Πριν από δύο χρόνια, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία, και αυτή ήταν μια απόφαση που άλλαξε την Ευρώπη και τον κόσμο. Ομως άλλαξε και την ίδια τη Ρωσία. Στην πόλη Σολνέτσνογκορσκ, καμιά εξηνταριά χιλιόμετρα από τη Μόσχα, ο συντάκτης του BBC για θέματα Ρωσίας, Στιβ Ρόζενμπεργκ, είδε τη σκιά των δύο ετών πολέμου να απλώνεται παντού: στα προσφάτως χαραγμένα ονόματα των μνημείων πεσόντων, στα γκράφιτι που υποστηρίζουν την Ομάδα Βάγκνερ, ακόμη και στα λουλούδια που αφήνονται εδώ και εκεί στη μνήμη του Αλεξέι Ναβάλνι. Ο βρετανός δημοσιογράφος μίλησε και με τον πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ, λόρδο Ρόμπερτσον, για τη Ρωσία του πολέμου.
Εγραψε ο Ρόζενμπεργκ: «Καθώς στεκόμουν παρακολουθώντας Ρώσους να καταθέτουν λουλούδια στη μνήμη του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, ένας νεαρός άνδρας με πλησίασε και μου είπε ότι μόλις έμαθε για τον θάνατο στη φυλακή έπαθε σοκ. ‘‘Σοκ όπως πριν από δύο χρόνια, στις 24 Φεβρουαρίου, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος’’. Τα λόγια του με έκαναν να σκεφτώ όλα όσα συνέβησαν στη Ρωσία τα τελευταία δύο χρόνια, από τότε που ο πρόεδρος Πούτιν διέταξε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία. Πρόκειται για ιστορία δράματος, αιματοχυσίας, τραγωδίας». Και έκανε τη σούμα των πολεμικών αποτελεσμάτων.
«Ο πόλεμος της Ρωσίας έφερε θάνατο και καταστροφή στην Ουκρανία. Ο ρωσικός στρατός έχει επίσης υποστεί τεράστιες απώλειες. Ρωσικές πόλεις έχουν βομβαρδιστεί και δέχονται επίθεση με drones. Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι επιστρατεύθηκαν. Μισθοφόροι της Βάγκνερ στασίασαν και βάδισαν προς τη Μόσχα. Ο αρχηγός τους, ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, πέθανε αργότερα σε αεροπορικό δυστύχημα. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης του Πούτιν για φερόμενα εγκλήματα πολέμου. Και πλέον, ο πιο ένθερμος επικριτής του Πούτιν είναι νεκρός. Η 24η Φεβρουαρίου 2022 ήταν ορόσημο».
Στην αφήγηση του Βρετανού διαπλέκεται ο πόλεμος με τον Ναβάλνι: «Ηταν το 2014 που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και επενέβη πρώτη φορά στρατιωτικά στο Ντονμπάς. Ο Αλεξέι Ναβάλνι είχε δηλητηριαστεί με νευροτοξικό παράγοντα το 2020 και φυλακίστηκε το 2021. Η καταστολή στη Ρωσία χρονολογείται πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, όμως από τότε έγινε σκληρότερη. Ο Πούτιν, δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, ακούγεται όλο και πιο σίγουρος και αποφασισμένος να νικήσει τους εχθρούς του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Καταδικάζει τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ενωση, και παρουσιάζει τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία ως πόλεμο που υφίσταται η Ρωσία από τη Δύση συνολικά και ως υπαρξιακή μάχη για την επιβίωση της χώρας του».
Ο Ρόζενμπεργκ έκανε αναδρομή στα γεγονότα: «Σε ένα ντουλάπι του σπιτιού μου βρήκα έναν σκονισμένο φάκελο με στοιχεία από τις αποστολές μου στη Ρωσία εδώ και 20 χρόνια. Ηταν τα πρώτα χρόνια του Πούτιν στην εξουσία. Τον ξεσκόνισα και διαπίστωσα πόσο διαφορετικά ήταν τότε τα πράγματα. Είχα γράψει τον Μάιο του 2001 ότι τα γκάλοπ έδειχναν πως οι Ρώσοι σε ποσοστό 59% ήθελαν να ενταχθεί η χώρα τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και τον Νοέμβριο του 2001 είχα γράψει ότι το ΝΑΤΟ και η Ρωσία επιδιώκουν στενότερη συνεργασία και ότι αυτό ήταν ένα σημάδι πως δεν υφίσταται εκ μέρους τους απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Μα, πώς στράβωσαν όλα;»
Οταν ο Πούτιν ήθελε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ
Κατόπιν ο συντάκτης του BBC ανέφερε τι συζήτησε «προσφάτως στο Λονδίνο» με τον λόρδο Ρόμπερτσον. Του παραχώρησε τον λόγο: «Τότε ο Πούτιν, τον οποίο συνάντησα, ίδρυσε ένα Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Ηταν πολύ διαφορετικός από τον μεγαλομανή Πούτιν του σήμερα. Ο άνθρωπος που στάθηκε δίπλα μου τον Μάιο του 2002 και είπε ότι η Ουκρανία είναι ένα κυρίαρχο και ανεξάρτητο εθνικό κράτος που θα παίρνει τις δικές του αποφάσεις για την ασφάλεια, είναι τώρα ο άνθρωπος που λέει ότι η Ουκρανία δεν είναι εθνικό κράτος. Στη δεύτερη συνάντησή μας, ο Πούτιν με ρώτησε πότε θα προσκληθεί η Ρωσία από το ΝΑΤΟ για την ένταξη. Του απάντησα ότι δεν στέλνουμε προσκλήσεις, αλλά μελετούμε αιτήσεις. Και ο Πούτιν μου αντιγύρισε ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να σταθεί στην ουρά μαζί με άλλες χώρες που δεν έχουν σημασία».
Ο Ρόζενμπεργκ έγραψε ότι ο λόρδος Ρόμπερτσον του είπε πως ο ίδιος δεν πιστεύει πως ο Πούτιν ήθελε πραγματικά να υποβάλει αίτηση για ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ: «Ηθελε να του την προτείνουν, διότι πάντα πίστευε –και αυτό είναι κάτι που το πιστεύει κάθε μέρα και περισσότερο– ότι η Ρωσία είναι μεγάλο κράτος και απαιτεί τον σεβασμό που είχε η Σοβιετική Ενωση. Τον έφαγε το εγώ του, σε συνδυασμό με την αδυναμία, κάποιες φορές, της Δύσης. Νομίζω ότι αυτό άλλαξε τον άνθρωπο που κάποτε ήθελε να συνεργαστεί με το ΝΑΤΟ. Τώρα το θεωρεί τεράστια απειλή».
Το… Ανατολικό Μέτωπο της Ατλαντικής Συμμαχίας
Η Μόσχα βλέπει τα πράγματα κάπως διαφορετικά, σχολίασε ο Ρόζενμπεργκ. Οι Ρώσοι λένε ότι φταίει η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, ότι αυτή υπονόμευσε την ευρωπαϊκή ασφάλεια και οδήγησε στον πόλεμο. Κατηγορούν το ΝΑΤΟ ότι αθέτησε μια συγκεκριμένη υπόσχεση προς το Κρεμλίνο, η οποία δόθηκε τις ημέρες που ψυχορραγούσε η Σοβιετική Ενωση. [σ.σ.: Από τη διατύπωση του συντάκτη του BBC συνάγεται ότι οι σχετικές εγγυήσεις του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ δόθηκαν στον τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης, τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.] Και ότι αυτή η υπόσχεση ήταν ξεκάθαρη: η Ατλαντική Συμμαχία δεν θα δεχθεί ποτέ να συμπεριλάβει στους κόλπους της χώρες που υπήρξαν δορυφόροι της Μόσχας.
Ο λόρδος Ρόμπερτσον απάντησε στον Ρόζενμπεργκ ως εξής: «Σίγουρα δεν υπήρχε τίποτα στα χαρτιά. Δεν συμφωνήθηκε τίποτα, δεν υπήρξε συνθήκη. Αλλά ήταν ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν που υπέγραψε τη Διακήρυξη της Ρώμης στις 28 Μαΐου 2002. Το ίδιο κομμάτι χαρτί υπέγραψα, το οποίο κατοχύρωσε τις βασικές αρχές της εδαφικής ακεραιότητας και τον όρο της μη παρέμβασης σε άλλες χώρες. Το υπέγραψε. Δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν άλλον». Το κείμενο του βρετανού δημοσιογράφου έκλεισε με ρεπορτάζ από τα σημεία που επισκέφθηκε στη Ρωσία.
Ο ρωσικός λαός θέλει την ειρήνευση
Ο Ρόζενμπεργκ είδε τοιχογραφίες πεσόντων και μνημεία πεσόντων. Μίλησε και με την κυρία Πετρόβνα, η οποία περνούσε δίπλα του με τον εγγονό της. Του είπε ότι λυπάται για τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν. Και ότι οι Ρώσοι δεν χρειάζονται πόλεμο με τη Δύση. «Ο λαός μας δεν έχει δει τίποτε άλλο παρά πόλεμο, πόλεμο, πόλεμο, σε όλη του τη ζωή». Μίλησε και με την κυρία Μαρίνα, η οποία επαίνεσε τους ρώσους φαντάρους που «κάνουν το καθήκον τους στη Ρωσία».
Ωστόσο ο Ρόζενμπεργκ παρατήρησε τη γυναίκα πώς κοιτούσε τρυφερά τον 17χρονο γιο της Αντρέι όταν του είπε: «Ως μητέρα, όμως, φοβάμαι ότι ο γιος μου θα κληθεί να πολεμήσει. Θέλω ειρήνη το συντομότερο δυνατόν, για να μην φοβόμαστε αυτό που θα έρθει αύριο»…