Οσοι μεγαλώσαμε στη δεκαετία του 1990, θυμόμαστε ακόμα τις καθημερινές δραματικές κυβερνητικές προειδοποιήσεις –εν είδει αντίστροφης μέτρησης– για τις ημέρες επάρκειας του νερού στην Αττική από τηλεοράσεως. Ηταν το καλοκαίρι του 1992, όταν οι παρουσιαστές των δελτίων ειδήσεων μέτραγαν τα εικοσιτετράωρα της υδάτινης επάρκειας της πρωτεύουσας στα δάχτυλα των δύο χεριών.
Οι προβλέψεις εκείνου του πληγωμένου από ξηρασία καλοκαιριού για μονιμότερη λειψυδρία αποδείχθηκαν υπερβολικές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα δεν υφίσταται ακόμα και σήμερα. Σύμφωνα με μια νέα, ολιστική, διεθνή μελέτη του Ινστιτούτου Διεθνών Πόρων (WRI), η χώρα μας προβλέπεται να ανεβάσει την κατά κεφαλή χρήση ύδατος από τα 1000 κυβικά μέτρα (ήδη υπερβολικά υψηλή) στα 1200, μέχρι το έτος 2050. Γεγονός που δεν την κατατάσσει ακριβώς στην κορυφή της δυσοίωνης λίστας, σύμφωνα με την ανάλυση της Washington Post, αλλά την τοποθετεί στο Top–25 των χωρών που κινδυνεύουν με λειψυδρία μέσα στην επόμενη 25ετία – συγκεκριμένα στο Νο. 19. Μάλιστα, η Κύπρος, φιγουράρει όχι απλά υψηλότερα στη συγκεκριμένη λίστα, αλλά στο νούμερο 2 της κατάταξης, πίσω μόνο από το Μπαχρέιν!
Σύμφωνα με την έρευνα, ο αυξανόμενος πληθυσμός και η άνοδος της θερμοκρασίας θα επιβαρύνουν τα αποθέματα γλυκού νερού στον κόσμο, μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, θέτοντας σε κίνδυνο το διαθέσιμο νερό για πόση, μπάνιο και καλλιέργεια τροφίμων. Η ανάλυση δείχνει ότι έως το 2050, ένα επιπλέον δισεκατομμύριο άνθρωποι θα ζουν σε άνυδρες περιοχές και περιοχές με υψηλό «υδατικό στρες», όπου καταναλώνεται τουλάχιστον το 40% της παροχής ανανεώσιμου νερού κάθε χρόνο.
Τα δύο πέμπτα του παγκόσμιου πληθυσμού –3,3 δισεκατομμύρια συνολικά άνθρωποι– ζουν σήμερα σε τέτοιες περιοχές. Το «υδατικό στρες» είναι ένα μέτρο της ζήτησης για τη διαθέσιμη παροχή νερού μιας περιοχής. Η υψηλότερη βαθμολογία στον κατάλογο σημαίνει ότι περισσότεροι άνθρωποι ανταγωνίζονται για το νερό – και η περιοχή τους βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά σε μια μελλοντική λειψυδρία.
Το Τοπ–25 των χωρών που κινδυνεύουν με λειψυδρία με πιθανότητες εξαιρετικά υψηλές (άνω του 80%), μέχρι το 2050
1. Μπαχρέιν
2. Κύπρος
3. Κουβέιτ
4. Λίβανος
5. Ομάν
6. Κατάρ
7. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
8. Σαουδική Αραβία
9. Ισραήλ
10. Αίγυπτος
11. Λιβύη
12. Υεμένη
13. Μποτσουάνα
14. Ιράν
15. Ιορδανία
16. Χιλή
17. Σαν Μαρίνο
18. Βέλγιο
19. Ελλάδα
20. Τυνησία
21. Ναμίμπια
22. Νότια Αφρική
23. Ιράκ
24. Ινδία
25. Συρία
Το WRI χρησιμοποίησε ένα παγκόσμιο υδρολογικό μοντέλο για να εκτιμήσει πώς οι ανανεώσιμες πηγές νερού –όπως τα ποτάμια και οι λίμνες, που αναπληρώνονται μέσω της βροχόπτωσης– μπορεί να αλλάξουν δραματικά συμπεριφορά, σύμφωνα με μελλοντικά σενάρια βασισμένα στην κλιματική αλλαγή.
Σύμφωνα με την ανάλυσή τους, οι περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής έχουν το υψηλότερο επίπεδο «υδατικού στρες» στον πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τα παραδοσιακά πρότυπα βροχοπτώσεων, καθιστώντας τις περιοχές πιο ξηρές, και μειώνοντας τα ήδη σπάνια αποθέματά τους σε νερό. Παράλληλα, η αύξηση του πληθυσμού και η βιομηχανική χρήση του νερού, αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση.
Η ανάλυση του Ινστιτούτου λαμβάνει υπόψη τα επιφανειακά ύδατα, αλλά όχι τις αποθήκες υπόγειων υδάτων που αντλούνται όταν οι λίμνες, τα ποτάμια, και οι δεξαμενές στεγνώνουν. Αυτό σημαίνει ότι οι νέες εκτιμήσεις ενδέχεται να υποτιμούν τον κίνδυνο. Πολλές αγροτικές περιοχές χρησιμοποιούν ήδη τα υπόγεια ύδατα για πόσιμο νερό και οι αγρότες σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε αυτά για άρδευση. Αλλά τα υπόγεια ύδατα συχνά αναπληρώνονται πολύ πιο αργά από τα επιφανειακά.
Μόνο το 0,5% της παγκόσμιας παροχής νερού είναι γλυκό νερό σε υγρή μορφή. Το υπόλοιπο είναι αλμυρό νερό, ή αποθηκευμένο σε παγετώνες. Το νερό χρησιμοποιείται για την παραγωγή αγαθών, την εξόρυξη ορυκτών και την παραγωγή ενέργειας, αλλά η μεγαλύτερη χρήση του, παγκοσμίως, είναι για την παραγωγή τροφίμων. Η γεωργία αντιπροσωπεύει το 70% της παγκόσμιας χρήσης νερού κάθε χρόνο, και επηρεάζεται βαθιά από τις αλλαγές στις βροχοπτώσεις.
Ακόμα κι αν μια περιοχή έχει την ίδια μέση ποσότητα βροχής και χιονιού, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες έχουν γίνει πιο συχνές. Η βροχή μπορεί να μην φτάσει για κάποιο χρονικό διάστημα – και μετά να φτάσει απότομα, αντί να πέφτει πιο ομοιόμορφα σε μια καλλιεργητική περίοδο. Αυτό καθιστά δύσκολο για τους αγρότες να βασίζονται στις βροχοπτώσεις για τα ποτίσματα των καλλιεργειών τους, και αυξάνει την ανάγκη για αποθήκευση νερού και άρδευση.
Οι επιρρεπείς στην ξηρασία, αλλά πλούσιες, περιοχές είναι γενικά σε θέση να διαχειριστούν τη μειωμένη υδάτινη επάρκεια. Μια πολύπλοκη σειρά συμφωνιών διέπει τη χρήση του νερού στη λεκάνη του ποταμού Κολοράντο, στις ΗΠΑ, όπου το νερό αποθηκεύεται και το διαχειρίζονται μέσω φραγμάτων και δεξαμενών. Ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας ξηρασίας, οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων στις αμερικανικές νοτιοδυτικές πολιτείες έχουν αξιόπιστο πόσιμο νερό βρύσης.
Εάν τα επιφανειακά νερά είναι ελλιπή, οι άνθρωποι συχνά στρέφονται στα υπόγεια ύδατα, τα οποία μπορεί να εξαντληθούν γρήγορα. Στην Ινδία, σχεδόν το 60% του πληθυσμού ζει από τη γεωργία. Για δεκαετίες, η κυβέρνηση υποστήριζε τους αγρότες επιδοτώντας το κόστος του ντίζελ για τη λειτουργία αντλιών νερού και τρακτέρ, και αγοράζοντας σιτάρι και ρύζι σε τεχνητά υψηλές τιμές. Η ζήτηση νερού για την άρδευση των χωραφιών ρυζιού και σιταριού συμβάλλει στην εξάντληση των υπόγειων υδάτων στη βόρεια περιοχή του Παντζάμπ.
Μετά, υπάρχει το ζήτημα της τροφής και των υδάτων που απαιτεί. Η καλλιέργεια και το τάισμα μιας αγελάδας για τη δημιουργία ενός κιλού βοείου κρέατος, απαιτεί έως και 1.800 γαλόνια (6.800 λίτρα) νερού, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. Θερμίδα για θερμίδα, απαιτούν σχεδόν οκτώ φορές περισσότερο νερό από όσο χρειάζονται τα λαχανικά – και 20 φορές περισσότερο από τις ανάγκες των δημητριακών, όπως το σιτάρι και το καλαμπόκι.
Η εξοικονόμηση του νερού, ειδικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο προσκήνιο, γίνεται επιτακτική ανάγκη με βάση και τα στοιχεία της έρευνας. Φιλόσοφοι και μελλοντολόγοι έχουν αποφανθεί εδώ και χρόνια, ότι ο επόμενος «παγκόσμιος πόλεμος» –υπό οποιαδήποτε μορφή– θα έχει ως επίκεντρο το νερό. Οπως και με την αλλαγή του κλίματος που ήδη βιώνουμε, η παγκόσμια κοινότητα οφείλει να ασχοληθεί με την επερχόμενη λειψυδρία – πριν οι Κασσάνδρες βγουν αληθινές.