Το σκάνδαλο των σεξουαλικών παρενοχλήσεων που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ χτυπά για τα καλά τις πόρτες της Ευρώπης και μάλιστα τις… πολιτικές.
Πρώτη μίλησε η υπουργός Eξωτερικών της Σουηδίας Μάργκοτ Βάλστρομ – πριν από χρόνια υπηρέτησε ως πρώτη αντιπρόεδρος της ΕΕ και παλαιότερα ως Επίτροπος για το Περιβάλλον. Η Βάλστρομ δήλωσε ότι δέχτηκε σεξουαλική παρενόχληση από έναν ευρωπαίο πολιτικό -που δεν κατονομάζει- κατά τη διάρκεια σημαντικού δείπνου με ηγέτες της ΕΕ. Στη συνέχεια μάλιστα μίλησε για το επεισόδιο με τον τότε πρόεδρο της Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο: «Ο Μπαρόζο μου είπε πως το γεγονός ήταν εντελώς απαράδεκτο. Αλλά δεν γνωρίζω αν μίλησε στο δράστη. Εγώ ήμουν εντελώς ταραγμένη από αυτό που είχε συμβεί».
Το συμβάν έγινε γνωστό πριν από τρία χρόνια όταν το μετέφερε σε βιβλίο του ένας σουηδός δημοσιογράφος, ο Γιαν Σκέρμαν, αλλά επανήλθε στην επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες. Η ίδια η Βάλστρομ μάλιστα το επιβεβαίωσε προ ημερών στη σελίδα της στο Facebook: τις βαριές και χυδαίες εκφράσεις του πολιτικού που είχε -για κακή της τύχη- καθίσει δίπλα της. Δεν ανέφερε πάντως ούτε το όνομα ούτε την εθνικότητα του υψηλά ιστάμενου πολιτικού.
Το επεισόδιο είναι παρόμοιο με εκείνο που αποκάλυψε μία συνάδελφός της, η επίσης Σουηδή Ασα Ρεγκνέρ, για ειρωνεία της τύχης υπουργός για την Iσότητα των Φύλων. Η σουηδή υπουργός, μιλώντας στην ιταλική Repubblica, δήλωσε ότι επί χρόνια σώπαινε καθώς αισθανόταν ενοχή «αλλά τώρα με την εκστρατεία του #metoo πήρα το κουράγιο να μιλήσω. Πρέπει να δράσουμε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο», τόνισε.
«Το σημαντικότερο και πιο ενθαρρυντικό γεγονός είναι η εκστρατεία που γίνεται στο Διαδίκτυο. Είναι θετικό που τόσες γυναίκες αποφασίζουν να δημοσιοποιήσουν τις ιστορίες τους και να μιλήσουν για αυτό το θέμα. Γιατί δυστυχώς είναι ένα φαινόμενο που καθημερινά συμβαίνει σε όλους τους τόπους εργασίας. Η συμπεριφορά του “θηρευτή” είναι ζήτημα εξουσίας. Προκύπτει από το γεγονός ότι οι άνδρες κατέχουν συνήθως τις θέσεις εξουσίας και τις χρησιμοποιούν για να θέτουν τις γυναίκες υπό τον έλεγχό τους. Εγώ όταν συνέβη αυτό ήμουν νέα πολιτικός, γεμάτη ενθουσιασμό, μιλούσα πέντε γλώσσες και είχα δύο διδακτορικά. Δέχτηκα την πρόσκληση εκείνου του πολιτικού διότι μου είπε ότι ήθελε να συζητήσουμε τις απόψεις μου. Αλλά με ξεγέλασε. Και ξαφνικά στο ημίφως κατάλαβα ότι αυτό που ήθελε ήταν άλλο. Για μένα ήταν ένα σοκ. Ηθελε να επιβάλει την εξουσία του σεξουαλικά».
Σε πολλά περιβάλλοντα τα ένστικτα αυτά υποβοηθούνται από τις δομές εξουσίας, λέει η Ρεγκνέρ, όπως αποδεικνύεται ότι συμβαίνει σε μεγάλες εταιρίες, στον αθλητισμό ή στο Χόλιγουντ.
Παραδέχεται ότι δεν μιλούσε όλο αυτό το διάστημα γιατί έριξε όλο το φταίξιμο στον εαυτό της, κάτι που κάνουν πολλές γυναίκες που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις. «Θύμωσα με τον εαυτό μου. Αναρωτήθηκα πώς μπόρεσα να σκεφτώ ότι ήθελε πραγματικά να ακούσει τις απόψεις μου. Οταν υφίστασαι κατάχρηση εξουσίας αυτού του είδους αισθάνεσαι πολύ μόνη. Είναι η θέση του αδύναμου. Εκείνος ο άνδρας, του οποίου δεν θέλω να πω το όνομα, κατείχε υψηλότατη θέση στην ΕΕ, ήταν πολύ μεγαλύτερος από εμένα και είχε πολύ μεγαλύτερη πολιτική εμπειρία. Καταστάσεις σαν αυτή μπορούν να σε ρίξουν ψυχολογικά. Είναι πολύ άσχημο, το παραδέχομαι, αλλά ενοχοποιείς τον εαυτό σου. Η μεγάλη αλλαγή είναι ότι τώρα πια εμείς οι γυναίκες δεν φοβόμαστε να μιλήσουμε. Πρέπει να αλλάξουμε τις δομές της εξουσίας».
Η Ρεγκνέρ έχει προτείνει σημαντικές αλλαγές στις ποινές που προβλέπονται σε ανάλογες περιπτώσεις. Σε όλη την Ευρώπη οι παρενοχλήσεις αυτού του είδους, ακόμα και στην εργασία, δεν θεωρούνται ποινικά αδικήματα. «Αυτό πρέπει να αλλάξει», λέει η σουηδή πολιτικός. «Πρέπει να καθορίσουμε με σαφήνεια στον νόμο την έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης», προσθέτει.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο θεωρεί σημαντική μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική απέναντι στο φαινόμενο. «Το σημαντικό για μένα είναι οι γυναίκες που έχουν υποστεί ανάλογες καταστάσεις να μην αισθάνονται μόνες και να καταλάβουν ότι ένοχος είναι ο άνδρας» καταλήγει η Ασα Ρεγκνέρ.
Τις τελευταίες ημέρες εκατοντάδες Σουηδές μεταφέρουν τη μαρτυρία τους στην εκστρατεία «#metoo». Δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, επαγγελματίες, καθηγήτριες γυναίκες από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Εντυπωσιάζει η έκταση και η ένταση των καταγγελιών, ειδικά γιατί προέρχονται από μία χώρα που περηφανεύεται για την «πρώτη φεμινιστική κυβέρνηση στον κόσμο», όπου τα πιο σημαντικά υπουργεία τα διαχειρίζονται γυναίκες.
Από τις πιο εντυπωσιακές υποθέσεις είναι εκείνη που αφορά τον Μάρτιν Τίμελ, έναν από τους πιο γνωστούς παρουσιαστές τηλεόρασης της Σουηδίας. Ο τηλεοπτικός όμιλος στον οποίο εργάζεται τον έθεσε σε διαθεσιμότητα μετά τις εναντίον του καταγγελίες και ξεκίνησε έρευνα. Ο ίδιος σε συνέντευξή του δήλωσε συντετριμμένος που προκάλεσε «τόσο κακό» και προσπάθησε να δικαιολογηθεί λέγοντας ότι το μόνο που ήθελε ήταν να «διασκεδάσει τον κόσμο ακόμα και με αστεία που κάποιες φορές ξεπερνούσαν τα όρια».