Εκθεση: «Ενας αιώνας μετακινήσεων. Μια πόλη μέσα στις πόλεις»

Το ερευνητικό έργο 100memories του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών παρουσιάζει, από τις 13 Ιουνίου έως τις 16 Ιουλίου 2023, την έκθεση «Eνας αιώνας μετακινήσεων. Μια πόλη μέσα στις πόλεις» στη Νίκαια.

Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί στον χώρο που στέγασε από το 1924 το κεμπαπτζίδικο «Αιγυπτιακόν» (Παναγή Τσαλδάρη και Αλατσάτων). Στον χώρο αυτό για έναν μήνα θα αφηγηθούμε ιστορίες μετακινήσεων από το 1922 έως τις μέρες μας.

Στις 18 Ιουνίου του 1923 μπαίνει ο θεμέλιος λίθος στην πόλη της Νίκαιας. Μια πόλη που φτιάχνεται για τους πρόσφυγες που φτάνουν μετά την ήττα στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ακολουθεί η συνθήκη της Λοζάνης και η αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών. Την ίδια περίοδο χτίζεται και η Νέα Ιωνία του Βόλου.

Παράλληλα μετασχηματίζεται η Ανω Πόλη της Θεσσαλονίκης και η Νέα Χώρα των Χανίων: από αραιοκατοικημένες μουσουλμανικές γειτονιές γίνονται πυκνοκατοικημένες προσφυγουπόλεις. Τέσσερις πόλεις που μοιάζουν με  άλλες πόλεις με παρόμοιους μετασχηματισμούς.

Ποιες ιστορίες αναδεικνύονται αν σκεφτούμε αυτόν τον αιώνα μέσα από αυτές τις τέσσερις πόλεις; Οχι μέσα από την ιστορία των μνημείων ή των εμβληματικών κτιρίων τους, αλλά μέσα από την πιο μικρή, την πιο ταπεινή κλίμακα του αστικού χώρου. Για παράδειγμα, τι ιστορίες μπορεί να μας αφηγηθεί ένα καστρόπληκτο στη Θεσσαλονίκη, ένα τσαγκαράδικο στον Βόλο, μια αποβάθρα του λιμανιού των Χανίων, ένα καφενείο στη Νίκαια;

Εκκινώντας από το 1922-1924 με κέντρο αυτές τις τέσσερις γειτονιές, ο 20ός αιώνας υφαίνεται ως ένα συνεχές αφίξεων και αναχωρήσεων: οι Μουσουλμάνοι που φεύγουν και οι Χριστιανοί που έρχονται τα χρόνια της Ανταλλαγής, ο εκτοπισμός των Εβραίων, οι εσωτερικοί μετανάστες από τα νησιά ή την ενδοχώρα, η μετανάστευση προς τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστραλία, η μετανάστευση από τα Βαλκάνια και την  Ανατολική Ευρώπη, η μετανάστευση από χώρες του Παγκόσμιου Νότου.

Aνθρωποι που ίσως δεν θα συναντηθούν ποτέ, αλλά συχνά κατοικούν στα ίδια σπίτια, περπατούν στους ίδιους δρόμους, εργάζονται σε παρόμοια επαγγέλματα, έχουν κοινές ιστορίες, ανησυχίες και όνειρα. Αν δούμε τις ιστορίες της μετανάστευσης κατακερματισμένα, η καθεμία αποτελεί μια διαφορετική συνθήκη και αντικατοπτρίζει μια διαφορετική περίοδο.

Αν τις δούμε, όμως, μέσα από το πρίσμα του αστικού χώρου, οι ιστορίες αυτές υφαίνουν ένα συνεχές πολλαπλών μετακινήσεων και μετασχηματισμών. Eνα συνεχές που σπάνια το αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο, ακόμα και όταν είμαστε και εμείς ένα μικρό μέρος του.

Ας σκεφτούμε, λοιπόν, τις πόλεις μας ως χώρους που υφαίνονται διαρκώς μέσα από τις διαδρομές, τις ιστορίες και τις εμπειρίες των κατοίκων τους, μέσα από συναντήσεις και συγκρούσεις, αποχωρισμούς και αφίξεις που πάντα αφήνουν ίχνη –περισσότερο ή λιγότερο– ορατά στον αστικό χώρο.

Ξετυλίγοντας, αλλά και μπλέκοντας, αυτά τα νήματα μετακίνησης, κατοίκησης, εργασίας και καθημερινής ζωής υφαίνουμε εδώ τη νοερή «βιογραφία» μιας πόλης φτιαγμένης από πολλές πόλεις.

Πρόγραμμα εκδηλώσεων στο πλαίσιο της έκθεσης 

Τρίτη 13/06, 19.30 | Εναρξη Έκθεσης

Πέμπτη 15/06, 19.30 | Μια χώρα σε κίνηση
Συμμετέχουν:
Κωστής Καρπόζηλος, Διευθυντής Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)
Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ολγα Λαφαζάνη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ

Κυριακή 18 Ιουνίου, ώρα 19.00 | Τα γενέθλια μιας πόλης: μνήμες και ιστορίες
Συμμετέχουν:
Ελένη Κατρίνη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια ΕΜΠ
Γιώργος Βεράνης, Μηχανικός Βιομηχανικού Σχεδιασμού/Ερευνητής
Ελένη Κυραμαργιού, Εντεταλμένη Ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ

Πέμπτη 22/06, 19.30 | Ψηφίζοντας σε άλλη πατρίδα
Συμμετέχουν:
Κατερίνα Δέδε, Κύρια Ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ
Ανδρέας Τάκης, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ
Ιλιρίντα Μουσαράι, Πολιτική Επιστήμονας, Μετανάστρια 2ης γενιάς
Χρήστος Χρυσανθόπουλος, Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό ΙΙΕ/ΕΙΕ

Πέμπτη 29/06, 19.30 | Λαϊκό σουαρέ
Μουσικοί: Βάιος Πράπας και Παντελής Κυραμαργιός

Κυριακή 2/07, 19.30 | Performances
Ξένες (και οικίες) φροντίδες με τον Χρήστο Χρυσανθόπουλο
Speculative mobilities με τον Λέανδρο Κυριακόπουλο

Κυριακή 16/07 19.30 | Ολοκλήρωση έκθεσης
Μουσικές performances με τους Στάθη Γουργουρή, Εύα Ματσίγκου και Γιάννη Κοτσώνη