Από το υπόγειο της Κηφισιάς στο Κοντσέρτχαουζ του Βερολίνου

Και όμως, όλα ξεκίνησαν σε ένα απλό υπόγειο. Στην Κηφισιά. Ένα υπόγειο που έγινε λύση για τις μουσικές πρόβες. Μουσικός εκείνος. Μαέστρος, συνθέτης. Εκκολαπτόμενες μουσικοί και οι δύο του κόρες. Βιολίστρια η μία, βιολοντσελίστρια η άλλη. Κάτι οι γείτονες. Κάτι οι μαθητές του πάτερ φαμίλια, που δεν ήθελαν να ενοχλούν με τις πρόβες τους δικούς τους. Κάπως έτσι στήθηκε αυτό το ιδιότυπο «κρυφό σχολειό». Μάλλον, μουσικό σχολειό.

Και, με τούτα και με κείνα, για να μην τα πολυλογούμε, έφτασε εκείνο το υπόγειο στην Κηφισιά, εκείνο το υπόγειο ανάγκης, να γεννήσει, το 2010, ένα μουσικό σχήμα. Μια παιδική – νεανική ορχήστρα, υπό την μπαγκέτα του πάτερ φαμίλια. Του Κώστα Ηλιάδη, που πλέον διευθύνει και κατευθύνει σε ένα παρόν και ένα μέλλον εντυπωσιακό την Underground Youth Orchestra, της Ελλάδας. Όπου underground, το υπόγειο όπου γεννήθηκε και ανδρώθηκε. Διότι τώρα, πλέον, η UYO έχει παίξει σε πάμπολλες πόλεις της Ελλάδας και σύντομα σε ένα σημαντικότατο νεανικό φεστιβάλ και σε συμφωνικές αίθουσες του Βερολίνου. Εκπροσωπώντας μάλιστα τα ελληνικά χρώματα σε ένα μουσικό πρόγραμμα με άξονα την Ελλάδα, που είναι και η τιμώμενη χώρα στο φετινό γερμανικό και πολυχειροκροτημένο φεστιβάλ κλασικής μουσικής Young Euro Classic, στο Βερολίνο. Με μουσικούς 18 έως 28 ετών.

Ένα φεστιβάλ (από τις 19 Ιουλίου έως τις 6 Αυγούστου φέτος, στο περίφημο Κοντσέρτχαουζ του Βερολίνου), που κάθε χρόνο μετράει πάνω από 25.000 εισιτήρια σε κατάμεστες αίθουσες, αν όχι sold out. Στο φεστιβάλ, με την Ελλάδα ως τιμώμενη χώρα, η ελληνική UYO θα συμπράξει σε ένα νεανικό μουσικό σχήμα που θα προκύψει ειδικά για το φετινό φεστιβάλ. Από τους 45 νέους Έλληνες μουσικούς της και άλλους 45 Γερμανούς, από την Ορχήστρα Δωματίου Γιούλιους Στερν της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών του Βερολίνου. Όλοι μαζί, στις 27 Ιουλίου, ως η νεόκοπη «Ορχήστρα Ελλάδα-Γερμανία». Ή, Young Euro Classic Festivalorchester Griechenland – Deutschland.

Το πρόγραμμα της; Κλασικό κι ελληνικό. Με διττή έννοια: «Τα πλάσματα του Προμηθέα» και η Φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, ορχηστρικά και χορωδιακά αποσπάσματα από την όπερα, βασισμένη στην Ελληνική Μυθολογία, «Ορφέας και Ευρυδίκη» του Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ και Ελληνικοί Χοροί του Νίκου Σκαλκώτα.

Η έκπληξη; Η παγκόσμια πρεμιέρα για την ορχηστρική σουίτα για φλάουτο και ορχήστρα «Ζορμπάς» του Μίκη Θεοδωράκη, στην εκδοχή του σολίστα του φλάουτου, που θα συμμετέχει στην συναυλία, Στάθη Καραπάνου (άλλοτε σολίστα της Κρατικής Ορχήστρας μένει και εργάζεται στο Βερολίνο) και του πιανίστα και ενορχηστρωτή Αχιλλέα Γουάστωρ (γνωστό και από τις συνεργασίες του με τον Μανώλη Μητσιά).

Δεν ήταν μόνον το εντυπωσιακό επίπεδο της ελληνική Underground Youth Orchestra, που από παιδική «μεγάλωσε» όλα αυτά τα χρόνια σε… εφηβική, τελειοποιώντας τον ήχο και την τεχνική της και αλλάζοντας πρόσωπα πίσω από τα αναλόγια. Ούτε η μοναδικότητα για την Ελλάδα. Όπου, με την μουσική παιδεία αφημένη στη μοίρα της και την ορχηστρική παιδεία μηδαμινή, φαντάζει ως… εξωτικό φρούτο η γέννηση μιας εφηβικής, ανεξάρτητης και αστήρικτης από το ελληνικό κράτος, ορχήστρας. Ήταν και η αγάπη του προέδρου του Young Euro Classic και ο πρώην γενικού διευθυντή της Γερμανικής Ραδιοφωνίας Deutschlandfunk Βίλι Στόιλ, που χρημάτισε πέντε χρόνια ανταποκριτής της στην Ελλάδα. Και, όπως λέει, ανοιχτά και ξάστερα: Την Ελλάδα, την έχω βάλει βαθιά μέσα στην καρδιά μου. Υπέφερα πολύ τα τελευταία χρόνια για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η χώρα από τις εφημερίδες και την πολιτική. Είπα λοιπόν στους συναδέλφους μου στο προεδρείο ότι στην επέτειο των 20 χρόνων του φεστιβάλ θα ήθελα την Ελλάδα στο επίκεντρο. Και τα καταφέραμε». Και όχι μόνον αυτό. Τα εισιτήρια για την συναυλία αυτή, 1.200 εν συνόλω για το Κοντσέρτχαουζ, προπωλήθηκαν μέσα σε σχεδόν μία ώρα όταν βγήκαν στο Διαδίκτυο, το Φεβρουάριο!

Για να μην μιλάμε μόνον για τις – αβοήθητες κρατικά, επίσης – αθλητικές επιτυχίες. Αλλά και για τις καλλιτεχνικές. Τις μουσικές. Στον διεθνή, δύσκολο, στίβο. Για τον οποίο τα παιδιά της UYO έχουν δουλέψει πολύ, έως ολόκληρα εξάωρα ημερησίως. Και συνεχίζουν να δουλεύουν, από το πρωί ως το βράδυ στις συμφωνικές αίθουσες των προβών στο Βερολίνο. Και έχουν δοκιμαστεί και στη σύμπραξη – και στην Αθήνα, πέρυσι το καλοκαίρι – με τους νέους Γερμανούς μουσικούς της Ορχήστρας Γιούλιους Στερν της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών του Βερολίνου, με τους οποίους θα συμπράξουν και δη υπό μία διάσημη μπαγκέτα: τον πιανίστα και μαέστρο Κρίστοφ Έσενμπαχ. Κάτοχο του Γκράμι καλύτερης συλλογής κλασικής μουσικής, του βραβείου Μπερνστάιν, Ιπότη της Λεγεώνας των Τεχνών και των Γραμμάτων της Γαλλικής Δημοκρατίας, άλλοτε διευθυντή του περίφημης Ορχήστρας Φιλαρμόνια και άλλων. Ενός μουσικού, που είχε ως μέντορά του τον ελληνικής καταγωγής και κουμπάρο του αείμνηστου Χρήστου Δ. Λαμπράκη διάσημο μαέστρο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (ή Καραγιάννη, αν θέλετε, με καταγωγή από την Κοζάνη).

Σε ένα βασικό αξίωμα πιστεύει η UYO, από τότε που ξεκίνησε την καριέρα της στο υπόγειο της Κηφισιάς και μας το μαρτυρά – όπως επιμένει να το λέει και στα παιδιά της ορχήστρας – ο δικός της μέντορας, ο μαέστρος της Κώστας Ηλιάδης: «Δεν πρέπει να έρθει σε συναυλία μας ο ακροατής και στο τέλος να πει: Ωραία παίζουν τα παιδιά. Αλλά να έρθει και να πει μετά: άκουσα μια υπέροχη συναυλία. Α, έπαιζαν παιδιά;». Όχι στο άλλοθι της παιδικότητας, λοιπόν.

Η ορχήστρα, που άρχισε να προσθέτει μέλη σε ανοιχτές ακροάσεις το 2010, ανακάλυψε το 2012 ότι μπορεί να ανοίξει τα φτερά της όχι μόνον εκτός του υπογείου, αλλά και εκτός Αθήνας. Όταν κλήθηκε στο Φεστιβάλ της Κυλλήνης ο μαέστρος Κώστας Ηλιάδης και είπε: Θα έρθουμε μαζί με την νεανική ορχήστρα μας. Και έπαιξαν λατιναμερικάνικες διασκευές για ορχήστρα του ίδιου του μαέστρου και συνθέτη. Κάτι που όχι μόνον του αρέσει, αλλά περιμένει πια να βρει χρόνο για να ηχογραφήσει έργα του, για συνδυασμούς οργάνων, όπως για κιθάρα, κλαρινέτο και κοντραμπάσο ή για κιθάρα, βιολοντσέλο και δύο όμποε.

Το ένα φεστιβάλ έφερε το άλλο και η Έλλη Πασπαλά, τραγουδώντας με την UYO και τον Κώστα Ηλιάδη, το I love Athens, έφερε και τα πολλά «χτυπήματα» στο ΥouΤube:

Όμως, παράλληλα, η ορχήστρα έκανε δουλειά, που λένε, και δη σημαντική σε κάθε τόπο που την καλούσαν να παίξει. Σε δήμους ή γειτονιές, σε πόλεις της περιφέρειας, σε νησιά. Προσκαλούσε και προκαλούσε νέους μουσικούς κάθε περιοχής να αποκτήσει μαζί της συνεργατική, ορχηστρική εμπειρία. Να συμπράξει. Που είναι και το δεύτερο βασικό αξίωμα της UYO και το οποίο έχει εμφυσήσει στα παιδιά ο Κώστας Ηλιάδης.

Αυτό είναι και το μεγάλο μάθημα από μια ορχήστρα. Από την τέχνη. «Να μάθεις να συνεργάζεσαι. Να συνυπάρχεις. Συνεργατικά. Όχι ανταγωνιστικά. Σε έναν κόσμο που ο ένας κοιτάει να βγάλει το μάτι του άλλου». Η συνεργατικότητα της UYO ήταν που εντυπωσίασε και τους νέους Γερμανούς μουσικούς που συνεργάστηκαν μαζί της, παίζοντας για το Τρίτο Πρόγραμμα μαζί και τον περασμένο Σεπτέμβριο στην μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου στο Βερολίνο. Πέραν του ότι, κατά τον Κώστα Ηλιάδη, η δημιουργία μιας τέτοιας συνεργατικής ορχήστρας (αν όχι, εν γένει, μιας ορχήστρας στην «δύσκολη» Ελλάδα) δίνει κάτι, ακόμη πιο σημαντικό: ελπίδα.

Μέσω ωδείων και συλλόγων ο Κώστας Ηλιάδης ξετρύπωσαν σε όλη την Ελλάδα ταλέντα και ταλεντάκια και τα προσκάλεσαν να αποκτήσουν εμπειρία σε μια συμφωνική ορχήστρα. Κάποιες φορές και με προετοιμασία – με τον μαέστρο – για δύο μήνες. Δουλειά. Πολλή δουλειά. Στο Ηράκλειο, στην Χίο, στο Ναύπλιο, στο Άργος, στο Λουτράκι, στην Πάρο… «Υπάρχουν και παιδιά που αρχίζουν να έρχονται για να συνυπάρξουν στην ορχήστρα. Αψηφώντας τα χιλιόμετρα ως την Αθήνα. Και το ωραιότερο; Ο ενθουσιασμός τους είναι μεγάλος».

Χάρη σε αυτή την συνεργατική προσπάθεια της UYO, τα 12 παιδιά – μουσικοί από το Δήμο Χαλανδρίου πρώτα συνέπραξαν με την ορχήστρα – και έπραξαν από σκηνής την 1η Ιουλίου και στο φετινό Φεστιβάλ Ρεματιάς, ως Ορχήστρα Νέων Χαλανδρίου – και απέκτησαν ένα ορχηστρικό σχήμα με το οποίο μπορούν να «ενώνονται» σε μια κοινή μουσική εμπειρία. Και αυτό σε ένα μουσικό τοπίο, που αν καταφέρνει κάτι το καταφέρνει σχεδόν αβοήθητο από το επίσημο κράτος, που δεν «κρατάει» εύκολα ούτε τις ορχήστρες ενηλίκων. Και όμως, στον τομέα αυτό έχουμε, πέρα από την UYO, να ακούσουμε την ΕΛΣΟΝ – Ελληνική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων, την ΑΣΟΝ – Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων, την ΧΟΝ – Χορωδία Ορχήστρα Νέων και την Παιδική Νεανική Συμφωνική Ορχήστρα που έχει στήσει η βιολίστρια και μουσικοπαιδαγωγός Νίνα Πατρικίδου.

Η UYO, η ορχήστρα που γεννήθηκε σε ένα ελληνικό υπόγειο, μπορεί να περηφανεύεται και για κάτι ακόμη. Για τα παιδιά της που άνοιξαν τα – μουσικά – φτερά τους και σπουδάζουν ήδη στο εξωτερικό έχοντας και διακρίσεις και προοπτική να γίνουν τα νέα μουσικά μας αστέρια. Όπως ο βιολίστας Κωνσταντίνος Κακάμπουρας – Αλεξόπουλος (ο αδελφός του, Λευτέρης, είναι δεξιοτέχνης στο πιάνο) που σπουδάζει διεύθυνση ορχήστρας στην Εκόλ Νορμάλ του Παρισιού. Όπως ο βραβευμένος κλαρινετίστας στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου Γιάννης Κονσολάκης, φοιτητής πλέον στο Πανεπιστήμιο της «Αθήνας του Βορρά», με βραβείο όχι μόνον στα πνευστά αλλά και στην Σύνθεση. Ή η Ναταλία Χατζοπούλου, που βραβεύτηκε στην Νέα Υόρκη και στον διαγωνισμό Marvin Hamlisch Film Scoring Contest και σπουδάζει Μουσικολογία. Η αρπίστρια Ερσίλια Μικρού, μαθήτρια της Μαρίας Μπιλντέα, που κατέκτησε την πρώτη θέση του γερμανικού διαγωνισμού Jugend Musiziert 2017 και πέρασε στην Ρόαγιαλ Ακάντεμι του Λονδίνου. Όπου και ο τρομπετίστας της UYO (που το 2020 θα γιορτάσει πανηγυρικά τα δεκάχρονά της), Ιάσων Μαρούλης. Και έπεται συνέχεια… Γιατί υπάρχουν και νέα καλλιτεχνικά φυτώρια που ανθίζουν σε πείσμα των καιρών.