Πριν από δυο τρεις ημέρες τη στιγμή που έβγαινα από το πατρικό μου στην Κυψέλη ένας καλοβαλμένος μεσόκοπος κύριος με ρώτησε αν πουλάμε το σπίτι μας. Μερικές εβδομάδες νωρίτερα στα αυτοκίνητα που ήταν σταθμευμένα σε όλους τους δρόμους από την Πατησίων μέχρι την Πλατεία Αττικής υπήρχαν μπιλιετάκια με τηλέφωνα κάποιου επίδοξου αγοραστή. Εν τω μεταξύ, κατά καιρούς, Κινέζοι με τη συνοδεία διερμηνέα ξεπεζεύουν από πανάκριβα αυτοκίνητα και βλέπουν ακίνητα. Στη γειτονιά κυκλοφόρησε μάλιστα η φήμη ότι αγόρασαν μια ολόκληρη πολυκατοικία απέναντί μας. Οπως μάθαμε, όμως, τελικά οι επενδυτές είναι Γάλλοι και θα την κάνουν ξενοδοχείο…
Γενικά, μετά από χρόνια στασιμότητας και αφού η περιοχή, όπως και άλλες στο κέντρο της Αθήνας, υποβαθμίστηκε και απαξιώθηκε όσο γινόταν περισσότερο με τους περισσότερους ενοίκους των ξεπεσμένων πολυκατοικιών να είναι πλέον φτωχοί μετανάστες και στην καλύτερη περίπτωση ΜΚΟ άρχισε και πάλι μια κινητικότητα στην αγορά ακινήτων. «Τι έχει αλλάξει ξαφνικά και θέλετε να αγοράσετε το σπίτι μας;», ρώτησα τον καλοβαλμένο κύριο, για να πάρω την απάντηση ότι τα επόμενα πέντε χρόνια αναμένεται να αρχίσει και πάλι η ανοικοδόμηση, οπότε κάποιοι που έχουν χρήματα θέλουν να επενδύσουν από τώρα σε καλά ακίνητα.
Το νέο, όμως, έχει ήδη παλιώσει. Και είναι διεθνώς γνωστό: «Στην Αθήνα συμβαίνει ένα επενδυτικό μπουμ», γράφουν οι New York Times γνωστοποιώντας στο αναγνωστικό τους κοινό ότι, τελευταία, στο κέντρο της πόλης ξεφυτρώνουν μοντέρνα ξενοδοχεία με θέα στην Ακρόπολη, ενώ ιδιοκτήτες που έχουν ανάγκη από μετρητά αναθέτουν σε οικοδομικές επιχειρήσεις την μετατροπή των ακινήτων τους σε διαμερίσματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης, Airbnbs ή κομψές κατοικίες για αλλοδαπούς.
Χιλιάδες ξένοι που θα ήθελαν να αποκτήσουν βίζα (σημαντικό μέρος των οποίων είναι Κινέζοι) καταφθάνουν στην Αθήνα, αλλά επίσης στη Σαντορίνη και την Κέρκυρα, αναζητώντας σπίτια που θα τους εξασφαλίσουν μια ευρωπαϊκή βάση. Οι ιδιοκτήτες των ακινήτων, που πιέζονται από τη μακρόχρονη οικονομική κρίση, προσπαθούν να επωφεληθούν από την επενδυτική «θύελλα», πουλώντας ή ενοικιάζοντας τα σπίτια τους σε τουρίστες και η φρενίτιδα που επικρατεί αλλάζει γρήγορα την αγορά κατοικίας στη χώρα.
Οι νεοφερμένοι κυνηγούν βασικά τις λεγόμενες χρυσές βίζες της Ελλάδας, πράγμα που γίνεται και αλλού: εδώ και χρόνια, χώρες οι οποίες πλήττονται από την οικονομική κρίση όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία δίνουν βίζες για να προσελκύσουν επενδυτές σε μια προσπάθεια να αναζωπυρώσουν την οικονομία τους. Η δαπάνη ελάχιστου ποσού 250.000 ευρώ για ένα σπίτι στην Ελλάδα εξασφαλίζει σε πολίτες τρίτης χώρας άδεια διαμονής για πέντε έτη, με δυνατότητα ανανέωσης.
Η Ελλάδα ακολούθησε με καθυστέρηση την παγκόσμια τάση της αγοράς ακινήτων αλλά πλέον έχει γίνει «καυτός» προορισμός για όσους έχουν αρκετά χρήματα. Η κυβέρνηση άρχισε να προσφέρει χρυσές βίζες το 2013, αντλώντας επενδυτές από τη Ρωσία, την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, η ανάκαμψη έρχεται με κόστος. Ενώ οι ιδιοκτήτες επωφελούνται από την συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών των ακινήτων τους, οι ενοικιαστές υποφέρουν. Οικογένειες, που εξακολουθούν να αγωνίζονται για να ανακάμψουν από την κρίση, αναγκάζονται σε έξωση καθώς κατασκευαστικές εταιρείες εισβάλλουν τώρα σε υποβαθμισμένες εργατικές γειτονιές και αρχίζουν τις κατεδαφίσεις.
«Το ίδιο συνέβη και στη Βαρκελώνη, όπου όλοι αναγκάστηκαν να φύγουν από το κέντρο», λέει στην Λιζ Αλντερμαν, ανταποκρίτρια των New York Times στην Ευρώπη, η Μαρία Ντολόρες, μια νεαρή καλλιτέχνιδα που ζούσε στη Βαρκελώνη μέχρι πριν από τέσσερα χρόνια οπότε και μετακόμισε στην Αθήνα. Συγκατοικούσε μαζί με άλλους τρεις σε ένα διαμέρισμα με ενοίκιο 400 ευρώ τον μήνα αλλά τον περασμένο Νοέμβριο ο ιδιοκτήτης τούς έβγαλε καθώς αποφάσισε να μετατρέψει το ακίνητό του σε Airbnb ή να το πωλήσει σε αλλοδαπούς.
Η Κάρι Λόου, διευθύνουσα σύμβουλος του Juwai.com, επενδυτικού ομίλου με έδρα το Χονγκ Κονγκ, δήλωσε ότι η χώρα έχει γίνει κορυφαίος προορισμός για τη μεσαία τάξη της Κίνας λόγω της χρυσής βίζας. Οι Κινέζοι αισθάνονται άνετα στην Ελλάδα επειδή μεγάλες κινεζικές κρατικές εταιρείες έχουν ήδη επενδύσει εδώ, μεταξύ άλλων και η Cosco, η οποία κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του λιμένα στον Πειραιά.
Κινέζοι πελάτες πετούν συχνά στην Ελλάδα με βαλίτσες γεμάτες με μετρητά, αυτός είναι ο ευκολότερος τρόπος να βγάλουν τα χρήματά τους από την Κίνα, όπως είπε η κυρία Λόου. Αν και η Κίνα έχει περιορίσει τις ατομικές αναλήψεις σε 50.000 δολάρια ετησίως, μια εξαμελής οικογένεια, για παράδειγμα, μπορεί να συγκεντρώσει τα χρήματά της ή να πραγματοποιήσει μεταφορές μέσω ξένων καταστημάτων κινεζικών τραπεζών, για να αγοράσει ακίνητα.
Οι τιμές των ακινήτων στην Ελλάδα ανακάμπτουν μετά από την πτώση της τάξης του 40% που ξεκίνησε το 2010. Και η σταθερότητα επιστρέφει αργά αλλά σταθερά, γράφει η αμερικανική εφημερίδα, καθώς αναζωογονείται τόσο η εμπιστοσύνη των επενδυτών όσο και ο τουρισμός, ο οποίος πέρσι σημείωσε άνοδο ρεκόρ επισκεπτών με 33 εκατ. αφίξεις .
Μεγάλες εταιρείες, όπως οι Thomas Cook και Wyndham Hotels, επενδύουν δισεκατομμύρια στον τομέα του τουρισμού, σύμφωνα με την Enterprise Greece, την κρατική υπηρεσία που προωθεί τις επενδύσεις και το εμπόριο. Ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια επενδύουν επίσης σε ελληνικές εταιρείες αγοράς ακινήτων, ενώ κάποιοι αρχίζουν να αγοράζουν χρεόγραφα που υπόκεινται σε ενυπόθηκα δάνεια ή σε ακίνητα που πωλούνται από ελληνικές τράπεζες σε μια προσπάθειά τους να απαλλαγούν από τα κόκκινα δάνεια τα οποία έχουν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, εξάλλου, οι τιμές των ακινήτων σημείωσαν για πρώτη φορά τα τελευταία εννέα χρόνια αύξηση κατά 2%. Επίσης οι άδειες οικοδόμησης αυξήθηκαν πάνω από 10%, αντιστρέφοντας την ύφεση των τελευταίων επτά ετών. Και οι επενδύσεις σε ακίνητα αυξήθηκαν το 2018 κατά περίπου 20% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Οι επενδυτές προσπάθησαν να αποκομίσουν κέρδη εκμεταλλευόμενοι εν μέρει τα ακίνητα με κερδοφόρες βραχυπρόθεσμες μισθώσεις. Ετσι, τα ενοίκια τετραπλασιάστηκαν μέσα σε πέντε χρόνια, πράγμα που σίγουρα βοήθησε κάποιες οικογένειες ανέργων να αυξήσουν το εισόδημά τους ταυτόχρονα όμως μειώθηκε η προσφορά προσιτής στέγης ενοικίου για τον μέσο Έλληνα.
Και ενώ η Airbnb ασχολείται με τις ενοικιάσεις των ακινήτων της χώρας, το πρόγραμμα της χρυσής βίζας της Ελλάδας άνοιξε την αγορά αναμορφώνοντας και τις τιμές. Μάλιστα πολλά διαμερίσματα μεσαίου μεγέθους στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στα ελληνικά νησιά πωλούνται ακριβώς 250.000 ευρώ, δηλαδή το ελάχιστο ποσό που απαιτείται για να μπορούν οι αγοραστές να επωφεληθούν από το πρόγραμμα χορήγησης άδειας παραμονής.
Το πρόγραμμα έχει προσελκύσει περίπου 10.000 επενδυτές από την Κίνα, τη Ρωσία και άλλες χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφέροντας περίπου 1,5 δισ. ευρώ από πωλήσεις ελληνικών ακινήτων τα τελευταία πέντε χρόνια, σύμφωνα με την Enterprise Greece. Οι Κινέζοι επενδυτές αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% του συνόλου των αγοραστών που επιθυμούν άδεια παραμονής. Και μέχρι στιγμής έχουν αγοράσει πολυκατοικίες σε όλη την Αθήνα, ακόμη και σε φτηνές συνοικίες με μετανάστες ή φοιτητικές γειτονιές όπως τα Εξάρχεια.
Η αγορά λοιπόν μπορεί να ζωντανεύει, ωστόσο οι αυξημένες τιμές των ακινήτων σε συνδυασμό με την μετατροπή όλο και περισσότερων κατοικιών σε Airbnbs δεν είναι καθόλου απίθανο να προκαλέσουν οικιστική κρίση.