Ήταν ο άνθρωπος που ηγήθηκε της θρυλικής γιουγκοσλαβικής αντίστασης κατά της ναζιστικής κατοχής, ο πολιτικός που οδήγησε με σταθερό χέρι τη Γιουγκοσλαβία στα επικίνδυνα νερά του μεταπολεμικού κόσμου και του Ψυχρού Πολέμου, το σύμβολο που μόλις χάθηκε ξεκίνησε και η αντίστροφη μέτρηση για τη διάλυση αυτού του υπερήφανου (αλλά) ομοσπονδιακού κράτους στην καρδιά των Βαλκανίων, ο θρύλος. Κι όμως τώρα, ο Γιόσιπ Μπροζ, ο Τίτο, διχάζει ξανά.
Διότι ο Τίτο ήταν σε τελική ανάλυση ένας Κροάτης. Και έχει ταφεί στο Βελιγράδι, στην πρωτεύουσα της κάποτε ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, στην πρωτεύουσα της σημερινής Σερβίας. Μπορεί για κάποιους ο Τίτο να συμβολίζει την αίγλη και την ισχύ του παρελθόντος, τις δεκαετίες που με έναν κροάτη παρτιζάνο στην ηγεσία, το Βελιγράδι ήταν η πυξίδα ανάμεσα στις αυτοκρατορίες των Σοβιετικών και των Αμερικανών και έμοιαζε να διοικεί τη γιουγκοσλαβική ομοσπονδία, αλλά για κάποιους άλλους, το μαυσωλείο του Τίτο στο Βελιγράδι είναι ένα τελευταίο πράγμα που πρέπει να φύγει ώστε η Σερβία να είναι απολύτως «καθαρή».
Η συζήτηση για την εκταφή του Τίτο και μεταφορά του τάφου στη γενέτειρά του, την κροατική πόλη του Κούμροβετς, δεν είναι εντελώς καινούργια —απασχολούσε εδώ και καιρό εθνικιστικούς κύκλους και άλλωστε ο Τίτο ήταν και κομμουνιστής, που τώρα θεωρείται κακό. Όμως ξαφνικά, όπως επεσήμανε και το Politico, το θέμα απέκτησε νέες ταχύτητες: ο εθνικιστής δήμαρχος του Βελιγραδίου, Αλεξάνταρ Σάπιτς, το ανήγαγε προ ημερών σε εθνικό θέμα.
«Πιστεύω ότι η μεταφορά του τάφου του Γιόσιπ Μπρος από το Μουσείο της Γιουγκοσλαβίας είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για τον σερβικό λαό και το μέλλον αυτής της χώρας», είπε ο Σάπιτς, την περασμένη Δευτέρα, σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου του Βελιγραδίου, η οποία είχε συγκληθεί για να συζητηθούν θέματα προϋπολογισμού, αλλά απέκτησε χαρακτηριστικά ιστορικού ξεκαθαρίσματος.
Ο ίδιος, εξάλλου, δεν δίστασε να πει ότι αντί το Βελιγράδι να έχει μαυσωλείο για τον Τίτο, θα έπρεπε να έχει ένα μνημείο για τον Ντράγκλτζουμπ «Ντράζα» Μιχαήλοβιτς.
Ο «Ντράζα» ήταν ένας εθνικιστής σέρβος στρατηγός που είχε διακριθεί στους Βαλκανικούς Πολέμους και έπειτα ηγήθηκε των διαβόητων παραστρατιωτικών Τσέτνικ, ήρθε σε αντιπαράθεση με τους αριστερούς παρτιζάνους του Τίτο και συνεργάστηκε τελικά με τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Γιουγκοσλαβίας. Ως συνεργάτης των Ναζί εκτελέστηκε μετά τον πόλεμο, το καλοκαίρι του 1946. Κάποιοι τώρα διαβάζουν την Ιστορία διαφορετικά…
Αυτός, όμως, ο ρεβιζιονισμός των υπερεθνικιστών Σέρβων δεν βρίσκει σύμφωνο τον πρόεδρο της χώρας Αλεξάνταρ Βούτσιτς. Σε συνέντευξή του στο Politico ο Βούτσιτς ξεκαθάρισε ότι μετακίνηση του τάφου του Τίτο από το Βελιγράδι «δεν πρόκειται να γίνει».
«Δεν υπήρξα ποτέ μεγάλος οπαδός των κομμουνιστών και του κομμουνιστικού καθεστώτος, αλλά ο Γιόσιπ Μπροζ είναι μέρος της Ιστορίας μας, έζησε εδώ και ετάφη εδώ. Θα παραμείνει ένα μέρος της σερβικής και της γιουγκοσλαβικής Ιστορίας», προσέθεσε. Η κηδεία του Τίτο, στο Βελιγράδι το 1980, είχε τα χαρακτηριστικά υπερπαραγωγής. Ένα τρένο παρέλαβε τη σορό του από τη Λιουμπλιάνα και πέρασε από τις μεγάλες γιουγκοσλαβικές πόλεις -και από το Ζάγκρεμπ της Κροατίας- ώσπου να φτάσει στην πρωτεύουσα για να τιμηθεί ως εθνικός ήρωας.
Τα χρόνια βέβαια έχουν περάσει. Και η δύναμη των συμβόλων έχει ξεθωριάσει. Όπως, όμως, σημείωσε το Politico, αναλυτές παρατηρούν πως ο ίδιος ο Βούτσιτς φαίνεται να ακολουθεί τη γραμμή του Τίτο στο διεθνές στερέωμα, κρατώντας αποστάσεις και ταυτόχρονα δεσμούς τόσο με τις Βρυξέλλες όσο και με τη Μόσχα, ενώ επιθυμεί να αναπτύξει η Σερβία προνομιακές σχέσεις με αφρικανικά κράτη. Ο ίδιος αρέσκεται να προεδρεύει στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, το οποίο είχε ιδρυθεί στο Βελιγράδι, επί Τίτο, στη δεκαετία του ’60, σε μια προσπάθεια να υπάρξουν αποστάσεις από τις τότε υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Ο Τίτο ήταν ένας άνθρωπος που είχε φίλο και τον Γουίνστον Τσόρτσιλ και τον Φιντέλ Κάστρο, ψάρευε με τον Νικίτα Χρουστσόφ και υποδεχόταν τον Ρίτσαρντ Νίξον. Κάτι τέτοιο νοσταλγεί, λένε, και ο Βούτσιτς, αν και ο ίδιος είναι ένας κεντροδεξιός.
Σε κάθε περίπτωση όμως, το όλο θέμα προκαλεί εντάσεις και τριγμούς στον συνασπισμό που κυβερνά τη Σερβία. Μολονότι σε αυτόν τον συνασπισμό το πάνω χέρι έχει το SNS, το συντηρητικό κόμμα του Βούτσιτς, σε αυτόν υπάρχουν και σοσιαλιστές αλλά και υπερεθνικιστές.