Ο Αώος είναι ένας από τους τελευταίους άγριους ποταμούς ελεύθερης ροής στην Ευρώπη, που φιλοξενεί περισσότερα από 1.000 είδη ζώων και φυτών.
Περιβαλλοντολόγοι και ακτιβιστές πανηγυρίζουν καθώς η αλβανική κυβέρνηση ανακήρυξε τον ποταμό και κάποιους παραποτάμους του, εθνικό πάρκο και ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί με την εταιρεία Patagonia και διεθνείς φορείς και ΜΚΟ για την προστασία του.
Η αλβανική κυβέρνηση και οι ελληνικές αρχές ξεκίνησαν μια κοινή διαδικασία για τη δημιουργία του διασυνοριακού πάρκου Αώου-Βιόσα (όπως λέγεται στα αλβανικά ο ποταμός), με στόχο την προστασία ολόκληρου του ποταμού και στις δύο χώρες, οι οποίες συμφώνησαν τον Ιανουάριο να υπογράψουν ένα μνημόνιο κατανόησης που θα καθορίζει τις επόμενες ενέργειες, όπως ανέφερε ο Guardian.
Ο ποταμός Αώος πηγάζει από τα βουνά της Πίνδου νοτιότερα της Κόνιτσας και διανύει απόσταση 270 χλμ. μέσα από στενά φαράγγια, πεδιάδες και δάση σε Ελλάδα και Αλβανία, εκβάλλοντας στην Αδριατική.
Ελεύθερος από φράγματα ή άλλα τεχνητά εμπόδια, είναι πλούσιος σε υδρόβια είδη και γύρω του ζουν μυριάδες άγρια ζώα, όπως η βίδρα και ο βαλκανικός λύγκας, από τον οποίο εκτιμάται ότι μόνο 15 έχουν απομείνει στην Αλβανία.
Οπως σημειώνει ο Guardian, εδώ και χρόνια, το εύθραυστο οικοσύστημα του Αώου απειλείται. Κάποια στιγμή σχεδίαζαν να κατασκευάσουν έως και 45 υδροηλεκτρικά εργοστάσια σε ολόκληρη την περιοχή.
Μετά από 10 χρόνια αγώνων περιβαλλοντολόγων και ΜΚΟ, ο Αώος ανακηρύχθηκε την Τετάρτη, 15 Μαρτίου, το πρώτο εθνικό πάρκο άγριου ποταμού στην Ευρώπη. Μία απόφαση που χαρακτηρίζεται ως «ιστορική» και βάζει την Αλβανία στην πρώτη γραμμή της προστασίας των ποταμών.
Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Εντι Ράμα, ανακοίνωσε τη δημιουργία του πάρκου σε μια τελετή στο Τεπελένι, στο κάστρο με θέα τον ποταμό, παρουσία φορέων και υπουργών. Περιέγραψε τη δημιουργία του εθνικού πάρκου ως μια «πραγματικά ιστορική στιγμή» για τη φύση καθώς και για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.
«Σήμερα προστατεύουμε μια για πάντα το μοναδικό άγριο ποτάμι στην Ευρώπη. Αυτό πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτονται πολλοί. Η προστασία μιας περιοχής δεν σημαίνει ότι την απομονώνεις από την οικονομία».
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι τα εθνικά πάρκα προσελκύουν 20% περισσότερους τουρίστες σε σύγκριση με τις μη προστατευόμενες περιοχές.
Η υπουργός Τουρισμού και Περιβάλλοντος της Αλβανίας, δήλωσε ότι η δημιουργία του πάρκου αποτελεί μέρος της εξέλιξης και της συνεχιζόμενης χειραφέτησης της χώρας τρεις δεκαετίες μετά την κομμουνιστική κυριαρχία.
«Ισως η Αλβανία δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, αλλά μπορεί να δημιουργήσει επιτυχημένα μοντέλα προστασίας της βιοποικιλότητας και των φυσικών αγαθών και είμαστε υπερήφανοι που ανακοινώνουμε τη δημιουργία αυτού του πρώτου εθνικού πάρκου σε έναν από τους τελευταίους άγριους ποταμούς της Ευρώπης», τόνισε.
Η Αλβανία ελπίζει να αναγεννήσει τα χωριά στις περιοχές του Αώου μέσω του οικοτουρισμού.
Στο εγχείρημα, η αλβανική κυβέρνηση συνεργάζεται με διεθνείς εμπειρογνώμονες, ΜΚΟ για την προστασία των βαλκανικών ποταμών, τη Διεθνή Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) και την Patagonia, εταιρεία ρούχων και εξοπλισμού και περιβαλλοντικής οργάνωσης.
Στόχος της δημιουργίας του πάρκου έκτασης 31.500 στρεμμάτων, είναι η προστασία του μοναδικού οικοσυστήματος της περιοχής, που έχει λάβει το καθεστώς του πάρκου της κατηγορίας ΙΙ της IUCN, ένα από τα υψηλότερα επίπεδα προστασίας.
Η κατηγοριοποίηση αυτή καλύπτει «οικολογικές διεργασίες μεγάλης κλίμακας», είδη και οικοσυστήματα, ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της απαγόρευσης των φραγμάτων και της εξόρυξης αμμοχάλικου. Το πάρκο θα ανοίξει το 2024.
Το πάρκο θα περιλαμβάνει τα 190 χλμ του ποταμού στην Αλβανία, τρεις κύριους παραποτάμους και κάποια εδάφη, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που κινδυνεύουν από πλημμύρες. Σε δεύτερη φάση θα προστεθούν και άλλοι παραπόταμοι.
Σε αντίθεση με τις προστατευόμενες περιοχές άγριας φύσης της IUCN, οι οποίες περιορίζουν τον αριθμό των επισκεπτών, εδώ θα επιτρέπεται ο τουρισμός αναψυχής και ορισμένες άλλες δραστηριότητες, όπως η τοπική αλιεία, ιδίως για 60.000 κατοίκους που ζουν στη λεκάνη απορροής.
Στην εκστρατεία για την προστασία του ποταμού σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, ο οποίος είχε κάνει μία ανάρτηση με φωτογραφία του τοπίου το 2019, γράφοντας: «Αυτό είναι ένα από τα τελευταία άγρια ποτάμια της Ευρώπης: αλλά για πόσο ακόμα;». Αυτό ήταν αρκετό για να κερδίσει πόντους η προσπάθεια των περιβαλλοντολόγων.
Πάντως, οι ΜΚΟ δήλωσαν ότι πρέπει να γίνει ακόμη δουλειά για να προστατευθούν τα υπόλοιπα τμήματα του ποταμού, συμπεριλαμβανομένου του δέλτα και της πηγής του στην Ελλάδα.