Περίμενε κανείς ότι την ημέρα του τείχους του Μεξικού η Wall Street θα έκανε ιστορικό ρεκόρ; Ή, για να το πει κανείς πιο γενικά, ότι «Η Αμερική πρώτα» του Ντόναλντ Τραμπ, το σύνθημα-σύμβολο του εμπορικού προστατευτισμού και του οικονομικού εθνικισμού, θα σκόρπιζε τέτοια ευφορία στις αγορές; Προτού απαντηθεί το ερώτημα (μάλλον από την ίδια τη ζωή), η Repubblica σκιαγραφεί αυτό «το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πρόγραμμα που δεν έχει καμία σχέση με την Αμερική έτσι όπως τη γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες».

Η ΤΡΡ, οι αυτοκινητοβιομηχανίες και το τείχος
Την περασμένη Δευτέρα ο Τραμπ υπέγραψε το διάταγμα με το οποίο οι ΗΠΑ αποχωρούν από Σύμπραξη της Περιοχής του Ειρηνικού (ΤΡΡ) ενώ ανακοίνωσε ότι θα επαναδιαπραγματευτεί  τη  Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA). Σήμερα ο αμερικανός πρόεδρος υποδέχεται την Τερέζα Μέι με δώρο έναν ύμνο για το Brexit. Είναι κλασική περίπτωση εμπορικού προστατευτισμού. Στις αυτοκινητοβιομηχανίες πάλι πρότεινε να επαναπατρίσουν την παραγωγή τους για να δώσει αυτός σε αντάλλαγμα μικρότερη φορολογία και πιο χαλαρό πλαίσιο για τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Είναι μια πρόταση που οι αυτοκινητοβιομηχανίες δεν μπορούν να αρνηθούν. Γιατί διαφορετικά θα δουν τα προϊόντα τους να δασμολογούνται άγρια. Και το τείχος του Μεξικού; Αυτό πάλι έχει περισσότερο συμβολική σημασία – και δεν είναι άλλη από τον δημογραφικό προστατευτισμό.

Πίσω στο παρελθόν. Αλλά ποιο παρελθόν;
Τί περιλαμβάνει το μέλλον που περιγράφει ο Τραμπ; Τίποτε που να μην έχει συμβεί στο παρελθόν. Οι πιο απαισιόδοξοι βλέπουν μια επιστροφή στη δεκαετία του 1930 όταν η Μεγάλη Υφεση τροφοδοτήθηκε και επιδεινώθηκε από μέτρα προστατευτισμού και την αναβίωση των εθνικισμών. Υπάρχει, όμως και ένα λιγότερο καταστροφικό προηγούμενο: είναι η δεκαετία του 1950 όταν το εξωτερικό εμπόριο δεν ήταν τόσο ελεύθερο, ενώ οι νομισματικοί περιορισμοί και οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων ήταν απολύτως νόμιμοι και θεμιτοί. Επειτα, ο μετριοπαθής προστατευτισμός του Ρόναλντ Ρίγκαν τη δεκαετία του 1980 έπεισε την ιαπωνική Toyota να φτιάξει αυτοκίνητα στην Αμερική. Σε ό,τι αφορά τη μετανάστευση, το σημερινό άνοιγμα των ΗΠΑ είναι καρπός μιας πολιτικής που υιοθετήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αν κλείσουν τα σύνορα πόσο πίσω θα πάμε;

Ο Τραμπ δεν είναι μόνος
Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης γεννήθηκε το 1999 στην περίφημη διαδήλωση του Σιάτλ που πραγματοποιήθηκε με αφορμή μια σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Και ήταν αριστερό. Την παράδοση αυτής της αριστερής εναντίωσης απέναντι στο ελεύθερο εμπόριο συνέχισε το κίνημα «Καταλάβατε τη Γουόλ Στριτ» και σε πολιτικό επίπεδο ο υποψήφιος για το χρίσμα των Δημοκρατικών Μπέρνι Σάντερς, ο οποίος στην προεκλογική του εκστρατεία διατύπωσε παρόμοιες θέσεις με αυτές του Τραμπ. Κριτική άσκησαν και οι νομπελίστες οικονομολόγοι Ανγκους Ντίτον και Τζόζεφ Στίγκλιτς καταγγέλλοντας την «αναδιανομή από την ανάποδη» που συνόδευσε την παγκοσμιοποίηση. Και τι λέει αυτή; Οτι μπορεί να μειώθηκαν οι ανισότητες ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο ή την Ανατολή και τη Δύση, αλλά αυξήθηκαν στο εσωτερικό των κρατών με αποτέλεσμα να πληγεί πρώτα η εργατική και στη συνέχεια η μεσαία τάξη. Ο Τραμπ καβάλησε πάνω στο κύμα της δυσφορίας ενσαρκώνοντας έναν δεξιό οικονομικό εθνικισμό. Οι συγκλίσεις με την Αριστερά πάντως είναι εμφανείς.

Και τώρα τι θα κάνουν οι άλλοι;
Υπάρχει ένα κλασικό και (από μια άποψη) ισχυρό επιχείρημα κατά του προστατευτισμού. Και λέει ότι εάν εσύ επιβάλλεις δασμούς στα προϊόντα μου και καταναλώνεις μόνο τα δικά σου, τότε θα κάνω κι εγώ το ίδιο. Αρα οι εξαγωγικές σου βιομηχανίες θα πληγούν. Και το αποτέλεσμα είναι να χάσεις θέσεις εργασίας. Αντίθετα, εάν εσύ αγοράζεις τα δικά μου προϊόντα και εγώ τα δικά σου τότε θα επωφεληθούμε και οι δύο. Η πράξη, όμως, απέχει ελαφρώς από τη θεωρία. Στην παγκοσμιοποίηση που ζούμε (ή που ζήσαμε) το άνοιγμα δεν είναι πάντα αμοιβαίο και – κυρίως – ανάλογο. Η Κίνα, για παράδειγμα, ασκεί ένα είδος προστατευτισμού επιμένοντας να μην ανατιμά το νόμισμά της, ενώ δεν εισήγαγε από τη Δύση δικαιώματα και συνδικαλιστικές ελευθερίες, κάτι που της επιτρέπει να κρατά το εργατικό κόστος χαμηλά. Στο άλλο άκρο, πάλι, χώρες όπως το Λουξεμβούργο και η Βρετανία εκμεταλλεύτηκαν την παγκοσμιοποίηση για να μετατραπούν σε φορολογικούς παραδείσους.

Καταναλωτές ή εργαζόμενοι
Είναι το μεγάλο και παλιό δίλημμα της παγκοσμιοποίησης: Το made in China είναι φτηνό και άρα εγώ επωφελούμαι ως καταναλωτής. Αλλά εάν εργάζομαι σε έναν κλάδο που πλήττεται από τα κινεζικά προϊόντα ή μεταφέρει την παραγωγή του σε μια αναπτυσσόμενη χώρα τι τύχη θα έχει η αγοραστική μου δύναμη;  Αυτό το δίλημμα έχει και μια «μάκρο» εκδοχή. Η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε έναν αποπληθωριστικό κόσμο – και οι σταθερές τιμές προκαλούν οικονομική στασιμότητα. Ο προστατευτισμός του Τραμπ μπορεί να παράγει πληθωρισμό, (πράγμα που δεν είχαν μπορέσει να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες τυπώνοντας νόμισμα και αγοράζοντας ομόλογα). Και η οικονομία να αντιδράσει σαν τον νυσταγμένο που του δίνεις έναν δυνατό καφέ.

Φωτό: Ο Τραμπ βάζει τις υπογραφές. Τι θα κάνουν οι άλλοι; Πηγή: Reuters/Jonathan Ernst

Η είδηση εμφανίστηκε στην Boston Globe πριν από δυο ημέρες: στις 31 Ιανουαρίου θα λειτουργήσει για πρώτη φορά αυτό που η McDonald’s, ο κολοσσός του γρήγορου φαγητού, χαρακτηρίζει «Big Mac ATM». Και είναι αυτό που μπορεί να φανταστεί κανείς: ένα μηχάνημα στο οποίο θα βάζεις την κάρτα σου κι εκείνο θα βγάζει χάμπουργκερ.

Η αυτοματοποίηση του γρήγορου φαγητού, υπενθυμίζει το Quartz με αφορμή αυτήν την είδηση, είναι πολύ πιο παλιά. Η βιομηχανία των φαστφουντάδικων επιχειρεί εδώ και τουλάχιστον 50 χρόνια να τα κάνει όλα αυτόματα – από την παραγωγή και την παρασκευή έως το σερβίρισμα. Ενα τέτοιο σύστημα, για παράδειγμα, δημιουργήθηκε το 1964 προσφέροντας 16 διαφορετικά πιάτα. Είχε υπολογιστεί, μάλιστα, ότι εάν συνδέονταν μεταξύ τους έξι διαφορετικά υποσυστήματα, θα μπορούσε να ετοιμαστεί και να σερβιριστεί ένα γεύμα σε μόλις τέσσερα λεπτά.

Ο σκοπός της εταιρίας που είχε αναπτύξει το σύστημα κυρίως για τα drive – in ήταν να αντικαταστήσει με τις μηχανές την πλειοψηφία των εργαζόμενων στην κουζίνα. Και για να το πετύχει, μάλιστα, ξόδεψε 10 εκατ. δολάρια μέσα σε τέσσερα χρόνια. Τελικά δεν κατάφερε και πολλά, το σύστημα ξεχάστηκε έπειτα από μια μικρή περίοδο εφαρμογής σε ένα κανονικό εστιατόριο στο Νιου Τζέρσι.

Το όνειρο της ρομποτοποίσης του φαγητού, όμως, παραμένει ζωντανό. Για έναν βασικό λόγο: οι 12,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι του κλάδου ζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και ωρομίσθιο 15 δολάρια που είναι και ο κατώτατος ομοσπονδιακός μισθός. Ο Αντριου Πάζντερ, διευθύνων σύμβουλος μιας αλυσίδας εστιατορίων, νέος υπουργός Εργασίας και θιασώτης των «ρομπο-μπέργκερ» το είχε θέσει ωμά πριν από μερικούς μήνες: «Τα ρομπότ είναι πάντα καθαρά, προσπαθούν πάντα να πουλήσουν κάτι παραπάνω, δεν παίρνουν ποτέ άδειες, δεν αργούν ποτέ στη δουλειά, δεν παθαίνουν εργατικά ατυχήματα, δεν διαμαρτύρονται ότι πέφτουν θύματα διακρίσεων».

Η κλασική περίπτωση ανθρώπου που είναι καλύτερα να τρώει παρά να μιλάει. Εστω και ρομπο-μπέργκερ.

Φωτό: Για σερβίρισμα πάνε ή για να φάνε; Πηγή: eater.com/ ChinaFotoPress/Getty

Η Νορβηγία αισθάνεται γενναιόδωρη. Εντάξει, μιλώντας για τη Νορβηγία, δεν αναφερόμαστε ακριβώς στην κυβέρνηση της χώρας, αλλά σε μια ομάδα πολιτών που θέλουν να πείσουν την κυβέρνηση να χαρίσει ένα βουνό στη διπλανή Φινλανδία. Την ιδέα για αυτήν την ασυνήθιστη προσφορά είχε ο γεωφυσικός Μπιόρν Γκέιρ Χάρσον, ο οποίος για να την προωθήσει γύρισε μια μικρού μήκους ταινία. Ο τίτλος είναι «Η Μάχη για το βουνό των γενεθλίων». Διότι η Φινλανδία γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια της ανεξαρτησίας της. «Διαπίστωσα ότι το υψηλότερο σημείο στην Φινλανδία είναι η κορυφή ενός λόφου, ενώ στη Νορβηγία η κορυφή ενός βουνού. Έγραψα λοιπόν στο υπουργείο Εξωτερικών και τους πρότεινα να κάνουμε δώρο στους Φινλανδούς μια βουνοκορφή».

Ο δήμαρχος του Κέφγιορντ, όπου βρίσκεται και η εν λόγω βουνοκορφή, βρίσκει την ιδέα περίφημη, θεωρώντας μάλιστα ότι είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να δώσουν το καλό παράδειγμα σε κράτη που τσακώνονται για τα εθνικά τους σύνορα. Εξάλλου η γραμμή των συνόρων θα μετακινηθεί μόνο κατά 31 μέτρα. Και οι κάτοικοι της περιοχής είναι ενθουσιασμένοι. Συμφωνούν απολύτως με την άποψη ότι το βουνό των γενεθλίων θα ήταν μια σπάνια και αξιοθαύμαστη διεθνής χειρονομία, σε μια εποχή που άλλοι προσαρτούν εδάφη κι άλλοι χτίζουν τείχη. Και τι λέει ο Νορβηγός πρωθυπουργός; Σύμφωνα με τον Independent, θα ήταν σύμφωνος, αν η πρόταση δεν προσέκρουε στη συνταγματική επιταγή για διατήρηση της ακεραιότητας των εδαφών της χώρας.

Ο Χάρσον δεν πτοείται, πάντως. Και η καμπάνια για να πειστεί ο πρωθυπουργός να κάνει ένα σκόντο συνεχίζεται.

Φωτό: Και ολόκληρο το βουνό και μπαλόνια και ένα δωράκι με κορδέλα. Αυτοί είναι γείτονες. Πηγή: Independent/MEL Films

Τα αδιαμφισβήτητα σημάδια εμφανίζονται αμέσως με το πρωινό ξύπνημα: εάν τα πόδια δυσκολεύονται να δραστηριοποιηθούν, η θολούρα στα μάτια επιμένει και η όψη, ακόμη κι έπειτα από ένα ωραίο ντους, θυμίζει εκείνη ενός μποξέρ που τις έχει μαζέψει, τότε η προηγούμενη νύχτα ήταν δύσκολη. Ή μάλλον ήταν μια νύχτα χωρίς αυτό που επιθυμούμε διακαώς: έναν καλό ύπνο.

Οι έρευνες λένε ότι ακριβώς αυτόν τον καλό ύπνο τον στερούμαστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι στη σύγχρονη εποχή, υπενθυμίζει η Corriere della Sera. Αλλά υπάρχουν και κάποια καλά νέα. Γιατί η αμερικανική National Sleep Foundation, οργανισμός που ασχολείται με το πρόβλημα, κατέληξε στους τέσσερις κανόνες που κάνουν τον ύπνο μας να είναι όπως πρέπει. Ο πρώτος είναι να κοιμόμαστε το 85% του χρόνου της παραμονής μας στο κρεβάτι. Ο δεύτερος, να κοιμόμαστε το πολύ σε μισή ώρα από τη στιγμή που ξαπλώνουμε. Ο τρίτος, να κοιμόμαστε χωρίς να ξυπνάμε κατά τη διάρκεια του ύπνου περισσότερες από μια δυο φορές. Και ο τέταρτος, σε περίπτωση που ξυπνάμε, να μην μένουμε ξύπνιοι περισσότερα από είκοσι λεπτά. Αν περάσει το εικοσάλεπτο, είναι καλύτερα να σηκωθούμε από το κρεβάτι και αρχίσουμε να κόβουμε βόλτες για να κουραστούμε.

Ωραία αλλά πώς τα πετυχαίνουμε όλα αυτά; Με ελαφρύ δείπνο, χωρίς βραδινή άσκηση και χωρίς πολύ αλκοόλ, λένε οι  τελευταίες έρευνες. Οι πιο παλιοί θα μας σύστηναν απλώς να μετράμε πρόβατα.

Φωτό: Σημασία έχει πάντως και με ποιον κοιμάσαι. Πηγή: CdS