Μπροστά σε μια νέα δημοσιονομική πραγματικότητα την οποία κανείς δεν θέλει να σκέφτεται, εάν οι εστίες πολέμου οδηγήσουν τον κόσμο σε ύφεση, θα βρεθούν στο τέλος της δεκαετίας (σε επτά χρόνια από σήμερα) οι αναπτυγμένες χώρες του πλανήτη, οι οποίες στήριξαν για δεκαετίες ολόκληρες την ανάπτυξή τους στον δανεισμό.
Το σήμα κινδύνου για την έκρηξη του χρέους, το οποίο αυξάνεται ταχύτατα καθώς αυτοτροφοδοτείται από τον ανοδικό κύκλο των επιτοκίων, αλλά και για τη νέα παράμετρο, το κόστος της κλιματικής κρίσης στις οικονομίες και τους προϋπολογισμούς των κρατών, σήμανε το ΔΝΤ στην ετήσια σύνοδό του, που φέτος έγινε στο Μαρακές.
Εκεί παρουσιάστηκε και η πρώτη μελέτη για το κόστος των καταστροφικών πυρκαγιών στην Ευρώπη, με case study την Ελλάδα.
Τι είπε το ΔΝΤ στην ετήσια αυτή συνάντηση κυβερνήσεων, κεντρικών τραπεζών και οικονομολόγων από όλον τον κόσμο;
Κολυμπάμε σε μια λίμνη χρέους
«Τα χρέη είναι αυξημένα σε όλον τον κόσμο και το κόστος δανεισμού αυξάνεται. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος θα ενισχυθεί το 2023 και θα αυξάνεται κατά 1% του ΑΕΠ ετησίως για πολλά χρόνια. Η αυξητική τάση οφείλεται στις μεγάλες παγκόσμιες οικονομίες, κυρίως των ΗΠΑ και της Κίνας.
«Η εξίσωση του χρέους με τρείς παραμέτρους –την ανοδική πορεία των ελλειμμάτων, την επιβράδυνση της ανάπτυξης και την αύξηση των πραγματικών επιτοκίων– οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το παγκόσμιο δημόσιο χρέος αυξάνεται σημαντικά ταχύτερα από ό,τι στις προ-πανδημικές προβλέψεις. Με τον προβλεπόμενο ρυθμό, ο λόγος του παγκόσμιου δημόσιου χρέους θα πλησιάσει το 100% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος της δεκαετίας».
Με άλλα λόγια, σε επτά χρόνια από σήμερα «ο κόσμος θα χρωστάει όσα παράγει ο πλανήτης σε μια χρονιά» (!)
Στη διαδικασία αυτή ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ευρωζώνη εντοπίστηκε (και πάλι) στην Ιταλία, η οποία θεωρείται ο «αδύναμος κρίκος» της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η Ιταλία θα χρειαστεί να δανειστεί 333 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2023 για να καταβάλει τόκους και να ανακυκλώσει ομόλογα που λήγουν, και μάλιστα με αυξημένα επιτόκια. Η αύξηση αυτή θα εκτοξεύσει το δημόσιο χρέος-ρεκόρ των 2,85 τρισ. ευρώ της Ρώμης (στο 140% του ΑΕΠ), το οποίο είναι ήδη το δεύτερο υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ ως ποσοστό του ΑΕΠ, μετά την Ελλάδα.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του ιταλικού χρέους, οι ειδικοί σημειώνουν ότι η κυβέρνηση Μελόνι θα πρέπει να δανειστεί σε δυόμισι μήνες ποσά που αντιστοιχούν στο συνολικό χρέος της Ελλάδας.
Σε τροχιά πτώσης το ελληνικό χρέος
Η χώρα μας όμως βρίσκεται σε αντίστροφη πορεία, δηλαδή όσο αναπτύσσεται η οικονομία το δημόσιο χρέος μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ και σε απόλυτα μεγέθη παραμένει σταθερό, καθώς τα δύο τρίτα του χρέους έχουν πολύ χαμηλά επιτόκια, αφού προέρχονται από τα προγράμματα στήριξης της ΕΚΤ και του ESM.
Για την πορεία του χρέους στην Ελλάδα, οι οικονομολόγοι του Ταμείου εκτιμούν ότι φέτος θα υποχωρήσει στο 168% του ΑΕΠ (από 166% που ανέμεναν τον Απρίλιο) και το 2024 θα διαμορφωθεί στο 160% του ΑΕΠ (από 160% της προηγούμενης πρόβλεψης), ενώ το 2028 θα έχει υποχωρήσει στο επίπεδο του 145% του ΑΕΠ.
Με αυτά τα δεδομένα, στο Μαρακές του Μαρόκου και στις επαφές που είχαν ο υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Χάρης Θεοχάρης, ο γενικός διευθυντής του ΟΔΔΗΧ Δημήτρης Τσάκωνας και ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΔΝΤ με κορυφαία στελέχη διεθνών οργανισμών και φορέων, οι οποίοι ασκούν καθοριστική επιρροή στη διαμόρφωση των οικονομικών εξελίξεων σε παγκόσμια κλίμακα, όπως η Morgan Stanley, η Citibank, η Nomura, η Ευρωπαϊκή Αναπτυξιακή Τράπεζα, η Deutsche Bank, η BNP Paribas κ.ά., καθώς και οίκοι αξιολόγησης (Moody’s, Standard & Poor’s), επισημάνθηκε ότι για την Ελλάδα είναι θέμα χρόνου η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, αλλά χρειάζεται «δημοσιονομική εγρήγορση» για να μην ξεφύγουν τα ελλείμματα.
Ο κύριος παράγοντας ανησυχίας είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και το τεράστιο κόστος των καταστροφών από τις πυρκαγιές το καλοκαίρι, που αποτιμήθηκαν σε 1,6 δισ. ευρώ (0,8% του ΑΕΠ) από τον ευρωπαϊκό οίκο αξιολόγησης Scope Ratings.
Scope Ratings: 4,1 δισ. το κόστος από τις πυρκαγιές στην ΕΕ, 1,8 δισ. στην Ελλάδα
Στην πρώτη εξειδικευμένη μελέτη που παρουσίασε λίγο πριν από τη Σύνοδο του Μαρακές η Scope για τις πυρκαγιές στην ΕΕ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι πυρκαγιές προκάλεσαν 4,1 δισ. ευρώ σε υλικές ζημιές σε όλη την Ευρώπη τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, με 1,66 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, που αντιστοιχεί στο 0,8% του ΑΕΠ του 2022, και 871 εκατ. ευρώ στην Ισπανία».
Το πιο ανησυχητικό είναι το συμπέρασμα ότι οι ετήσιες ζημιές πολλών δισ. ευρώ από πυρκαγιές και από τις πλημμύρες που προκάλεσε ο Daniel στη Θεσσαλία, όπως εκείνες στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, θα γίνουν πολύ λιγότερο ασυνήθιστες (ως προς το μέγεθος των καταστροφών) τις επόμενες δεκαετίες, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
H Scope εξέτασε τον κίνδυνο πυρκαγιάς στην Ελλάδα ως μια μελέτη περίπτωσης για το ενδεχόμενο αύξησης του κόστους που σχετίζεται με το κλίμα σε περιοχές με θερμά και ξηρά καλοκαίρια, όπως η Μεσόγειος.
Σύμφωνα με τo ακραίο σενάριο, οι αναμενόμενες ετήσιες ζημιές από πυρκαγιές θα μπορούσαν να είναι κατά 46% υψηλότερες την περίοδο 2026-2030 στην Ελλάδα σε σχέση με τις ζημιές του 2023, να ανέλθουν σε μια αναλόγως καταστροφική χρονιά στα 2,4 δισ. ευρώ και να αυξηθούν ακόμη περισσότερο όσο περνούν οι δεκαετίες.
Ολα αυτά συνιστούν πλέον μια νέα παράμετρο, πραγματική απειλή για τη δημοσιονομική διαχείριση, την οποία οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ειδικά οι χώρες της Μεσογείου καλούνται να αντιμετωπίσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά.