Είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς κανόνες σχεδίασης ηλεκτρικών δικτύων. Ονομάζεται «Κριτήριο Ν-1» και διασφαλίζει ότι το σύστημα λειτουργεί αδιάλειπτα, ακόμα και αν πάθει βλάβη μία μονάδα ή γραμμή ή κάποιο άλλο στοιχείο του δικτύου. Είναι, στην ουσία, η άμυνα του συστήματος απέναντι σε ένα σφάλμα ή μία κακή συγκυρία. Είναι κάτι σαν αυτό που λέμε Σχέδιο Β’ ή backup.
Απ’ ό,τι φάνηκε, λίγο μετά τις 2 το μεσημέρι της Τετάρτης στο κέντρο, τα βόρεια και τα νότια προάστια της Αθήνας και για περίπου δυόμιση ώρες, ο εν λόγω κανόνας δεν πολυλειτούργησε. Φωτεινοί σηματοδότες έσβησαν «ανάβοντας» το κυκλοφοριακό κομφούζιο σε μία μισοάδεια πόλη, η Πυροσβεστική δέχθηκε πάνω από 100 κλήσεις για απεγκλωβισμούς, επιβάτες -κατά κύριο λόγο τουρίστες- σε μερικούς από τους πιο κεντρικούς σταθμούς μετρό πανικοβλήθηκαν, καταστήματα υπολειτουργούσαν.
Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), εξέδωσε την πρώτη ανακοίνωσή του για τα αίτια της διακοπής ρεύματος μέσα στην πρώτη ώρα που τα φώτα ήταν κλειστά: «Σήμερα, στις 14:12, λόγω βλάβης -που από τις έως τώρα ενδείξεις έλαβε χώρα σε μετασχηματιστή του δικτύου διανομής στο Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης Παλλήνης- υπήρξε απώλεια τροφοδότησης φορτίων που επηρέασε περιοχές της Αττικής. Οι ενέργειες για την αποκατάσταση ξεκίνησαν από την πρώτη στιγμή και αναμένεται η σταδιακή τροφοδότηση των φορτίων το αμέσως επόμενο διάστημα».
Το «Κριτήριο Ν-1» είναι, αν μη τι άλλο, μία πολύ οικεία ορολογία στον ΑΔΜΗΕ. Όπως αναφέρει στα εγχειρίδιά του πρόκειται για έναν κανόνα «σύμφωνα με τον οποίο τα στοιχεία του συστήματος που παραμένουν σε λειτουργία μετά τη διακοπή λειτουργίας ενός στοιχείου του συστήματος (όπως γραμμή μεταφοράς, μετασχηματιστής ή μονάδα παραγωγής ή σε μερικές περιπτώσεις ζυγός συστήματος) πρέπει να είναι σε θέση να εξυπηρετούν τη μεταβολή των ροών του συστήματος που προκαλούνται από αυτή τη μία και μόνο βλάβη».
Στο προκαταρκτικό δεκαετές πλάνο ανάπτυξης 2019-2028 του ΑΔΜΗΕ, ο όρος «Ν-1» συναντάται πάνω από 30 φορές και είναι η αιτία για τον προγραμματισμό έργων αναβάθμισης του δικτύου σε αρκετές ανά την επικράτεια, από την περιοχή Μεγαλόπολης-Καλαμάτας τη Λάρυμνα, έως τον Έβρο, Ιωάννινα και την Κέρκυρα, για την προστασία των Κέντρων Υπερυψηλής Τάσης σε Φιλίππους και Καβάλα, ακόμα και για τη διασύνδεση των Κυκλάδων και της Κρήτης. Για την Παλλήνη δεν αναφέρεται κάτι σε σχέση με το «Ν-1». Επισημαίνεται όμως ότι χρειάζεται η αντικατάσταση πεπαλαιωμένου εξοπλισμού. Επιπλέον, ότι η αναστολή της κατασκευής του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης Αργυρούπολης «λόγω σφοδρών αντιδράσεων των κατοίκων και των δημοτικών τους φορέων και επακόλουθων αποφάσεων του ΣτΕ (…) έχει οδηγήσει στην ανάγκη στην ανάγκη απομάστευσης μεγάλων ποσοτήτων ισχύος από ένα μόνο σημείο (ΚΥΤ Παλλήνης), καθώς το ένα τρίτο του φορτίου του λεκανοπεδίου εξυπηρετείται από κυκλώματα και υποσταθμούς στην περιοχή Παλλήνης-Λαυρίου».
Το «βάρος» που σηκώνει η Παλλήνη δεν αποτυπώνεται μόνο στο δεκαετές πλάνο ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ, αλλά και στις ετήσιες εκθέσεις για την απόδοση του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Σταθερά τα τελευταία χρόνια το συγκεκριμένο Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης έρχεται πρώτο στη «ζήτηση» ρεύματος ανά την Ελλάδα σε ώρες αιχμής. Και οι μετασχηματιστές του δεν φαίνεται να νιώθουν και πολύ καλά για αυτό… Συγκεκριμένα, ο Νο6 δεν λειτουργούσε από τον Ιούνιο του 2016 έως τον Μάιο του 2017, ενώ και ο Νο5 είχε βγει εκτός συστήματος κατά την περίοδο 2015-2016. Αυτές όμως οι απώλειες δεν προκάλεσαν ολιγόωρο χάος στην Αθήνα.
Στην πρώτη ανακοίνωσή του το μεσημέρι της Τετάρτης, εν μέσω της διακοπής ρεύματος, ο ΑΔΜΗΕ έκανε λόγο για «βλάβη σε μετασχηματιστή», το οποίο, εάν ίσχυε, εμπίπτει στην περίπτωση του «Κριτηρίου Ν-1», όπως το εξηγεί ο ίδιος ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής στα εγχειρίδιά του.
Σε επόμενη ανακοίνωση μετά την αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης, τα αίτια για τη διακοπή άλλαξαν: «ο ΑΔΜΗΕ ενημερώνει ότι οι διακοπές ρεύματος στην Αττική οφείλονται σε πτώση αγωγού Γραμμής Μεταφοράς πάνω σε 3 ζυγούς 150 KV του Υποσταθμού στο Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) Παλλήνης, γεγονός που είχε ως άμεσο αποτέλεσμα να προκληθεί βραχυκύκλωμα. Το σύστημα προστασίας λειτούργησε άμεσα, θέτοντας εκτός λειτουργίας τον εξοπλισμό 150 ΚV του ΚΥΤ. Ως συνέπεια διακόπηκε η τροφοδότηση των αναχωρήσεων μέσης τάσης από το ΚΥΤ προς τα δίκτυα διανομής σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Η ακριβής αιτία που οδήγησε στην πτώση του αγωγού στους ζυγούς αποτελεί αντικείμενο έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται έως το τέλος της εβδομάδας». Σε αυτή την ανακοίνωση εμφανίζονται δύο στοιχεία και όχι ένας μετασχηματιστής: α) πτώση αγωγού Γραμμής Μεταφοράς σε β) 3 ζυγούς.
Από την άλλη, υπάρχει και το «Κριτήριο Ν-2», το οποίο διασφαλίζει την αδιάλειπτη λειτουργία του συστήματος με την απώλεια δύο στοιχείων και εφαρμόζεται στα κύρια δίκτυα διανομής ρεύματος στην Ιταλία, τη Βρετανία, την Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού τουλάχιστον από τη δεκαετία του ‘00. Σε έγγραφο του ΑΔΜΗΕ αναφέρεται ότι το «Κριτήριο Ν-2» στην Ελλάδα εφαρμόζεται για όλο το κύριο σύστημα των 400KV λόγω του κρίσιμου ρόλου του στη μεταφορά ενέργειας κατά μήκος του άξονα Βορρά-Νότου (όχι σε αυτό το σύστημα που είχαμε την βλάβη). Επίσης, όταν περισσότεροι από ένας μετασχηματιστές ελέγχονται από τον ίδιο διακόπτη με αποτέλεσμα η πιθανότητα ταυτόχρονης απώλειάς τους να είναι αυξημένη.
Είναι, δηλαδή, να μην κάτσουν δύο βλάβες ταυτόχρονα. Ίσως για αυτό ο ΑΔΜΗΕ στην τελευταία ανακοίνωσή του να ανέφερε ότι «το συμβάν που προκάλεσε σημαντικά προβλήματα ηλεκτροδότησης σε πολλές περιοχές της Αττικής ήταν εξαιρετικά σπάνιο με βάση τα στατιστικά στοιχεία του Διαχειριστή».