Με εργαστηριακά πειράματα και όχι με κλινικές μελέτες στον πληθυσμό απαντούν δύο από τις μεγαλύτερες παραγωγούς εμβολίου για τον κορονοϊό στο μεγάλο ερώτημα που τίθεται παγκοσμίως για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στις μεταλλάξεις.
Pfizer/BioNTech (εδώ) και Moderna (εδώ) έχουν δοκιμάσει στο εργαστήριο τα εμβόλιά τους και διαβεβαιώνουν ότι φαίνονται να έχουν αποτελεσματικότητα στις πιο συχνές μεταλλάξεις, της Βρετανίας και της Νότιας Αφρικής. Οχι όμως αρκετή…
Οι ανακοινώσεις από τη Moderna και τις Pfizer/BioNTech, όπως γράφουν οι New York Times (NYT), παραδέχονται πως πλέον ο κορονοϊός μεταλλάσσεται πιο γρήγορα από ό,τι αρχικά είχε εκτιμήσει η επιστημονική κοινότητα. Κάτι που ενδέχεται να τον βοηθήσει να ξεφύγει από τα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί σε όλο τον κόσμο.
Και οι δύο εταιρείες, που τα εμβόλιά τους έχουν εγκριθεί και κυκλοφορούν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), δηλώνουν ότι είναι αποτελεσματικά για τις δύο βασικές μεταλλάξεις, όμως περισσότερο αποτελεσματικά στο βρετανικό στέλεχος και λιγότερο σε αυτό της Νοτίου Αφρικής, το οποίο είναι πιο ικανό να διαφεύγει των αντισωμάτων.
Νέος τύπος… προληπτικά
Ετσι, η Moderna ανακοίνωσε ότι για προληπτικούς λόγους ξεκίνησε να δημιουργεί ένα νέο τύπο εμβολίου, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως ενισχυτική δόση σε όσους έχουν κάνει την πρώτη ή ακόμα και τη δεύτερη δόση.
«Το δημιουργούμε σήμερα για να είμαστε μπροστά στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι είναι απαραίτητο. Το θεωρώ ασφάλεια ζωής», σχολίασε ο δρ Τολ Ζακς, επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος της Moderna. «Δεν γνωρίζω αν τελικά θα το χρειαστούμε. Ελπίζω πως όχι», συμπληρώνει ο ίδιος.
Η ίδια εταιρεία ανακοίνωσε επίσης ότι σχεδιάζει να το χορηγήσει δοκιμαστικά και στο πλαίσιο κλινικής δοκιμής ως τρίτη δόση σε εθελοντές που έχουν κάνει ήδη τις δύο, για να διαπιστώσουν ότι βοηθά στην αποτροπή νεοεμφανιζόμενων τύπων του ιού.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Ουγκούρ Σαχίν, διευθύνων σύμβουλος της BioNTech, αποκάλυψε ότι η εταιρεία του ήδη βρίσκεται σε διάλογο με τις ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο, ώστε να ενημερωθεί ακριβώς τι είδους κλινικές δοκιμές θα πρέπει να περάσει ένα ενισχυμένο εμβόλιο, ώστε να λάβει έγκριση για χορήγηση στον πληθυσμό. Και αυτή η εταιρεία επικεντρώνεται στο στέλεχος της Νοτίου Αφρικής.
Αμεση έγκριση
Τα καλά νέα είναι ότι αρκετοί επιστήμονες εκτιμούν πως τα νέα εμβόλια, που θα στοχεύουν στην προστασία από τα μεταλλαγμένα στελέχη, δεν θα χρειάζεται να περάσουν από εξονυχιστικό έλεγχο, με χιλιάδες εθελοντές σε κλινικές μελέτες. Θα εγκριθούν σχεδόν άμεσα, με δοκιμή σε ένα πολύ μικρό δείγμα πληθυσμού, ό,τι γίνεται δηλαδή κάθε χρόνο με το εμβόλιο της γρίπης.
«Τεχνικά είμαστε σε θέση να διαθέσουμε ένα νέο εμβόλιο σε διάστημα έξι εβδομάδων. Βασικά, η ομορφιά της τεχνολογίας του αγγελιαφόρου RNA είναι ότι μπορούμε να αρχίσουμε απευθείας την ανάπτυξη ενός εμβολίου που μιμείται στην εντέλεια τη νέα μετάλλαξη», εξήγησε ο επικεφαλής της BioNΤech (εδώ).
Αν λοιπόν λάβει κάποιος υπόψη τη δημιουργία ενός νέου εμβολίου που θα είναι αποτελεσματικό στις μεταλλάξεις, τις μικρής κλίμακας κλινικές δοκιμές που θα πρέπει να γίνουν, αλλά και τη διαδικασία της παρασκευής και της μεταφοράς-διανομής του, ίσως χρειαστούν περίπου τέσσερις με πέντε μήνες για να φτάσει στις αποθήκες χωρών της ΕΕ.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι ίσως η τρίτη δόση θα ήταν ούτως ή άλλως απαραίτητη για να σταματήσει η πανδημία της Covid-19. Μάλιστα, σχολίασε ότι αν έχουμε μειωμένη αποτελεσματικότητα λόγω των μεταλλάξεων, θα πρέπει να εμβολιαστεί μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού για να δημιουργηθεί ανοσία αγέλης.
Γιατί συμβαίνουν τόσο γρήγορα οι μεταλλάξεις
Ο κορονοϊός είχε δείξει τους πρώτους μήνες της πανδημίας ότι δημιουργεί μεταλλάξεις με σχετικά αργό ρυθμό. Κάτι στο οποίο είχε αναφερθεί και ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας (εδώ) και το είχε σχολιάσει ως «θετικό».
Ωστόσο, όπως γράφουν οι NYT, ακόμη και σήμερα οι επιστήμονες δεν περίμεναν να έχουμε τόσο σύντομα μεταλλάξεις. Μέρος του προβλήματος ίσως οφείλεται στην απανταχού παρουσία του παθογόνου μικροοργανισμού, αλλά και στο εξαιρετικά μεγάλο πλήθος των περιστατικών.
«Οσο περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται, τόσο πιο πιθανό είναι να βλέπουμε νέες παραλλαγές του κορονοϊού», εξηγεί ο Μίχελ Νόσενσβαϊγκ, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο Rockefeller της Νέας Υόρκης.
Διευκρινίζεται ότι οι ειδικοί εκτιμούν πως με τα υπάρχοντα δεδομένα θα πρέπει να εμβολιαστεί περίπου το 70% του γενικού πληθυσμού για να προκληθεί ανοσία αγέλης και να σταματήσει η εξάπλωση της πανδημίας.
Ο κορυφαίος λοιμωξιολόγος των ΗΠΑ, Αντονι Φάουτσι, διευθυντής του Ινστιτούτου Ανοσολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ, προτείνει μιλώντας στην Washington Post να λάβουμε τα διπλάσια μέτρα, με εμβολιασμό μεγαλύτερου ποσοστού πληθυσμού με τα υπάρχοντα εμβόλια, αλλά να έχουμε επίσης στο μυαλό μας ότι μπορεί στο μέλλον να χρειαστεί να ανανεώσουμε την ανοσία μας.
Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η εξήγηση που δίνει ο Αλκιβιάδης Βατόπουλος, καθηγητής Μικροβιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. «Η ανοσία που πρέπει να αποκτήσουμε εξαρτάται από τη μεταδοτικότητα. Οσο πιο μεταδοτικός είναι ένας ιός, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των ανθρώπων που πρέπει να εμβολιαστεί για να έχουμε συλλογική ανοσία. Για έναν ιό που είναι εξαιρετικά μεταδοτικός, θα πρέπει να εμβολιαστεί το 95% του πληθυσμού. Μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο δηλαδή. Η δική μου γνώμη είναι ότι πρέπει άμεσα να αυξηθεί η παγκόσμια παραγωγή εμβολίων. Να αφήσουν οι εταιρείες τα θέματά τους στην άκρη και να συνεργαστούν και να παράξουν εμβόλια. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Αν είχαμε πιο πολλά εμβόλια, θα κάναμε πιο γρήγορα τους εμβολιασμούς».
Οι τρεις βασικές μεταλλάξεις
Οι μεταλλάξεις του κορονοϊού είναι πλέον χιλιάδες. Στην Ελλάδα μόνο, ο αριθμός των ξεχωριστών μεταλλάξεων του κορονοϊού που έχουν καταγραφεί μέχρι αυτή τη στιγμή είναι 870. Από αυτές, οι 800 είναι γνωστές από διάφορες χώρες του κόσμου. Οι 70 όμως έχουν δημιουργηθεί στη χώρα μας. Ωστόσο, αυτές που φαίνεται να έχουν επικρατήσει παγκοσμίως και να προκαλούν πονοκέφαλο, είναι της Νοτίου Αφρικής, της Βρετανίας και της Βραζιλίας.
Νοτιοαφρικανική
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Ντέρμπαν στη Νότιο Αφρική απομόνωσε από ασθενείς το νέο στέλεχος (μετάλλαξη 501Y.V2), το οποίο φέρει πολυάριθμες μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα που επιτρέπει στον ιό να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα.
Στη συνέχεια πρόσθεσαν το μεταλλαγμένο στέλεχος σε δείγματα αίματος από έξι άτομα που είχαν αναρρώσει από το αρχικό πανδημικό στέλεχος και διαπίστωσαν ότι τα αντισώματα που είχαν αναπτυχθεί δεν εξουδετέρωναν ικανοποιητικά το νέο στέλεχος. «Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό» σχολίασε ο Τούλιο ντε Ολιβέιρα, επικεφαλής της μελέτης.
Στη Νότιο Αφρική δοκιμάζονται αύτη τη στιγμή αρκετά εμβόλια και οι κλινικές μελέτες θα δείξουν αν η αποτελεσματικότητά τους στη μετάλλαξη 501Y.v2 είναι επαρκής ή όχι.
Τις επόμενες εβδομάδες, εξάλλου, αναμένονται τα αποτελέσματα κλινικών δοκιμών της Johnson & Johnson και της Novivax για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους για το νοτιοαφρικανικό στέλεχος.
Βρετανική
Νέα στοιχεία δημοσιεύονται στο μεταξύ για το βρετανικό στέλεχος B.1.1.7, το οποίο έχει ανιχνευτεί και στην Ελλάδα και σύμφωνα με προκαταρκτικά αποτελέσματα είναι 50% με 70% πιο μεταδοτικό από το αρχικό πανδημικό στέλεχος.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν δεν είναι πιο επιθετικό, μπορεί να μολύνει μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα, άρα να γεμίσει τα νοσοκομεία, να προκαλέσει θανάτους, σκληρά lockdown κ.ο.κ. Και φυσικά, με τον τρόπο αυτό να προκαλέσει νέες μεταλλάξεις.
Βραζιλιάνικη
Ενα στέλεχος του κορονοϊού που ανιχνεύθηκε στη Βραζιλία και ονομάστηκε P1 αποτελεί ακόμα μια πηγή ανησυχίας, καθώς υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες ενδείξεις ότι αύξησε απότομα το πανδημικό κύμα στην πόλη Μανάους, παρά το γεγονός ότι τα δύο τρίτα του πληθυσμού είχαν προσβληθεί από το αρχικό στέλεχος και επομένως υπήρχε σημαντική συλλογική ανοσία.
Μια εξήγηση είναι ότι μετάλλαξη είναι ανθεκτική στα αντισώματα της αρχικής λοίμωξης, μια άλλη όμως, πιο καθησυχαστική ερμηνεία, είναι ότι τα αντισώματα του πληθυσμού είχαν απλώς μειωθεί και δεν επαρκούσαν για να το αντιμετωπίσουν.
Το σημαντικό είναι ότι οι φαρμακοβιομηχανίες διαβεβαιώνουν ότι θα μπορούσαν να τροποποιήσουν γρήγορα τα υφιστάμενα εμβόλια, ώστε να καλύπτουν και νέα στελέχη. Για κανέναν, όμως, δεν θα είναι ευχάριστη μία νέα πανδημία πάνω στην πανδημία.