Σοβαρή κρίση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης που απειλεί να έχει ευρύτερες επιπτώσεις την ώρα που τα κράτη-μέλη αναζητούν τρόπους να ξεπεράσουν το σοκ της πανδημίας, προκάλεσε το βέτο της Ουγγαρίας και της Πολωνίας στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, δηλαδή τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-27, καθώς και στο σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης για την αντιμετώπιση του κορονοϊού.
Οι δύο χώρες, που έχουν επικριθεί εντόνως για παραβίαση του κράτους δικαίου και έλλειψη σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα, αντιδρούν στον μηχανισμό που στερεί ευρωπαϊκούς πόρους σε χώρες που ακριβώς προβαίνουν σε τέτοιες παραβιάσεις.
Η κίνηση δεν ήταν καθόλου ξαφνική, έστω και αν υπήρχαν κάποιοι που πίστευαν ότι οι δύο χώρες μπλοφάρουν, όπως ανέφερε ο Monde. Οι δύο χώρες, σημειώνει η γαλλική εφημερίδα, εστιάζουν την αντίθεσή τους σε αυτόν τον μηχανισμό και όχι γενικά στο πακέτο στήριξης των «27» από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Η Ουγγαρία δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι το βέτο είχε προαναγγελθεί από τον πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν και μάλιστα ότι η απόφαση για στέρηση πόρων είναι αντίθετη με τις αποφάσεις της μαραθώνιας Συνόδου Κορυφής του Ιουλίου. Στο ίδιο μήκος κύματος, με λιγότερο ανοιχτές προειδοποιήσεις για βέτο, είχε κινηθεί και ο πολωνός ομόλογος του Ορμπαν, Ματέους Μοραβιέκι.
Στις αρχές Νοεμβρίου, οι ευρωβουλευτές και τα κράτη-μέλη της ΕΕ είχαν συμφωνήσει, μετά από συνομιλίες που κράτησαν εβδομάδες, επί του λεγόμενου «μηχανισμού της αιρεσιμότητας», μια συμφωνία που άνοιξε τον δρόμο για έναν συμβιβασμό σε ό,τι αφορά το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, με το οποίο συνδέεται και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ο Ορμπαν ήταν κατηγορηματικός: «Δεν φτιάξαμε την ΕΕ για να έχουμε μια δεύτερη Σοβιετική Ενωση», είπε την περασμένη εβδομάδα. «Ποιο είναι το κόστος της εθνικής κυριαρχίας;» αναρωτήθηκε ο υφυπουργός Δικαιοσύνης της Πολωνίας, για να απαντήσει ο ίδιος ότι για τη χώρα του δεν αποτιμάται σε χρήματα η δυνατότητα να παίρνει αποφάσεις για όσα την αφορούν.
Ωστόσο, μόνες η Πολωνία και η Ουγγαρία δεν θα μπορούσαν να μπλοκάρουν την επιβολή του μηχανισμού, η οποία απαιτεί την ειδική πλειοψηφία που ισχύει εντός της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν αποφάσισαν να πιέσουν μέσω του βέτο στον προϋπολογισμό και το πακέτο στήριξης, τα οποία απαιτούν ομοφωνία των «27».
Η «βόμβα» των δύο χωρών έπεσε τελικά τη Δευτέρα, αν και συνοδεύτηκε από διαβεβαιώσεις ότι είναι ανοιχτές σε «δημιουργικές προτάσεις» που θα άρουν το αδιέξοδο.
Η κίνηση έχει το ρίσκο της, κυρίως για την Πολωνία που ακολούθησε την Ουγγαρία (ή, με μια άλλη ανάγνωση, σύρθηκε από αυτήν). Η Βαρσοβία έχει πολλά περισσότερα να χάσει: περί τα 39 έναντι 11 δισ. τον χρόνο, αντίστοιχα. Από την άλλη μπορεί να φέρει πλεονεκτήματα, αν μία από τις δύο χώρες φτάσει στο σημείο να αντιμετωπίσει τις κυρώσεις του Αρθρου 7 με στέρηση ψήφου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ενα τέτοιο δραστικό μέτρο χρειάζεται ομοφωνία των κρατών-μελών, πλην φυσικά του «κατηγορούμενου» μέλους, οπότε η αλληλοβοήθεια θα μπορούσε να μπλοκάρει την απόφαση.
Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται πλέον στο πώς ο Ορμπαν -κυρίως αυτός- θα δεχτεί να άρει το βέτο. Η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, προεδρεύουσα της ΕΕ αυτό το εξάμηνο, και ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είναι σε τακτική επικοινωνία με τον ούγγρο πρωθυπουργό.
Είναι όμως δύσκολο να μεταπειστεί, παρατηρεί διπλωμάτης στον Monde. Ο Ορμπαν δεν ζητεί επιπλέον χρήματα, αλλά έχει εμπλακεί σε μια μάχη αρχών με τους εταίρους του για τον μηχανισμό αιρεσιμότητας. Ακόμη και αν δεν είναι ακόμη τέλειος ο μηχανισμός ως έχει, η βελτίωσή του είναι θέμα χρόνου και η Βουδαπέστη δεν θα ήθελε να δημιουργηθεί προηγούμενο. Επιπλέον, μια λύση πρέπει να είναι για τον ούγγρο πρωθυπουργό ικανοποιητική και για το εσωτερικό του ακροατήριο.
Σε κάθε περίπτωση ο χρόνος τρέχει και η πανδημία ρίχνει πολύ βαριά σκιά στις οικονομίες όσο η ΕΕ εμφανίζεται να έχει εγκρίνει ένα τεράστιο πακέτο, αλλά να μένει, λόγω του βέτο, με δεμένα τα χέρια.