Η σημερινή κατάσταση με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ούτε να ωραιοποιήσει μπορεί, ούτε και να παραγράψει αυτό που συνέβαινε στη χώρα μας (… και όχι μόνο) τα προηγούμενα χρόνια. Πώς δηλαδή «χρησιμοποιήθηκε» η ελπίδα αυτών των ανθρώπων στην αγορά εργασίας και πώς μετατράπηκαν οι μετανάστες σε φθηνό εργατικό δυναμικό που είχε μόνο υποχρεώσεις και σχεδόν κανένα δικαίωμα.
Θα μπορούσε να είναι μια θεωρητική κατασκευή, αν δεν υπήρχε μια συγκεκριμένη και λεπτομερής έρευνα του φημισμένου London School of Economics, η οποία καταδεικνύει την στόχευση των προηγούμενων ελληνικών κυβερνήσεων στο θέμα της παράνομης μετανάστευσης.
Ο καθηγητής-ερευνητής του LSE, Λεωνίδας Χελιώτης, μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα Independent σημειώνει ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ουσιαστικά προώθησαν, σχεδόν επίτηδες, συγκεκριμένες πολιτικές που διατηρούσαν τη ροή των μεταναστών στη χώρα. Σκοπός ήταν να καλύψουν αυτοί οι άνθρωποι ένα συγκεκριμένο κενό στην αγορά εργασίας και μάλιστα με το μικρότερο δυνατό κόστος. Οι περισσότεροι από τους μετανάστες χρησιμοποιήθηκαν σε χειρωνακτικές εργασίες με χαμηλά ημερομίσθια και δίχως αυτούς η ελληνική παραοικονομία για πολλά χρόνια δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει.
Η έρευνα του LSE καταδεικνύει ότι όσοι μετανάστες βρέθηκαν στη χώρα μας δίχως χαρτιά, κατ’ ουσίαν παγιδεύτηκαν εντός των ελληνικών συνόρων. Ετσι, αναγκάστηκαν να εργαστούν στα μέρη μας και ποτέ να μην καταφέρουν να αποκτήσουν τα απαραίτητα χαρτιά για να φύγουν για αλλού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, περίπου 390.000 παράτυποι μετανάστες βρίσκονταν στη χώρα μας το 2011, περίπου το 1/3 του συνολικού πληθυσμού των μεταναστών που ζούσαν εντός της επικράτειας.
«Η μεταχείριση της Ελλάδας απέναντι στους μετανάστες σήμερα μπορεί να διαβαστεί ως το αποκορύφωμα των μακροχρόνιων συμπεριφορών, πολιτικών και πρακτικών εναντίον των μεταναστών στη χώρα»
Βέβαια, κατά τον κ. Χελιώτη, η Ελλάδα δεν ήταν ο μόνος «κακός» εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η σύνδεση φθηνής εργασίας και παράνομης μετανάστευσης απαντάται τα προηγούμενα χρόνια στη Βρετανία και τη Γαλλία. Αμφότερες οι χώρες, εξοβέλιζαν τους μετανάστες από την επίσημη εργασία και τους ωθούσαν στην παραοικονομία με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτοι στις εργασιακές συνθήκες που βίωναν.
Στη Σουηδία, τη Δανία και τη Νορβηγία, εξαπλώθηκε το σύστημα της ένταξης σε προγράμματα εργασίας ως προϋπόθεση για να αποκτήσει κανείς μια άδεια παραμονής. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτά τα προγράμματα οι εργοδότες είχαν ισχυρή εξουσία απέναντι στους εργαζόμενους. Ακόμη κι έτσι, όμως, είναι κατάδηλο ότι η παρουσία των μεταναστών βοήθησε τις οικονομίες της Ευρώπης.
Ο κ. Χελιώτης, σε μια προσπάθεια να συνδέσει το χθες με τη σημερινή κατάσταση, αναφέρει: «Η μεταχείριση της Ελλάδας απέναντι στους μετανάστες σήμερα μπορεί να διαβαστεί ως το αποκορύφωμα των μακροχρόνιων συμπεριφορών, πολιτικών και πρακτικών εναντίον των μεταναστών στη χώρα. Η αδυναμία στις υποδομές που παρουσιάζεται σήμερα, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, είναι προϊόν της χρόνιας εγκατάλειψης στη διαχείριση της μετανάστευσης που η ίδια η χώρα είχε δημιουργήσει. Με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια μακροχρόνια εχθρότητα προς τους μετανάστες και να διευκολύνει την εκμετάλλευση στην αγορά εργασίας».
Ωστόσο, τα κοινωνικά θέματα δεν ακολουθούν τη λογική του «άσπρου-μαύρου», γι’ αυτό και ο κ.Χελιώτης σπεύδει να επισημάνει ότι δεν συμπεριφέρθηκαν όλοι οι Ελληνες με σκαιό τρόπο στους μετανάστες. «Να είστε σίγουροι πως υπάρχουν τμήματα του ελληνικού πληθυσμού που αντιμετώπισαν τους μετανάστες με ανθρωπιά και σεβασμό. Κάτι που επεκτάθηκε και στη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στους μετανάστες στις μέρες μας. Σε κάθε περίπτωση, η ευθύνη για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν οι μετανάστες δεν βαραίνει μόνο την Ελλάδα, καθώς υπάρχουν παραλληλισμοί και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Από την άλλη, όμως, αυτό το επιχείρημα δεν πρέπει να θολώνει τα δεινά των μεταναστών στην Ελλάδα, ούτε φυσικά αποτελεί εύλογη δικαιολογία».
Ο κ. Χελιώτης θυμίζει ότι τα προηγούμενα χρόνια πολλές φορές η Ελλάδα μπήκε στο στόχαστρο της Ευρώπης για τον τρόπο που συμπεριφερόταν στους μετανάστες και η στερεότυπη απάντηση των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν η άρνηση να αποδεχθούν το πρόβλημα και να εξορθολογίσουν τις πολιτικές τους. Μια κάποια ποιοτική μετατόπιση στη μεταναστευτική ρητορική υπήρξε, κατά τον κ. Χελιώτη, λόγω της έλευσης του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, αλλά όπως σημειώνει είναι πολύ νωρίς για να κρίνει κανείς αν αυτή η αλλαγή θα αλλάξει και τις επίσημες πρακτικές.