Ακριβή στοιχεία για την παράνομη παιδική εργασία δεν υπάρχουν. Ωστόσο, κατά τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, έχουν καταγραφεί σε ολόκληρο τον κόσμο δεκάδες εκατομμύρια παιδιά που εργάζονται σε σκληρές νόμιμες ή παράνομες εργασίες, ενώ το Προσφυγικό των τελευταίων ετών διογκώνει το πρόβλημα. Ενα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του επιτελείου της εκπομπής Panorama του BBC, που προβλήθηκε τη Δευτέρα 24 Οκτωβρίου, κατέγραψε ιστορίες ανήλικων προσφύγων, κυρίως από τη Συρία, που δουλεύουν σε παράνομα εργοστάσια στην Τουρκία, ράβοντας ρούχα για κάποιες από τις πιο δημοφιλείς ευρωπαϊκές εταιρείες.
Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του BBC, εργαζόμενοι 15 ως και 10 ετών, επί 12 ώρες την ημέρα, με αμοιβές που δεν ξεπερνούν τα λίγα ευρώ, ράβουν, σιδερώνουν, χρωματίζουν με βλαβερά χημικά τα ρούχα ή μεταφέρουν βαριά δέματα. Κατά τις μαρτυρίες τους, συνήθως οι υπεύθυνοι των μονάδων τους εντοπίζουν στους δρόμους της πόλης και δίνοντάς τους λίγα χρήματα συμφωνούν να απασχοληθούν στα εργοστάσια, όπου μεταφέρονται με λεωφορεία.
Το πρώτο «σετ» αποκαλύψεων αφορούσε τις εταιρείες Marks & Spencer και ASOS. Οι φωτογράφοι του BBC εξασφάλισαν εικόνες με την ένδειξη M&S στα ρούχα που επεξεργάζονταν στις μονάδες.
Η εταιρεία από την πλευρά της δήλωσε πως συνεργάζεται με τους προμηθευτές της στην Τουρκία, ώστε να προσφέρουν νόμιμη απασχόληση σε όσους δουλεύουν εκεί για λογαριασμό της. «Δεν είχαμε εντοπίσει στο παρελθόν στοιχεία που να δείχνουν τέτοιου βαθμού εκμετάλλευση. Η κατάσταση είναι απαράδεκτη, αντιβαίνει τις βασικές αρχές της εταιρείας και δεν πρόκειται να το ανεχτούμε», σχολίασε εκπρόσωπος της M&S.
Σε ένα εργοστάσιο στην Κωνσταντινούπολη η ομάδα εντόπισε αρκετά παιδιά από τη Συρία να εργάζονται σε αντίστοιχες συνθήκες, αυτή τη φορά για λογαριασμό της εταιρείας ASOS. Η εταιρεία παραδέχτηκε πως απασχολούνταν εκεί 11 σύροι ενήλικες και τρία παιδιά κάτω των 16 και δεσμεύτηκε να στηρίξει οικονομικά τους μεν ώσπου να βρουν νόμιμη εργασία, τα δε παιδιά για να επιστρέψουν στο σχολείο.
Γιατί στην Τουρκία; Η χώρα βρίσκεται, από γεωγραφικής πλευράς, κοντά στην Ευρώπη, οπότε εύκολα τα εργοστάσια δέχονται παραγγελίες της τελευταίας στιγμής, ενώ οι εταιρείες έχουν την ευκαιρία να υλοποιούν άμεσα τα νέα τους σχέδια. Στη χώρα ο αριθμός των σύρων μεταναστών ολοένα αυξάνεται, και έτσι τα εργοστάσια εύκολα μπορούν να εντοπίσουν… πρόθυμο -και κυρίως φθηνό- ανθρώπινο δυναμικό. Η Τουρκία αποτελεί κύρια πύλη εισόδου για τους πρόσφυγες και επίκεντρο της συμφωνίας μετεγκατάστασης με την ΕΕ. Επίσης, το 73% των προσφύγων που βρίσκονται εκεί ζουν εκτός κέντρων φιλοξενίας, που σημαίνει ότι τα παιδιά τους δεν έχουν πρόσβαση σε σχολείο.
Οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους δεν απασχολούνται νόμιμα, ούτε υπό τις κατάλληλες συνθήκες. «Γνωρίζουν πως τους εκμεταλλεύονται, αλλά επίσης ξέρουν πως δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σχετικά με αυτό», δήλωσε ο δημοσιογράφος Ντάρα Μακλντάιρ, που ανέλαβε το ρεπορτάζ.
«Χωρίς δικαίωμα στο σχολείο ή την παιδική ηλικία, βρίσκονται εκεί επτάχρονα προσφυγόπουλα», αναφέρει ένα ιδιαίτερα επικριτικό δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας Guardian, παραθέτοντας φωτογραφίες τις οποίες χαρακτηρίζει «ντοκουμέντο παράνομης εργασίας ανηλίκων στη νότια Τουρκία».
Η μητρική εταιρεία του Zara, Inditex, δήλωσε πως είναι βασικό της μέλημα να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας στα εργοστάσιά της στην Τουρκία. Συμπλήρωσε δε πως εντόπισε σημαντικές ελλείψεις τον περασμένο Ιούνιο και πως έδωσε στις μονάδες διορία ως τον Δεκέμβριο του 2016 για να ολοκληρώσουν τις αναγκαίες βελτιώσεις.
Σε ένα ακόμα εργοστάσιο στην Κωνσταντινούπολη, η ομάδα του BBC εντόπισε αρκετούς Σύρους να δουλεύουν μαζί με παιδιά κάτω των 10 ετών. Ο υπεύθυνος της μονάδας δήλωσε πως δουλεύουν για λογαριασμό της εταιρείας Next, και έδειξε στην ομάδα του BBC ένα σετ πιτζάμες με την ένδειξή της. Η Next, από την πλευρά της, δήλωσε πως επρόκειτο απλώς για δείγμα. «Τα δείγματα των εταιρειών κυκλοφορούν ευρέως – το να βρεθεί ένα δείγμα σε κάποιο εργαστήριο, δεν σημαίνει πως φτιάχτηκε εκεί», σχολίασε εκπρόσωπός της.