«Φίλα με παντού» (2011), «η Αθήνα δικιά μας» (2013), «Οικογενειακή υπόθεση» (2014), «Πάρε θέση» (2015). Κάθε χρόνο ένα διαφορετικό σύνθημα. Αλλοτε πιο ρομαντικό («Ο έρωτας δεν κάνει διακρίσεις, κάνει τη διαφορά», 2007), άλλοτε πιο οργισμένο («Δικαίωμά μας!», 2008) κι άλλες φορές πιο σαφές («Λεσβίες, γκέι, αμφισεξουαλικές και αμφισεξουαλικοί, τρανσεξουαλικές και τρανσεξουαλικοί: Είμαστε παντού», 2010).
Τα συνθήματα του 12χρονου Athens Pride αλλάζουν γιατί οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας (Λεσβιακά, Ομοφυλόφιλα, Αμφισεξουαλικά, Τρανς, Κουΐρ, Ιντερσεξ άτομα) αλλάζουν. Θα θέλαμε να πούμε με βεβαιότητα ότι μειώνονται αλλά αυτό το γνωρίζουν καθένα από τα άτομα που τις αντιμετωπίζουν, ξεχωριστά. Σίγουρα, πάντως, οι συνθήκες διεκδίκησης των δικαιωμάτων εξελίσσονται.
Οι τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα ήταν πολύ διαφορετικές από τη σύγχρονη, ψηφιακή εποχή των social media (2010 και ύστερα). Οταν το 1969, στις ΗΠΑ, γράφτηκε στην Ιστορία μία μέρα που πυροδότησε το κίνημα των παρελάσεων -η ιστορική εξέγερση των θαμώνων στο Stonewall κατά των αστυνομικών δυνάμεων- η Ελλάδα ζούσε τον τρίτο χρόνο της δικτατορίας. Σήμερα, ο καθένας μπορεί να διαδηλώνει για ό,τι θέλει. Το 1990, στις 17 Μαΐου, η ομοφυλοφιλία έπαψε να θεωρείται ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Τον Δεκέμβριο του 2015, ύστερα από αγώνα οκτώ χρόνων, τα ομόφυλα ζευγάρια της Ελλάδας απέκτησαν το δικαίωμα να υπογράφουν σύμφωνο συμβίωσης.
Τις δεκαετίες του 1980 και 1990 τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας συγκεντρώνονταν κατά μερικές δεκάδες στον λόφο του Στρέφη ή στο Πεδίον του Αρεως, φώναζαν συνθήματα και το διασκέδαζαν. Στην πρώτη παρέλαση που φιλοξένησε η Αθήνα, το 2005, είχαν μαζευτεί 500 άτομα. «Αυτό τότε μας είχε συγκινήσει», δηλώνει στο Protagon η διαχειρίστρια της οργάνωσης, Αντρια Γκίλμπερτ. Θυμάται ότι την απόφαση να διαδηλώσουν στο φως της ημέρας είχαν πάρει μόλις 50 άτομα.
Πέρασε μία δεκαετία εκδηλώσεων και στην τελευταία «παρέλαση υπερηφάνειας», το 2015, οι συγκεντρωμένοι στην πλατεία Κλαυθμώνος έφτασαν και ίσως ξεπέρασαν τους 30.000. Ενόψει της επόμενης εκδήλωσης του Σαββάτου, 11 Ιουνίου, η αγωνία των διοργανωτών είναι μήπως δεν φτάσουν τα 167 χρωματιστά μπλουζάκια που έχουν τυπωθεί για τους εθελοντές. «Ο κόσμος δεν φοβάται, πια, να φορέσει το χρωματιστό μπλουζάκι, δεν ντρέπεται. Αυτό δεν συνέβαινε πριν από το 2010, πριν από την εποχή του Facebook».
Το Ιντερνετ έχει βοηθήσει να προβληθεί το κίνημα, κάτι που για πολλά χρόνια δεν έκαναν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. «Τα πρώτα χρόνια βρισκόμασταν σε ένα blackout από τα μίντια, η τηλεόραση ακόμα δεν μας προβάλλει», τονίζει η ελληνοαμερικανίδα Γκίλμπερτ. Τώρα οι διαδηλωτές έχουν την προσοχή των μέσων. Και την ηθική στήριξη του δήμου Αθηνών. Μάλιστα την εναρκτήρια ομιλία τη δίνει ο δήμαρχος, Γιώργος Καμίνης.
Σίγουρα, λοιπόν, οι εποχές έχουν αλλάξει από τότε που ήταν δήμαρχος της πρωτεύουσας ο Νικήτας Κακλαμάνης. «Θυμάμαι το δημοτικό συμβούλιο στο οποίο είχε απλώς συμφωνήσει να δώσει την πλατεία», λέει η κυρία Γκίλμπερτ, αναφερόμενη στην άρνηση του πρώην δημάρχου να θέσει το φεστιβάλ υπό την αιγίδα του Δήμου. Θυμόμαστε και τη συνέντευξη που είχε δώσει στο περιοδικό w/e της «Ελευθεροτυπίας» το 2010, λέγοντας ότι «το δημοτικό συμβούλιο είναι αναρμόδιο να απαντήσει, αυτή είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του δημάρχου και εγώ λέω όχι, μην επιμένετε» εξηγώντας ότι «δεν ασχολούμαι με την προσωπική ζωή του διπλανού μου».
Από το 2011, όμως, ο δήμος στηρίζει το φεστιβάλ. Και αυτό έχει επεκταθεί και στη Θεσσαλονίκη και το Ηράκλειο, εφέτος κάνει πρεμιέρα και στην Πάτρα. Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να δηλώνουν τη στήριξή τους διπλωμάτες και πρέσβεις στην Αθήνα. Εφέτος μήνυμα αλληλεγγύης προς την παρέλαση εξέφρασαν 16 πρεσβείες στην Αθήνα: Η Αυστραλία, η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, το Ισραήλ, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Χιλή, η Σλοβενία, η Βρετανία και οι Ηνωμένων Πολιτείες, έστειλαν μέσω των διπλωματικών τους αποστολών μήνυμα συμπαράστασης! Θα παρελάσουν στο πλευρό των διαδηλωτών!
Οπως ανέφεραν σε κοινή τους διακοίνωση, «διπλωμάτες από τις πρεσβείες της Αυστραλίας, της Βραζιλίας, του Καναδά, της Χιλής, της Δανίας, της Φινλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιρλανδίας, του Ισραήλ, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Σλοβενίας, της Σουηδίας, της Ελβετίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ στην Ελλάδα θα είναι και πάλι κοντά να εκφράζουν την υποστήριξή τους για το φεστιβάλ Athens Pride και την παρέλαση στις 11 Ιουνίου του 2016 λαμβάνοντας μέρος στην ολοήμερη εκδήλωση. Το θέμα του φετινού Athens Pride: “γυναίκα δε γεννιέσαι, γίνεσαι / άνδρας δε γεννιέσαι, γίνεσαι”, δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα διαφυλικά άτομα. Οι χώρες μας, υποστηρίζουν σθεναρά τα δικαιώματα όλων των LGBT ως μέρος της δέσμευσής μας για τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα».
Οντως η στήριξη που απολαμβάνει το φετινό Athens Pride αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ποιο είναι το σύνθημά του. «Γυναίκα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι, άνδρας δεν γεννιέσαι, γίνεσαι». Η φράση που προέρχεται από τη ρήση της Σιμόν ντε Μποβουάρ, γέμισε τους δρόμους της Αθήνας με ροζ και γαλάζιες αφίσες με τις οποίες η ΛΟΑΤΚΙ ζητά αυτό που έχουν ήδη αρχίσει να θεσπίζουν άλλες χώρες του εξωτερικού, τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Το μήνυμα είναι ηχηρό. Για κάποιους είναι συγκεχυμένο, «αφήνει στον κόσμο απορίες» γιατί «υπάρχει πολύς κόσμος που πιστεύει ότι άνδρας και γυναίκα γεννιέσαι». Αυτό δήλωσε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, όταν αρνήθηκε να προβάλλει το σχετικό σποτ.
Για άλλους, πάλι, το μήνυμα είναι αναχρονιστικό, αναφέρεται σε μία πολύ συγκεκριμένη εποχή, όταν δηλαδή γράφτηκε από τη γαλλίδα συγγραφέα και ακτιβίστρια, το 1949. Οι εκπρόσωποι της τρανς κοινότητας το απέρριψαν. «Στέκεται διχαστικά και εκλαμβάνεται αμφιλεγόμενα, ουδεμία σχέση έχει με το αίτημα της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου», ανακοίνωσε το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών. Για τους ίδιους, η απάντηση στα «όποια διχαστικά ερωτήματα» (γίνομαι ή γεννιέμαι;) είναι μία: «ΕΙΜΑΙ ΤΡΑΝΣ. Υφίσταμαι διακρίσεις λόγω της αναντιστοιχίας των εγγράφων με τη πραγματική ταυτότητα φύλου, άρα αφού ΕΙΜΑΙ, πρέπει να αναγνωριστεί». Με άλλα λόγια, η αναγνώριση πρέπει να γίνει με κενή ή τρίτη καταχώριση, όπως έχει ήδη γίνει σε τρεις χώρες της Ευρώπης και όπως, άλλωστε, προτείνει το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Οπως και να’ χει, αν δεν αρέσει το σύνθημα, θα αρέσει σίγουρα η εφαρμογή της πολτικής που προωθεί το σύνθημα. Σε αυτό δεν ελπίζουν οι εκπρόσωποι της τρανς κοινότητας; Η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή που επεξεργάστηκε το νομοσχέδιο για το νέο σύμφωνο συμβίωσης -την πρώτη θεσμική νίκη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας- εργάζεται και για την κατάρτιση του νέου νομοθετικού πλαισίου που θα αφορά στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Ο διάλογος, δηλαδή, έχει ανοίξει.
Και με τις αντιδράσεις που αυτός ο διάλογος προκαλεί οι ακτιβιστές καταλαβαίνουν πόσο δρόμο έχουν ακόμη για τα δικαιώματα που διεκδικούν. Γάμος, παιδοθεσία, αναγνώριση τέκνων ομόφυλων ζευγαριών. «Αν δεν αλλάξουν οι νόμοι δεν μπορεί να αλλάξει η στάση της κοινωνίας», επισημαίνει η κυρία Γκίλμπερτ. Αλλά για την ώρα ανυπομονεί για την παρέλαση του Σαββάτου. «Είναι μία γιορτή -με πολιτική χροιά μεν- αλλά μία γιορτή και η πόλη έχει ανάγκη από χαρούμενα δρώμενα, οι νέοι έχουν ανάγκη να αισθανθούν ότι κάτι, επιτέλους, είναι δικό τους», τονίζει.
Η στήριξη του δήμου έχει τη σημασία της. Αλλά η ίδια θα ήθελε κάτι παραπάνω. Να αποκλειστεί η κυκλοφορία στη Σταδίου, να φωτιστούν όλα τα κτίρια της Αθήνας, να γεμίσει σημαίες το κέντρο. Και να φωτιστεί Βουλή στα οκτώ (από το 2008 έχουν επικρατήσει έξι) χρώματα της σημαίας του ουράνιου τόξου. Γιατί όχι; Καυτό ροζ για τη σεξουαλικότητα, κόκκινο για τη ζωή, πορτοκαλί για την υγεία, κίτρινο για τον Ηλιο, πράσινο για τη φύση, τιρκουάζ για την Τέχνη, μπλε για την αρμονία και βιολετί για το πνεύμα.
ΥΓ. Η σημαία του ουράνιου τόξου σχεδιάστηκε το 1978 από τον αμερικανό καλλιτέχνη Γκίλμπερτ Μπέικερ, ο οποίος είχε περιγράψει τη σημασία του έτσι: «Eίμαστε όλα τα χρώματα, όλα τα φύλα, όλες οι φυλές. Είναι μία φυσική σημαία, το ουράνιο τόξο είναι στον ουρανό και είναι πανέμορφο. Είναι η μαγική πλευρά της φύσης».