μην είναι τόσο ασφαλή. Αυτός άλλωστε να είναι πιθανόν και ο λόγος που οι βιβλιοθήκες δεν βρίσκονται στους προεκλογικούς λόγους των πολιτικών. Μια βιβλιοθήκη λειτουργεί υπόγεια και χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για να κάνει εμφανή τα αποτελέσματά της. Ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός παιδιού, αλλά ίσως αυτό το παιδί να μην αποτελέσει ποτέ το πεδίο μιας στατιστικής έρευνας.
Ο νέος κόσμος έχει απομακρυνθεί από το βιβλίο;
Τα παιδιά δεν ήταν ποτέ κοντά στο βιβλίο γιατί ποτέ δεν γίνεται καμιά κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Αν δώσεις σ’ ένα παιδί ένα συναρπαστικό βιβλίο, αν του διαβάσεις εσύ μια συναρπαστική ιστορία δεν υπάρχει περίπτωση να μην του κινήσεις την προσοχή και το ενδιαφέρον. Αλλά πόσο συχνά δίνουμε στα παιδιά πραγματικά συναρπαστικά βιβλία; Στα χρόνια που δουλεύω με παιδιά κάθε χρόνο γνωρίζω καινούργια παιδιά που το μόνο που χρειάζεται για να γίνουν παθιασμένοι αναγνώστες είναι να τους δώσει κάποιος το σωστό βιβλίο στη σωστή χρονική στιγμή. Η ανάγνωση είναι μια κόκκινη κλωστή που ξεκινάει από το πιο μικρό βιβλιαράκι της παιδικής μας ηλικίας και φτάνει μέχρι και το φιλοσοφικό δοκίμιο, το ιστορικό βιβλίο, την κλασική λογοτεχνία. Αν δεν ενδιαφερόμαστε για την αρχή αυτής της κλωστής πώς περιμένουμε να είναι πλούσια και φιλόδοξη από τη μέση μέχρι το τέλος;