Ο δικαστικός αγώνας μεταξύ της Αννας Πάστερνακ και της Λάρα Πρέσκοτ ήταν τόσο επικός όσο και το παραμύθι που βρέθηκε στο επίκεντρό του· και τελικά, η ανιψιά του Μπόρις Πάστερνακ έχασε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ύψους 2,31 εκατ. ευρώ για το έπος «Δόκτωρ Ζιβάγκο», γράφει η βρετανική εφημερίδα The Times.
Η Αννα Πάστερνακ υποστήριξε ότι ολόκληρα τμήματα του μυθιστορήματός της «Lara: The Untold Love Story and the Inspiration for Doctor Zhivago», που κυκλοφόρησε το 2016, χρησιμοποιήθηκαν από την Αμερικανίδα Λάρα Πρέσκοτ στο δικό της μυθιστόρημα, «The Secrets We Kept».
Το έργο της Πρέσκοτ δημοσιεύθηκε τρία χρόνια αργότερα και στο Ανώτατο Δικαστήριο του Λονδίνου ειπώθηκε ότι και τα δύο βιβλία περιγράφουν τη σχέση του Μπόρις Πάστερνακ με την Ολγα Ιβίνσκαγια, από την οποία ο ρώσος συγγραφέας εμπνεύσθηκε τον χαρακτήρα της Λάρα Αντίποβα, την οποία υποδύθηκε το 1965 η Τζούλι Κρίστι στην κινηματογραφική μεταφορά του «Δόκτορα Ζιβάγκο».
Να σημειωθεί ότι το μυθιστόρημα απαγορεύθηκε από το σοβιετικό καθεστώς· το χειρόγραφό του στάλθηκε λαθραία στο εξωτερικό, εκδόθηκε στα ιταλικά από τον εκδοτικό οίκο Φελτρινέλλι το 1957 και τον επόμενο χρόνο ο συγγραφέας του τιμήθηκε με Νομπέλ Λογοτεχνίας.
Η 55χρονη βρετανίδα συγγραφέας είπε στο δικαστήριο ότι το 2019 είχε παρευρεθεί μαζί με τον σύζυγό της σε ένα κοκτέιλ πάρτι που διοργανώθηκε από τους εκδότες της Πρέσκοτ. Εκεί, η αμερικανίδα συγγραφέας φέρεται να τους είπε ότι είχε ένα αντίγραφο της «Lara» και προσέθεσε: «Βασίστηκα στο βιβλίο σας για την ιστορία αγάπης του Μπόρις και της Ολγας».
Η Πάστερνακ ισχυρίστηκε στο δικαστήριο ότι «ήταν σαν κλοπή ταυτότητας. Σφετερίστηκε ένα έργο το οποίο μου πήρε πάνω από δύο δεκαετίες, που το ένιωθα ως μέρος του DNA και της οικογενειακής μου κληρονομιάς …»
Η αυλαία του τριετούς νομικού δράματος έπεσε πρόσφατα (προσωρινά τουλάχιστον), όταν ο δικαστής Εντουιν Τζόνσον έκρινε ότι η 41χρονη Πρέσκοτ «δεν αντέγραψε τις πιο σημαντικές ενότητες από τη “Λάρα”» όπως είχε ισχυριστεί η Πάστερνακ.
Ο δικαστής είπε ότι ο «ουσιώδης λόγος» για το πόρισμά του ήταν ότι τα δύο βιβλία «είναι θεμελιωδώς διαφορετικά έργα». Και η απόφαση είναι πιθανό να στείλει στη βρετανίδα συγγραφέα έναν νομικό λογαριασμό περίπου δύο εκατ. λιρών (2,31 εκατ. ευρώ).
Στην απόφαση των 150 σελίδων ο δικαστής εξήγησε ότι το βιβλίο της Πάστερνακ ήταν ένα ιστορικό έργο και η ίδια η συγγραφέας είχε τονίσει πως «αν και στόχος της ήταν να πει την ιστορία με τρόπο προσιτό και ευανάγνωστο, έτσι ώστε να διαβάζεται περισσότερο σαν μυθιστόρημα, το βιβλίο δεν είναι έργο μυθοπλασίας και περιγράφει πραγματικά γεγονότα».
Ο ίδιος δικαστής ανέφερε ότι το βιβλίο της Πάστερνακ βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα, τα οποία υφάνθηκαν σε μια ιστορία που επινόησε η συγγραφέας, ενώ αντίθετα, το μυθιστόρημα της Πρέσκοτ κυκλοφόρησε ως θρίλερ κατασκοπίας.
Πράγματι, όπως γράφει ο Guardian, το μυθιστόρημα της Πρέσκοτ είναι μια φανταστική αφήγηση του τρόπου με τον οποίο η CIA σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει τον «Δόκτορα Ζιβάγκο» σαν εργαλείο προπαγάνδας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου· δημοσιεύθηκε το 2019 ως μέρος μιας συμφωνίας δύο βιβλίων, ύψους 2,5 εκατ. δολαρίων, με τον οίκο Penguin Random House, ενώ επίσης πουλήθηκαν τα δικαιώματα για τον κινηματογράφο.
«Δεν είμαι σίγουρος ότι έτσι θα περιέγραφα το βιβλίο» είπε ο δικαστής για το βιβλίο της Αμερικανίδας, πριν προσθέσει ότι η περιγραφή απεικονίζει «την ουσιαστική διαφορά με τη “Λάρα”. Δηλαδή ότι [το βιβλίο της Πρέσκοτ] είναι ένα έργο μυθοπλασίας, βασισμένο χαλαρά σε πραγματικά γεγονότα. Αυτή η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των δύο έργων είναι εμφανής σε μια πρώτη ανάγνωσή τους».
Ο δικαστής προσέθεσε ακόμη ότι τα δύο έργα ήταν «γραμμένα σε πολύ διαφορετικά στυλ, με διαφορετικό περιεχόμενο και διαφορετική διάταξη».
Χαιρετίζοντας την απόφαση του δικαστηρίου, η Πρέσκοτ δήλωσε ότι «επιβεβαιώνει την καλλιτεχνική μου ακεραιότητα όλα τα χρόνια που πέρασα ερευνώντας, γράφοντας και επιμελούμενη το μυθιστόρημά μου», ενώ επέκρινε την Πάστερνακ επειδή «ξεκίνησε αυτή τη μακροχρόνια και δαπανηρή δικαστική διαδικασία εναντίον μου», προσθέτοντας ότι «κανείς δεν κερδίζει από αδικαιολόγητες αγωγές πνευματικών δικαιωμάτων, απλώς απειλεί να υποβαθμίσει τις καλλιτεχνικές ελευθερίες που όλοι αγαπάμε».
Οι εκπρόσωποι της Πάστερνακ δήλωσαν ότι η πελάτισσά τους δεν θα ασκήσει έφεση κατά της απόφασης. Και εκείνη, μετά την έκδοση της απόφασης, είπε ότι ένιωσε «αναγκασμένη» να υποβάλει τον ισχυρισμό «τόσο για την υπεράσπιση της λογοτεχνικής κληρονομιάς της οικογένειάς μου, όσο και για να παράσχω στους μη μυθιστορηματικούς συγγραφείς επαρκή προστασία από το όλο και πιο δημοφιλές είδος της ιστορικής μυθοπλασίας».
Η Πάστερνακ προσέθεσε, επίσης, ότι ήταν απογοητευμένη από το αποτέλεσμα και ότι ήλπιζε πως η απόφαση θα ήταν «καταλύτης για την αλλαγή». Εχει λανσάρει μια εκστρατεία για την υιοθέτηση αυτού που ονόμασε «νόμος της Λάρα», ο οποίος θα μπορούσε να παρέχει «καλύτερη προστασία στους μη μυθιστορηματικούς συγγραφείς» και να απαιτεί «οι συγγραφείς ιστορικής μυθοπλασίας να αναγνωρίζουν το υλικό που έχουν αντλήσει από μη μυθιστορηματικά έργα».
Τέλος, ενώ απέρριψε το κύριο μέρος της υπόθεσης Πάστερνακ, ο δικαστής υποστήριξε αυτό που περιγράφηκε στο δικαστήριο ως «απαίτηση μετάφρασης». Αφορούσε μια μετάφραση από ένα γαλλικό βιβλίο που η Πρέσκοτ είχε παραθέσει στο μυθιστόρημά της, η οποία είχε ανατεθεί από την Πάστερνακ· και έκρινε ότι η Πρέσκοτ είχε παραβιάσει τα πνευματικά δικαιώματα της Πάστερνακ στη μετάφραση.