Με μια αμφιλεγόμενη τελική ανακοίνωση, η οποία για πρώτη φορά περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας στις φτωχές χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή –αλλά όχι νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου– ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα της Κυριακής η Σύνοδος Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα.
Επειτα από περισσότερες από μακρές και δύσκολες διαπραγματεύσεις που κράτησαν δύο εβδομάδες, η COP27, που διεξαγόταν στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, ολοκληρώθηκε με δύο ημέρες καθυστέρηση ως προς το ανακοινωμένο πρόγραμμα, γεγονός που την καθιστά μία από τις πιο μακρές διασκέψεις για το Κλίμα στην ιστορία.
«Δεν ήταν εύκολο», αλλά «τελικά εκπληρώσαμε την αποστολή μας», δήλωσε ο πρόεδρος της COP27, o Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών Σαμέχ Σούκρι.
Η τελική ανακοίνωση, καρπός πολλών συμβιβασμών, έγινε τελικά δεκτή ομόφωνα. Σε αυτή γίνεται αναφορά για «γρήγορη» μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, ωστόσο δεν περιλαμβάνεται κανένας νέος στόχος σε σχέση με την προηγούμενη COP, της Γλασκώβης.
Η ολομέλεια της COP27 ενέκρινε επί της αρχής τη δημιουργία ενός ταμείου ειδικού σκοπού για την κάλυψη των «απωλειών και των ζημιών» που υφίστανται οι «ιδιαίτερα ευάλωτες» φτωχές χώρες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, υπό τις επευφημίες πολλών αντιπροσωπειών στο κλείσιμο της μαραθώνιας Συνόδου.
Η απόφαση υπογραμμίζει την «άμεση ανάγκη για νέους, επιπλέον, προβλέψιμους και επαρκείς οικονομικούς πόρους προκειμένου να βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες, που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες» στις επιπτώσεις, «οικονομικές και μη», της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι πλημμύρες του φετινού καλοκαιριού, που βύθισαν κάτω από το νερό το ένα τρίτο του εδάφους του Πακιστάν και επηρέασαν περίπου 33 εκατ. ανθρώπους, προκάλεσαν ζημιές και οικονομικές απώλειες ύψους μεγαλύτερου των 30 δισ. δολαρίων.
Την απόφαση υποδέχθηκαν με επευφημίες πολλές αντιπροσωπείες και όσοι την υποστήριξαν τη χαρακτήρισαν «ιστορική».
Το ζήτημα αυτό απειλούσε να εκτροχιάσει την COP27. Δεν τέθηκε στην ημερήσια διάταξη της διάσκεψης παρά την τελευταία στιγμή –μετά τους έντονους δισταγμούς που εξέφραζαν για καιρό οι πλούσιες χώρες, οι οποίες εναντιώνονταν κατηγορηματικά στην ιδέα τη δημιουργίας ενός ταμείου ειδικού σκοπού–, και μόνο με τον όρο ότι θα αποκλειστεί η δυνητική απόδοση νομικών ευθυνών και η καταβολή αποζημιώσεων.
Το κείμενο για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου προκάλεσε αντιδράσεις, με πολλές χώρες να καταγγέλλουν ότι υστερεί έναντι των δεσμεύσεων που είχαν οριστεί σε προηγούμενες διασκέψεις, κυρίως σε ό,τι αφορά τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Αν και η πρόβλεψη αυτή αναφέρεται στην τελική ανακοίνωση, με βάση τις τρέχουσες δεσμεύσεις των χωρών ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί, ενώ ανέφικτος φαντάζει και ο στόχος του περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης στους 2 βαθμούς Κελσίου.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες δεσμεύσεις των χωρών, ο κόσμος οδεύει προς μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,4 βαθμούς Κελσίου έως το τέλος του αιώνα και με τον υφιστάμενο ρυθμό εκπομπών προς το καταστροφικό σενάριο των 2,8 βαθμών Κελσίου.
Πολλές χώρες εκτίμησαν ότι τα κείμενα που πρότεινε η αιγυπτιακή προεδρία αποτελούσαν πισωγύρισμα σε σχέση με τις δεσμεύσεις που είχαν ληφθεί πέρυσι στη Γλασκώβη.
«Αυτή η COP περιόρισε τις δεσμεύσεις των χωρών να παρουσιάσουν νέους και πιο φιλόδοξους στόχους», κατήγγειλε η Λοράνς Τουμπιανά, αρχιτέκτονας της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, το 2015.
Να σημειωθεί πως δεν ελήφθη σοβαρά υπόψη το ζήτημα της μείωσης της χρήσης των ορυκτών καυσίμων που ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Στο κείμενο της COP26 υπήρξε μεν αναφορά στον άνθρακα, έπειτα από έντονες διαπραγματεύσεις, αλλά στο Σαρμ ελ-Σεϊχ οι «συνήθεις ύποπτοι», σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποίησε ένας απεσταλμένος, αρνήθηκαν για μία ακόμη φορά να γίνει οποιαδήποτε αναφορά στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο.
Σε μια πρωτοφανή αναφορά στο τελικό κείμενο της διάσκεψης προβλέπεται η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μαζί με τις ενέργειες «με χαμηλές εκπομπές», μια έκφραση που συνήθως χρησιμοποιείται για την πυρηνική ενέργεια.
Ωστόσο, πολλά θέματα παραμένουν ασαφή, καθώς οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή της απόφασης, δηλαδή της δημιουργίας του ταμείου και της συγκέντρωσης των κεφαλαίων, αναμένεται να οριστούν από ειδική επιτροπή και να τεθούν προς έγκριση στην COP28, στα τέλη του 2023, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Κρίσεις και επικρίσεις
«Πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές τώρα, αλλά το πώς θα επιτευθεί αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο η COP δεν απάντησε», σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ενώ και η ΕΕ, από την πλευρά της, δήλωσε «απογοητευμένη» από την απουσία φιλοδοξίας για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου.
Εκτιμώντας ότι αυτή τη δεκαετία πρέπει να γίνει κάτι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διαφορετικά θα είναι αργά, ο αντιπρόεδρος της ΕΕ Φρανς Τίμερμανς επέκρινε την ανακοίνωση της COP27, σχολιάζοντας ότι «αυτό που έχουμε μπροστά μας δεν είναι ένα επαρκές βήμα για τους ανθρώπους και τον πλανήτη».
«Δεν προβλέπει αρκετές επιπλέον προσπάθειες από τους βασικούς ρυπαντές προκειμένου να αυξήσουν και να επιταχύνουν τη μείωση των εκπομπών» των αερίων του θερμοκηπίου, τόνισε ο ίδιος.
Η υιοθέτηση ενός ειδικού ταμείου από την COP27 για τις ζημιές και τις απώλειες που προκαλεί η κλιματική αλλαγή είναι «ένα πρώτο αποφασιστικό βήμα προς τον στόχο της κλιματικής δικαιοσύνης», εκτίμησε με ανάρτησή του στο Twitter ο πακιστανός πρωθυπουργός Σεχμπάζ Σαρίφ. «Εναπόκειται στην επιτροπή μετάβασης να βασιστεί σε αυτή την ιστορική εξέλιξη», προσέθεσε.
Η Γερμανία, από την πλευρά της, κάνει λόγο για αναμίκτα συναισθήματα «ελπίδας και αγανάκτησης». «Κάναμε σημαντική πρόοδο στο θέμα της κλιματικής δικαιοσύνης», έγραψε στο Twitter η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, ωστόσο ο κόσμος «χάνει πολύτιμο χρόνο στην πορεία του προς τον 1,5 βαθμό Κελσίου» εξαιτίας της απουσίας φιλοδοξίας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
«Μια ένωση πλούσιων σε πετρέλαιο κρατών και μεγάλων ρυπαντών» έθεσε «ανώφελα εμπόδια» στην πρόοδο στο θέμα των εκπομπών, προσέθεσεε η Μπέρμποκ. «Σε ό,τι αφορά τις απώλειες και τις ζημιές, ανοίξαμε ένα νέο κεφάλαιο σε αυτή την COP. Και μπορέσαμε να διασφαλίσουμε ότι θα δοθεί βοήθεια στις πιο ευάλωτες χώρες».
Η Γαλλία χαιρέτισε επίσης την πρόοδο στο ζήτημα αυτό, αλλά επέκρινε την «απουσία κλιματικής φιλοδοξίας» στην COP. Σε ανακοίνωσή της, η Γαλλίδα υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης Ανιές Πανιέ-Ρινασέ ανέφερε ότι «δεν έγινε καμία πρόοδος σε ό,τι αφορά την ανάγκη να καταβάλλουμε επιπλέον προσπάθειες για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Είναι πραγματικά απογοητευτικό».
«Αν και η συμφωνία της COP27 δεν στέκεται στο ύψος των φιλοδοξιών που είχαν η Γαλλία και η ΕΕ, διαφυλάσσει τα βασικά: υπενθυμίζει τον στόχο να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου και καλεί τις χώρες να καταβάλλουν περισσότερες προσπάθειες ήδη από το 2023», προσέθεσε η Γαλλίδα υπουργός.
Σούνακ: Ναι μεν, αλλά…
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ χαιρέτισε «τις προόδους» που καταγράφηκαν στη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα COP27 στην Αίγυπτο, προσέθεσε όμως πως «δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό».
«Η διατήρηση της δέσμευσης του 1,5 βαθμού είναι κρίσιμης σημασίας για το μέλλον του πλανήτη μας… αλλά πρέπει να κάνουμε περισσότερα», έγραψε σε ανακοίνωση του που δημοσιοποιήθηκε στο Twitter.
Πριν ακόμη από την έναρξη της COP27, ο Ρίσι Σούνακ είχε καλέσει τους ηγέτες του κόσμου «να μην υπαναχωρήσουν από την υπόσχεση» να αγωνιστούν για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, που είχε αποφασιστεί στην προηγούμενη διάσκεψη για το κλίμα στη Γλασκώβη, στη Σκωτία.
Ο Ρίσι Σούνακ μετέβη στο Σαρμ ελ-Σέιχ μετά τις έντονες επικρίσεις που δέχθηκε, επειδή αρχικά είχε ανακοινώσει πως δεν θα συμμετείχε στη Σύνοδο λόγω της βεβαρημένης ατζέντας του στο Λονδίνο.