Σε νέα σύσκεψη που συγκάλεσε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλιδης, για την ερχόμενη Τρίτη στην Κύπρο, θα εκτυλιχθεί το νέο επεισόδιο στο θρίλερ -όπως έχει πια εξελιχθεί- της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης-Κύπρου (Great Sea Interconnector /GSI).
Στη σύσκεψη της Τρίτης το παρών θα δώσει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, χωρίς πάντως να κρύβει την απογοήτευση του για το γεγονός ότι παρά τις πολυήμερης διαβουλεύσεις (με τη συμμετοχή και της ΕΕ) δεν έχει βγει ακόμα «λευκός καπνός» για την υλοποίηση του μεγαλεπίβολου έργου.
Eνδεικτικά του κλίματος, όσα δήλωσε ο υπουργός ενόψει της σύσκεψης:
«Δεν έγιναν αυτά που περιμέναμε. Θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε το θέμα την Τρίτη σε σύσκεψη που συγκάλεσε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην οποία ενημερώθηκα από τον κύπριο υπουργό Ενέργειας ότι θα συμμετάσχει», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, οκ. Σκυλακάκης.
Αναλυτικά, στη σύσκεψη θα συμμετέχουν οι υπουργοί Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Οικονομικών και ο υφυπουργός παρά τω Προέδρω εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο υπουργός Ενέργειας εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπρόσωποι /του ΑΔΜΗΕ, της εταιρείας NEXANS και η Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Κύπρου ερωτηθείς «πού κολλάει ο Great Sea Interconnector (GSI) στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου», απάντησε πως «δεν κολλάει πουθενά».
«Παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τις τοποθετήσεις κάποιων πολιτικών προσώπων, είτε υπέρ είτε εναντίον. Εμείς ως διακυβέρνηση είμαστε υπόλογοι μόνο στον κυπριακό λαό και ως διακυβέρνηση θα πάρουμε απόφαση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κυπριακού λαού. Εχουμε δει στην Ιστορία αυτής της Δημοκρατίας τι έγινε με μεγάλα έργα, με μεγάλης στρατηγικής σημασίας έργα και πού κατέληξαν. Εμείς, ως υπεύθυνη διακυβέρνηση, θα πάρουμε μια απόφαση και δεν θα φεσώσουμε ούτε οικονομικά το κράτος ούτε τους πολίτες σίγουρα. Η απόφασή μας θα στηριχθεί σε πραγματικά δεδομένα και δεν θα έχει καμιά, είτε εποικοδομητική ή όχι, ασάφεια. Και είναι για αυτό τον λόγο που ζήτησα να έρθουν στην Κύπρο, να έχουμε ενώπιόν μας όλα τα δεδομένα», εξήγησε για τη στάση της Λευκωσίας ο κ. Χριστοδουλίδης.
Είχε προηγηθεί η γραπτή δήλωση του εκπροσώπου της κυπριακής κυβέρνησης, Κωνσταντίνου Λετυμπιώτη, ανακοινώνοντας ότι στο στάδιο που βρίσκονται αυτή τη στιγμή οι συζητήσεις, με πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πραγματοποιηθεί σύσκεψη όλων των μερών, στην Κύπρο, την Τρίτη, 10 Σεπτεμβρίου 2024 στις 15:30.
«Η σημασία του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου τόσο ως στρατηγικό έργο όσο και ως προς την οικονομική του διάσταση και ως προς τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας μας και της ΕΕ είναι αδιαμφισβήτητη», επεσήμανε, και «μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Κυβέρνηση προσεγγίζει το όλο θέμα με υπευθυνότητα και τη δέουσα επιμέλεια με μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κυπριακού λαού».
Ολα εξαρτώνται από τον τελικό λογαριασμό
Την Παρασκευή, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Αντωνίου, μετέφερε την αίσθηση που επικρατεί στη Λευκωσία ότι «τις τελευταίες ημέρες υποχρεωθήκαμε να λειτουργούμε υπό καθεστώς πίεσης και αυτό το ζήτημα ήταν αντιπαραγωγικό».
Μιλώντας στο ΡΙΚ, ο κ. Αντωνίου σημείωσε πως «πρέπει να υπάρχει ένα κλίμα στοιχειώδους συνεννόησης, εμπιστοσύνης και για το λόγο αυτό αναλάβαμε την πρωτοβουλία, μακριά από τελεσίγραφα και από το ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα που είχε τεθεί από τον ΑΔΜΗΕ, λόγω της απαίτησης της γαλλικής εταιρείας που ανέλαβε την κατασκευή του καλωδίου να υπάρξει απάντηση μέχρι σήμερα Παρασκευή». Διαφορετικά, η Nexans είχε προειδοποιήσει με αναστολή των εργασιών της.
«Εμείς αυτή τη στιγμή αναλάβαμε πρωτοβουλία να καλέσουμε όλα τα μέρη στην Κύπρο, να συνεννοηθούμε σε ανθρώπινο επίπεδο, να δούμε τις διαφορές που υπάρχουν από την κάθε πλευρά, να ζητήσουμε τις διευκρινίσεις που θέλουμε, να ζητήσουν και οι άλλοι, οι δυνητικοί μας συνεργάτες, διευκρινίσεις εάν τις χρειάζονται ούτως ώστε να δούμε κατά πόσο δημιουργούνται οι προϋποθέσει για να πάμε σε απόφαση και να καταλήξουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Υπήρξε -εξήγησε- μια καταρχήν συνεννόηση και θα έπρεπε αυτή η κατάληξη να μορφοποιηθεί σε κείμενο για να τεθεί ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου. Υπήρχαν όμως ορισμένες ασάφειες για τις οποίες εμείς ζητούμε διευκρινίσεις ούτως ώστε να είμαστε βέβαιοι για την προοπτική του έργου και ασφαλώς, για το τελικό κόστος για να λάβουμε τη βέλτιστη απόφαση. Στο Υπουργικό Συμβούλιο κατατίθεται μια ολοκληρωμένη πρόταση, συνεπώς δεν πρέπει να υπάρχουν ούτε ασάφειες ούτε σκιές» Και «από τη στιγμή που αυτή η καταρχήν συνεννόηση που είχε επιτευχθεί με όλους του δυνητικούς συνεργάτες έπρεπε να μορφοποιηθεί και να πάρει τη μορφή δεσμευτικού κειμένου για ζητήματα τα οποία έχουν μία αμιγώς νομική πτυχή, εμείς θέλαμε να μην υπάρχουν οποιεσδήποτε ασάφειες».
«Ολοι αναγνωρίζουν τα πολλαπλά οφέλη που θα έχει η οικονομία της Κύπρου από την ηλεκτρική διασύνδεση», πρόσθεσε ο κ. Αντωνίου εκφράζοντας την ετοιμότητα της κυπριακής κυβέρνησης να στηρίξει το έργο, κάτι όμως, που όπως επεσήμανε, δεν σημαίνει πως θα γίνει χωρίς προϋποθέσεις.
«Το ζητούμενο είναι να πάμε σε μία λύση που θα εξυπηρετεί τον στρατηγικό μας σχεδιασμό για δραστική μείωση του ενεργειακού κόστους», υπογράμμισε, επαναλαμβάνοντας ότι η Λευκωσία αναγνωρίζει τη χρησιμότητα του έργου και το θεωρεί ως ένα από τους τρεις πυλώνες του ενεργειακού της προγράμματος (μαζί με τις ΑΠΕ και το Φυσικό Αέριο), ωστόσο, όλα θα εξαρτηθούν από τον «τελικό λογαριασμό». «Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα νέο Βασιλικό, ούτε να φορτωθούμε ένα νέο πρόβλημα», παρατήρησε, για να πετάξει και ένα «καρφί» λέγοντας πως δεν είναι σωστό ένα κράτος και μία κυβέρνηση να λειτουργεί υπό καθεστώς τελεσιγράφων.
ΗΠΑ: Τώρα είναι η ώρα – μη χαθεί η ευκαιρία
Τους λόγους για του οποίους είναι αναγκαίο να προχωρήσει το έργο του GSI, υπογράμμισε από την πλευρά της η αμερικανίδα πρεσβευτής στη Λευκωσία, Τζούλι Ντέιβις Φίσερ, κατά τη διάρκεια τοποθέτησής της στο πλαίσιο του 4ου Metropolitan Economist Summit στην Θεσσαλονίκη.
Τώρα είναι η ώρα, τόνισε χαρακτηριστικά η αμερικανίδα διπλωμάτης, ζητώντας από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές και κυρίως από την κυπριακή κυβέρνηση να μη χαθεί η ευκαιρία!
«Εφθασε τώρα η στιγμή να μην σκεφτόμαστε μόνο τα χρήματα και την εμπλοκή της Ε.Ε σχετικά με τον Great Sea Interconnector. Είναι η ώρα να σκεφτούμε το θέμα της γεωπολιτικής γύρω από ένα τέτοιο έργο και να αναγνωρίσουμε πόσο σημαντικό είναι να δούμε την Κύπρο συνδεδεμένη με την Ευρώπη μέσω αυτή της ευκαιρίας», σημείωσε η κυρία Φίσερ και συνέχισε λέγοντας:
«Η Κύπρος πάλεψε για μεγάλα ενεργειακά έργα και είδαμε μια σειρά από Προέδρους να προσπαθούν να τα υλοποιήσουν. Τώρα είναι η ώρα να το κάνουμε σωστά γιατί αυτές οι ευκαιρίες θα περάσουν και η Κύπρος θα μείνει πίσω.
»Υπάρχει θετική πλευρά του τι μπορεί να προσφέρει μια βιώσιμη σύνδεση στην Κύπρο. Μπορεί να προσελκύσει ανθρώπους από τον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της τεχνολογίας που χρειάζονται μια αξιόπιστη ηλεκτρική σύνδεση. Δεν θα μπορούν να τους προσελύσουν χωρίς την δυνατότητα της ηλεκτρικής σύνδεσης.
»Αυτές δεν είναι αμερικανικές εταιρείες (εμπλεκόμενες στο έργο) -διευκρίνισε- αλλά για τις ΗΠΑ σημασία έχει η σταθερότητα και η ασφάλεια σε μια περίοχή που λείπει. Η Κύπρος είναι πολύ σημαντική για εμάς στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η διασφάλιση της ενεργειακής τροφοδοσίας είναι σημαντική για την ίδια την Κύπρο και τους πολίτες», είπε.
«Επαναλαμβάνω , τώρα είναι στιγμή και αν περάσει αυτή η ευκαιρία θα είναι πολύ δύσκολό μετά να ξαναεπιστρέψει και η Κύπρος θα μείνει να καίει μαζούτ την ώρα που υπάρχει ανάγκη για Πράσινη Μετάβαση», κατέληξε η πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κύπρο.
Ο παράγοντας γεωπολιτικός κίνδυνος
Αναφερόμενος στο πολυσυζητημένο θέμα του γεωπολιτικού κινδύνου, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε πως εμπίπτει κάτω από το ευρύτερο ζήτημα της «ολοκλήρωσης του έργου» που είναι μεταξύ των όσων απασχολούν την κυπριακή κυβέρνηση. Ξεκαθάρισε πως δεν συζητούν μόνο το ζήτημα πιθανού κινδύνου από την Τουρκία, αλλά γενικότερα το ποιος θα πληρώσει τι σε περίπτωση που προκύψει το οτιδήποτε.
«Αυτά τα ζητήματα εμείς τα βλέπουμε με μια ολιστική προσέγγιση. Τι θα συμβεί σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο το έργο αυτό, είτε δεν ολοκληρωθεί, είτε η προοπτική του δεν είναι αυτή που υπολογίζουμε σήμερα», τόνισε, για να καταλήξει με τη φράση :
«Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους».
Πού κόλλησαν οι διαπραγματεύσεις
Στη συμφωνία που προηγήθηκε μεταξύ ΑΔΜΗΕ και κυπριακής πλευράς τη Δευτέρα προέβλεπε ότι η κυπριακή κυβέρνηση θα χρηματοδοτεί τις δαπάνες του ΑΔΜΗΕ από το 2025 κατά την κατασκευή του έργου ως το 2030 με 25 εκατ. τον χρόνο και συνολικά με 125 εκατ. τα οποία θα διατεθούν από τα έσοδα του κράτους από την εμπορία δικαιωμάτων ρύπων και όχι απευθείας από τους καταναλωτές.
Η νέα εμπλοκή ομως προκύπτει από το συμπέρασμα ότι τα έσοδα των ρύπων που είχε συμφωνηθεί να επιδοτούν το έσοδο για τον ΑΔΜΗΕ με 25 εκατ. ευρώ ετησίως, τελικά σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν μπορούν να δοθούν για τη χρηματοδότησης της κατασκευής του εργου.
Αν το αδιέξοδο παραμείνει και μετά την Τριτη ο ΑΔΜΗΕ καλείαι να επιλέξει:
να πει ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο χωρίς τα 100 εκατ. για πέντε χρόνια,
να μπλοκάρει τη διασύνδεση και να ανασταλεί το έργο,
να αναθεωρήσει τη στάση του και να αναζητήσει άλλη εναλλακτική
Πηγές κοντά στη διαπραγμάτευση σχολίαζαν πως ήταν πολύ μεγάλο λάθος της διοίκησης του ΑΔΜΗΕ να έρθει σε ευθεία κόντρα με ένα ολόκληρο κράτος για 100 εκατ. ευρώ στα 5 χρόνια, όταν οι απώλειες, από την αναστολή του έργου, θα είναι πολλαπλάσιες, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο»
Σε περίπτωση αναστολής του έργου εξάλλου, ο Διαχειριστής θα βρεθεί αντιμέτωπος και με τις ρήτρες της σύμβασης της Nexans -συνολικού ύψους 1,4 δισ. ευρώ- ενώ θα πρέπει να επιστρέψει και τα ποσά που έχουν καταβληθεί από την Κομισιόν, τουλάχιστον το 25% της συνολικής χρηματοδότησης των 650 εκατ. ευρώ.