Στην Κίνα, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει αποφασίσει την ίδρυση αμιγώς ψηφιακών δικαστηρίων και τη χρήση της τεχνολογίας blockchain για τη διαχείριση των δεδομένων των δικαστηρίων. Στην Ισπανία, με βασιλικό διάταγμα θεσπίστηκε προτεραιότητα στις τηλεματικές δίκες, έναντι των δικών δια ζώσης. Και στο Λουξεμβούργο βρίσκεται σε εξέλιξη το σχέδιο «Paperless Justice»: μέχρι το 2026 θα έχουν ψηφιοποιηθεί πλήρως όλοι οι κλάδοι του δικαστικού συστήματος.
Στην Ελλαδα; Στη μέχρι πρότινος οξύτατη κριτική για την καθυστέρηση στην ψηφιοποίηση της εγχώριας δικαστηριακής πραγματικότητας, το υπουργείο Δικαιοσύνης, υπό τον Γιώργο Φλωρίδη, έχει πλέον πρόοδο να αντιτάξει.
Διότι έρχονται οι τηλεδιασκέψεις ή, αν θέλετε, οι εικονοτηλεδιασκέψεις – προς αποφυγήν του όρου «τηλεδίκες», ο οποίος παραπέμπει μάλλον σε απείρου κάλλους συζητήσεις μεσημεριανής εσάνς παρουσία γνωστών δικηγόρων με άσχημο τέλος, στο Πειθαρχικό του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
Η τεχνολογικά απλή αλλά εντυπωσιακή για τα δεδομένα της χώρας δυνατότητα βάζει τέλος στα πήγαινε-έλα (και όχι μόνο μία φορά) μαρτύρων και κατηγορουμένων, απαλείφοντας ταυτόχρονα τα οικονομικά βάρη που συνεπάγονται οι μετακινήσεις – τα οποία επωμίζονται στις πολιτικές δίκες οι πολίτες και στις ποινικές δίκες το κράτος. Χώρια η ευκολία για όλους τους εμπλεκομένους: δικαστές και δικαστικούς υπαλλήλους, δικηγόρους και πολίτες.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης προγραμματίζει δε, σύμφωνα με πληροφορίες, δύο εκδηλώσεις, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, για να παρουσιάσει την καινοτομία. Στη φάση αυτή, μάλιστα, στο Πρωτοδικείο Αθηνών ήδη το σύστημα εκπαιδεύεται, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η σχετική ετοιμότητα. Αλλωστε η αλλαγή είναι το ίδιο το μέλλον, καλλιεργώντας υψηλές προσδοκίες: την ποιοτικότερη και ταχύτερη απονομή του Δικαίου.
Τοπίο και εφαρμογή
Η εισαγωγή του θεσμού των (εικονο)τηλεδιασκέψεων στις διαδικασίες της δίκης θα λειτουργεί σε όλο το εύρος των πολιτικών, ποινικών και διοικητικών δικαστηρίων, α’ και β’ βαθμού δικαιοδοσίας (πρωτοδικεία και εφετεία).
Με τη τηλεδιάσκεψη θα είναι δυνατή:
– Η απομακρυσμένη κατάθεση ή εξέταση μάρτυρα υπόθεσης που εκδικάζεται, ο οποίος κατά τη διεξαγωγή της δίκης βρίσκεται μακριά από τον τόπο της. Ο μάρτυρας μπορεί να καταθέτει απομακρυσμένα, ζωντανά, με ταυτόχρονη μετάδοση εικόνας και ήχου.
– Η απομακρυσμένη κατάθεση ή εξέταση μάρτυρα ή κατηγορουμένου που είναι κρατούμενος σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα
– Η διεξαγωγή της προκαταρκτικής εξέτασης, προανάκρισης και ανάκρισης.
Η δυνατότητα κατάθεσης από μακριά προκαλεί ανακούφιση στις πιο ευάλωτες περιπτώσεις, όπως είναι τα παιδιά σε ιστορίες δύσκολες ή γυναίκες που έχουν υποστεί εκφοβισμό και κακοποίηση. Οι τηλεδιασκέψεις ήταν επιτακτικό να έρθουν, ακόμη κι αν ήταν μόνο για τα πρόσωπα αυτά, που περνούν μια δυσβάσταχτη ψυχική δοκιμασία.
Γνώστες εκ των έσω εκτιμούν, επιπλέον, ότι η χρήση της τηλεδιάσκεψης θα επιταχύνει αποφασιστικά το ανακριτικό έργο, καθώς και την εξυπηρέτηση των αιτήσεων δικαστικής συνδρομής. Να σημειωθεί ότι προβλέπονται διαφορετικά συστήματα τηλεδιάσκεψης, σταθερά για τις δικαστικές έδρες και κινητά για γραφεία εντός των δικαστικών φορέων, πιστοποιημένους χώρους και φυλακές.
Πρόσωπα όπως ο μάρτυρας, ο πραγματογνώμονας, ο τεχνικός σύμβουλος, ο διερμηνέας, ο παριστάμενος προς υποστήριξη της κατηγορίας, ο κατηγορούμενος και ο συνήγορος θα εισέρχονται στο σύστημα των τηλεδιασκέψεων και θα υποβάλλουν ηλεκτρονικά αίτημα απομακρυσμένης εξέτασης προσώπου.
Για την είσοδό τους στο σύστημα θα απαιτείται, ασφαλώς, σχετική αυθεντικοποίηση. Στη συνέχεια θα καταχωρίζουν τα στοιχεία τους στο σύστημα. Θα συμπληρώνουν τα πεδία με τις πληροφορίες που αφορούν τη διαδικασία και τον λόγο υποβολής του αιτήματος. Στο σημείο αυτό θα δίνεται η δυνατότητα να επισυνάψουν τα δικαιολογητικά για την υποστήριξη του αιτήματός τους. Μετά τον έλεγχο της ορθότητας των στοιχείων ενός εκάστου, θα μπορούν να επιλέξουν την οριστική υποβολή του αιτήματος.
Από την πλευρά του, ο δικαστικός ή εισαγγελικός λειτουργός προς τον οποίο απευθύνεται η αίτηση θα εισέρχεται στο σύστημα και θα αξιολογεί το αίτημα και τα δικαιολογητικά. Αφού ελέγξει και αξιολογήσει το αίτημα, θα επιλέγει την έγκριση του αιτήματος και θα προχωρά με την επιλογή δέσμευσης της κατάλληλης αίθουσας. Με την ολοκλήρωση των βημάτων αυτών, ο αιτών θα έχει ενημέρωση στο email του.
Στη συνέχεια, ο αρμόδιος δικαστικός υπάλληλος θα μπαίνει με τη σειρά του στο σύστημα και θα βλέπει το αίτημα. Στο σημείο αυτό θα του δίνεται η δυνατότητα να επιλέξει και να δεσμεύσει την κατάλληλη αίθουσα στο κατάστημά του, όσο και στο απομακρυσμένο κατάστημα.
Ο δικαστικός υπάλληλος του απομακρυσμένου καταστήματος θα εγκρίνει το αίτημα δέσμευσης αίθουσας και ταυτόχρονα ο αιτών θα ενημερώνεται, πάλι με email, για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Η έναρξη της κλήσης είναι πλέον εφικτή.