Ο Βαγγέλης Βενιζέλος ήταν σε μεγάλη φόρμα. Χωρίς καμιά επιθετικότητα ή διάθεση άμυνας, μακριά από αιχμές και αναφορές σε ζητήματα μικροπολιτικής ή εσωκομματικές εντάσεις, έδινε στο ακροατήριό του ένα – ένα «τα σχετικά».
Παράδειγμα: «Η επόμενη εκλογική τετραετία, από το 2019 έως το 2022, είναι υπονομευμένη». Πάρτε και το σχετικό: βγαίνουμε μεν από το μνημόνιο των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, αλλά δημοσιονομικά ξεκινάμε με δεδομένους τους στόχους για υπερβολικά πλεονάσματα. Ταυτόχρονα, υπάρχει δυσκολία επανόδου στις αγορές, σύγκρουση ανάμεσα στην αντίληψη για προληπτική πιστοληπτική γραμμή με εκείνη της συγκέντρωσης χρημάτων ως μαξιλάρι για τις χρηματοδοτικές ανάγκες που όμως δεν επαρκούν για πολύ. «Δέκα χρόνια από την έναρξη της κρίσης και έχοντας ζήσει την εμπειρία της τελευταίας τριετίας, λέμε ότι το μεγάλο πρόβλημα είναι η αδυναμία καθορισμού εθνικών προτεραιοτήτων. Αφήνουμε να καθορίζονται από τις δημοσκοπικές ανάγκες και όχι από τις πραγματικές», είπε.
Ηταν το απόγευμα της Δευτέρας, σε μια κατάμεστη αίθουσα του ξενοδοχείου «Ηλέκτρα Παλάς» της Θεσσαλονίκης, στην εκδήλωση του «Κύκλου Ιδεών» με θέμα «Η Ελλάδα μετά: Ελπίδες και κίνδυνοι – προετοιμάζοντας την περίοδο 2019-2022», που ακούσαμε έναν καταιγισμό διαπιστώσεων για το παρόν και το μέλλον μας.
Ταυτόχρονα, τέθηκαν μια σειρά ερωτημάτων, διλημμάτων και προκλήσεων που επιβάλλεται να βρουν απάντηση, διότι το μέλλον είναι εδώ. Να δώσουμε ευθείες και ρητές απαντήσεις. Πρέπει να αρκεστούμε να αποδεχτούμε το δημοσιονομικό σύρσιμο για πολλά χρόνια ή να επιδιώξουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης παρά τον εγκλωβισμό μας; Συζητούμε κοινότοπα και γενικόλογα για ανάγκη επενδυτικής πανστρατιάς, αλλά πώς θα γίνει αυτό εάν δεν συμπράξουν όλοι, ο ιδιωτικός τομέας, η Διοίκηση, οι τοπικές κοινωνίες; Ως προς τον τραπεζικό τομέα, θα μείνουμε στο να περνάμε τα stress tests ή θα κάνουμε κάτι δραστικό προκειμένου να επιστρέψουν οι καταθέσεις, να βρεθεί μια λύση για τα κόκκινα δάνεια; Εφόσον λέμε ότι θέλουμε μια άλλη φορολογική πολιτική και μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, πώς μπορούμε να το επιτύχουμε ως «δημοσιονομικά ουδέτερο»; Πώς μπορεί η Ελλάδα να ξαναγίνει ένα κοινωνικό κράτος; Θα συζητήσουμε για το πότε τελείωσε η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση και για το γεγονός ότι περάσαμε στην Τέταρτη; Θα δούμε την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, του τρόπου παραγωγής ή θα θεωρούμε ότι αυτό αφορά μόνον άλλους; Αρκεί η συζήτηση για τον τουρισμό για να μιλάμε για ανάπτυξη; Γιατί το ΔΝΤ μας δίνει τόσο χαμηλό ποσοστό ανάπτυξης;
Και ένα – ένα να ακούς τα ζητήματα, αρκεί. Ωστόσο, όλα μαζί διατυπωμένα, είναι μια απεικόνιση του δυστοπικού περιβάλλοντος της Ελλάδας. Αλλά εκτός από όλα τα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια σημαντικότερα ζητήματα. Με ποιο θεσμικό περίβλημα θα βαδίσουμε; Φταίει το Σύνταγμα για την κρίση; Η αναθεώρησή του θα μας λύσει τα προβλήματα και θα δώσει απάντηση στην επάνοδο στην κανονικότητα ή μήπως είναι αντιπερισπασμός; Ποια κοινωνία θα πάρει τις αποφάσεις για να κάνει την υπέρβαση; Όσο για το ζήτημα της άμυνας και της ασφάλειας, προβάλλουμε τον ελληνικό εξαιρετισμό σε μια Ευρώπη που τρέχει στο δικό της προβληματισμό, κινούμενοι ως παρίες.
Αυτά ήταν ζητήματα που έθεσε στην εισαγωγή του ο Βαγγέλης Βενιζέλος, για να δώσει στη συνέχεια τον λόγο στους εισηγητές της εκδήλωσης. Ήταν όλοι ένας κι ένας: ο Αντώνης Μανιτάκης, ομότιμος καθηγητής Νομικής ΑΠΘ. Ο Ανδρέας Πανταζόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ. Η Μιράντα Ξαφά, οικονομολόγος. Ο Θανάσης Τσαυτάρης, ομότιμος καθηγητής Γενετικής ΑΠΘ. Ο Στέργιος Λογοθετίδης, καθηγητής Νανοτεχνολογίας ΑΠΘ. Ο κ. Μανιτάκης έχει διατελέσει υπουργός, όπως και ο κ. Τσαυτάρης, ενώ ο κ. Λογοθετίδης παρουσιάζει σημαντικά επιτεύγματα με το Εργαστήριο Νανοτεχνολογίας του ΑΠΘ που ίδρυσε και διευθύνει.
Ας μην παίζουμε με το Σύνταγμα
Η παρέμβαση του Αντώνη Μανιτάκη ήταν «βαρυσήμαντη», όπως τη χαρακτήρισε ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Υπερασπίστηκε την ανθεκτικότητα του Συντάγματος της Ελλάδας, εξηγώντας την με όρους περισσότερο τεχνικούς. «Η αντιμετώπιση της κρίσης έγινε με σεβασμό του κανόνες του δημοκρατικού παιχνιδιού. Από το 2010 έως τώρα, οι θεμελιώδεις κανόνες του Συντάγματος λειτούργησαν και σε αυτό συμμορφώθηκαν όλοι οι παράγοντες του δημοσίου βίου. Έγιναν εκλογές, εναλλαγές κομμάτων στην εξουσία, είχαμε πειθαρχημένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, χωρίς να τεθεί θέμα αναστολής ισχύος διατάξεων του Συντάγματος ή επίκλησης έκτακτης ανάγκης και του άρθρου 48. Ο ελληνικός λαός έδειξε απίθανη καρτερικότητα και υπομονετικότητα. Αγανάκτησε, θύμωσε, διαμαρτυρήθηκε αλλά δεν έθεσε σε αμφισβήτηση το δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Το πλέγμα διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου που θεμελίωναν το πρόγραμμα προσαρμογής ενσωματώθηκε χωρίς να γίνει τροποποίηση του Συντάγματος», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ηταν από τις λίγες φορές που βγήκε κάποιος ευθαρσώς να υπερασπιστεί τον θεμελιώδη νόμο της πολιτείας με τόση ένταση επιχειρημάτων. Ο Αντώνης Μανιτάκης μίλησε με πάθος για τη Δημοκρατία και τους θεσμούς. «Είναι περιττή, μάταιη, ανώφελη, θεσμικά και πολιτικά επικίνδυνη κάθε απόπειρα αναθεώρησης του Συντάγματος. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να παίζουμε με το Σύνταγμα!» τόνισε. Παράλληλα, δεν έκρυψε την αγανάκτησή του για το γεγονός ότι κάποιοι συνταγματολόγοι ευτέλισαν –πέραν των άλλων- την ίδια την επιστήμη τους. «Χωρίς πολιτική αιδώ και αισχύνη, επιστήμονες συνταγματολόγοι αλλάζουν στάση. Μιλούσαν για αντισυνταγματικότητα σε θέματα κοινωνικού κράτους και δικαιωμάτων, εξαπέλυαν μύδρους εναντίον του ΔΝΤ εκείνοι που τώρα παίρνουν αποφάσεις στο όνομα του ΔΝΤ! Δεν δίσταζαν, μάλιστα, να δημοσιεύουν και σε νομικά περιοδικά εκείνα που έλεγαν στις πλατείες», ανέφερε, για να συμπληρώσει ο κ. Βενιζέλος: «Οι συνταγματολόγοι στις πλατείες των αγανακτισμένων είναι η εικονογράφηση του προβλήματος»…
Μπορεί να σωθεί μια κοινωνία που δεν θέλει;
Ο Ανδρέας Πανταζόπουλος αναφέρθηκε στον νεοελληνικό μηδενισμό, ως μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής νοοτροπίας. Χαρακτήρισε τους συγκυβερνώντες ως ένα κόμμα ιδεολογικά και ως πραγματικό μέτωπο το λανθάνον αντιμνημονιακό. Από την ομιλία του αναδείχθηκε ένα πολύ σοβαρό ερώτημα: μπορεί μια κοινωνία να σωθεί παρά τη θέλησή της, χωρίς να το έχει επιλέξει η ίδια;
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος χαρακτήρισε το ερώτημα «σχεδόν ανατριχιαστικό» κι έκανε λόγο για το «υπολανθάνον μέτωπο», το παλιό του Εμφυλίου, που ζητά τη ρεβάνς. «Η ελληνική κοινωνία νομίζει ότι γέρνει αριστερά ενώ έχει ήδη μπατάρει δεξιά», κατέληξε καταχειροκροτούμενος.
Ηταν η σειρά της Μιράντας Ξαφά να αναλύσει τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση στη χώρα. Παραθέτοντας νούμερα, κατέληξε στο ότι με την πορεία που διαγράφουμε μας περιμένει μια μακρά αιχμαλωσία σε δημοσιονομικές συνθήκες που η Ελλάδα έχει αποδεχτεί. Ο κ. Τσαυτάρης ανέπτυξε το θέμα της αντιμετώπισης της απειλής της αναιμικής ανάπτυξης και της δυνατότητας να ξαναπατήσει ο τόπος γρήγορα στα πόδια του, με συνέργειες, επιστήμη και καινοτομία. Ο Στέργιος Λογοθετίδης αναφέρθηκε στην Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, την τεχνολογία, τις προκλήσεις και τη συμβολή της στην αντιμετώπιση των συνθηκών.
Η νέα γενιά έδωσε το δικό της παλμό στο τέλος, με την ασκούμενη δικηγόρο Ελισάβετ Παπαδοπούλου να παρουσιάζει τα συμπεράσματα του workshop «Brain Drain: προκλήσεις και ευκαιρίες» που είχε πραγματοποιηθεί την προηγουμένη, και δυο φοιτητές να θέτουν ερωτήσεις στους εισηγητές.
Την εκδήλωση παρακολούθησε ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας.