Σε ποιον οφείλουμε την εκεχειρία ανάμεσα στο Ισράηλ και τη Χαμάς; Ηταν, άραγε, αποτέλεσμα των μακρών και επίπονων προσπαθειών της αμερικανικής κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν; Μόνο ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Αντονι Μπλίνκεν, έκανε 12 ταξίδια στο Ισραήλ τους τελευταίους 15 μήνες! Ή μήπως η ειρήνευση οφείλεται στον καταλυτικό παράγοντα της ανόδου στην εξουσία του Ντόναλντ Τραμπ; Ο 78χρονος Ρεπουμπλικανός ορκίζεται 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου, αλλά έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής του τι θέλει.
Με το Μεσανατολικό στην ευρύτερη διάστασή του (Παλαιστινιακό, αλλά και αναγνώριση του Ισραήλ από πλευράς αραβικών κρατών) ασχολήθηκε εκτενέστατο κείμενο της Corriere della Sera (Τζανλούκα Μερκούρι). Παρέθεσε τα διπλωματικά και πολιτικά δεδομένα όπως διαμορφώθηκαν μετά την επίθεση της Χαμάς στα κιμπούτς, στις 7 Οκτωβρίου 2023, την αρπαγή και ομηρία των εβραίων και την εισβολή του ισραηλινού στρατού στη Γάζα, όμως δεν έβαλε στην εξίσωση τον μεγάλο άγνωστο της περιοχής, τη νέα Συρία της μεταμπααθικής εποχής (η τζιχαντιστική νέα Συρία είναι πιθανότερο να αναγεννήσει τον πούρο ισλαμικό αντισημιτισμό, παρά τον νεο-οθωμανισμό που επιδιώκει η Τουρκία). Και η παράλειψη αυτή είναι κατανοητή, αφού η συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς ήταν ζήτημα ωρών και, συνεπώς, είχε προτεραιότητα το τέλος του τρέχοντος πολέμου.
Ο Μερκούρι έγραψε ότι κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν οι καλές προθέσεις των Αμερικανών (όσον αφορά τη δημιουργία του παλαιστινιακού κράτους) απέτυχαν, διότι ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ υποχώρησε στις απαιτήσεις του Νετανιάχου. Και δεν αποκλείεται η ειρήνευση να οφείλεται στην αλλαγή στάσης του Ντόναλντ Τραμπ απέναντι στον πρωθυπουργό του Ισραήλ, αφού ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δείχνει ότι δεν είναι διατεθειμένος να του κάνει τα χατίρια, τουλάχιστον όχι όλα.
Αυτή η εικασία ακούγεται μάλλον παράδοξη για έναν αμερικανό πρόεδρο που κατά την πρώτη θητεία του αναγνώρισε ως πρωτεύουσα του Ισραήλ την Ιερουσαλήμ, ωστόσο «αν υπάρχει ένα άτομο που μπορεί να εκπλήξει τον κόσμο, ακόμα και τον εαυτό του, πετυχαίνοντας αυτό στο οποίο απέτυχε δραματικά ο Τζο Μπάιντεν, αυτός είναι ο Τραμπ». Ποιο είναι αυτό το «αυτό»; Μα, η ειρήνη στη Μέση Ανατολή.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Μπάιντεν, Αντονι Μπλίνκεν, γνώριζε ότι η Σαουδαραβία (η χώρα των «αγίων τόπων» του Ισλάμ) έπειτα από τη συντελεσθείσα καταστροφή της Γάζας δεν θα εξομαλύνει ποτέ τις σχέσεις της με το Ισραήλ αν δεν υπάρξει παλαιστινιακό κράτος, έτσι προσπάθησε να πιέσει τον Νετανιάχου να αποσύρει τον στρατό του από τη Γάζα, σε πρώτη φάση, ώστε να δρομολογηθούν όλα τα υπόλοιπα. Αλλά έπεσε πάνω σε τείχος.
Ο Νετανιάχου, με διάφορες υπεκφυγές, καθυστέρησε όσο μπορούσε τις εξελίξεις που αφορούν την ειρήνευση, αποβλέποντας μόνο σε ένα πράγμα, την επάνοδο του Τραμπ στην εξουσία. Πίστευε ότι ο Τραμπ θα είναι του χεριού του. «Να, όμως, που τώρα υπάρχουν ενδείξεις ότι η ισραηλινή Δεξιά διέπραξε κολοσσιαίο σφάλμα, υπολογίζοντας λανθασμένα τα πράγματα».
Με τον Τραμπ ξανά στον Λευκό Οίκο, ο Νετανιάχου πίστευε ότι η συνέχεια θα είναι εύκολη για αυτόν, όπως ακριβώς συνέβη με τις «Συμφωνίες του Αβραάμ», δηλαδή με την έναρξη των επισήμων σχέσεων μεταξύ Ισραήλ-Εμιράτων-Μπαχρέιν, το 2020. Θεωρητικώς ο «Μπίμπι» μπορεί να είπε στους Αμερικανούς ότι αποδέχεται τη λύση των δύο κρατών στην Παλαιστίνη, όμως δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να την εφαρμόσει. Και εν τω μεταξύ θα κέρδιζε ένα ιστορικό αποτέλεσμα, την ειρήνη με τους Σαουδάραβες, τη μεγαλύτερη οικονομικοπολιτική δύναμη στον σουνιτικό κόσμο.
Ο Μερκούρι αποτόλμησε μία εξήγηση για την αλλαγή στάσης του Τραμπ: «Στο μυαλό του Τραμπ υπάρχει η φιλοδοξία να έχει μια θέση στην Ιστορία ως ειρηνοποιός, ακόμη και ως κάτοχος ενός Νομπέλ Ειρήνης». Και σχολίασε την ίδια τη σκέψη του: «Σίγουρα δεν είναι πιθανό, αλλά δεν είναι και αδύνατο».
Οπως αναφέρουν τα media του Ισραήλ, ο Νετανιάχου με οδυνηρή έκπληξη κατάλαβε ότι πίσω από τις πιέσεις που του άσκησε ο Στίβεν Γουίτκοφ, ο αμερικανός αρμόδιος για την επίτευξη της συμφωνίας Ισραήλ-Χαμάς, ήταν ο ίδιος ο Τραμπ, έγραψε ο Μερκούρι. Ο Γουίτκοφ ανάγκασε τον Νετανιάχου να αποδεχθεί τη συμφωνία που πάντα αρνιόταν.
Υπάρχει η απελευθέρωση παλαιστινίων κρατουμένων σε ανταλλαγή με εβραίους ομήρους, αλλά αυτό είναι το εύκολο βήμα. Το πρόβλημα για τον Νετανιάχου έγκειται στο ότι η Χαμάς δεν παραιτείται από το αίτημά της να αποσυρθεί το Ισραήλ από τη Γάζα. Ο Νετανιάχου πρέπει να αποδεχθεί και την αποχώρηση του Ισραήλ από τον «Διάδρομο της Φιλαδέλφειας», τη λωρίδα γης στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο. Κατόπιν θα απελευθερωθούν οι υπόλοιποι όμηροι και οι τελευταίοι Ισραηλινοί θα αποχωρήσουν.
Η τρίτη φάση της συμφωνίας περιλαμβάνει τη δημιουργία κυβέρνησης στη Γάζα, έτσι το Ισραήλ πρέπει να αποδεχθεί τόσο την επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής όσο και το ότι η Χαμάς όχι μόνο δεν θα εξολοθρευτεί, όπως διατυμπάνιζε ο Νετανιάχου από την αρχή του πολέμου, αλλά θα διατηρήσει και κάποιον ρόλο στη Γάζα.
Τόσον καιρό ο ισραηλινός πρωθυπουργός επιδίωξε τον ατελείωτο πόλεμο, μάλιστα είδε κάποια αποτελέσματα αφού κατάφερε να μειώσει τη δύναμη όλων των εχθρών του Ισραήλ, της Χαμάς, της Χεζμπολάχ, αλλά και το κύρος του Ιράν. Ανέκαμψε και στα γκάλοπ ο «Μπίμπι», πίστεψε ότι μπορεί να κυβερνήσει με την Ακροδεξιά μέχρι το 2026, όμως υπολόγισε εσφαλμένα τον παράγοντα Τραμπ. Διότι ακριβώς ο Τραμπ δρομολόγησε την απεμπλοκή των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή.
«Είναι αυτός που επέλεξε την αποχώρηση από το Αφγανιστάν, η οποία κατόπιν ολοκληρώθηκε με καταστροφικό τρόπο από τον Μπάιντεν. Για να το κάνει αυτό, ασχολήθηκε άμεσα με τους Ταλιμπάν, δείχνοντας ότι δεν έχει κανένα ενδοιασμό να διαπραγματευτεί με εχθρούς, εγκληματίες και τρομοκράτες, όταν η συμφωνία βολεύει είτε τις ΗΠΑ είτε τον ίδιο. Αυτός ώθησε τους Σαουδάραβες να διαπραγματευτούν με τους Χούθι στην Υεμένη και τους Τούρκους να αρχίσουν διαπραγματεύσεις με τους Κούρδους του PKK. Αν το αποτέλεσμα είναι η περιφερειακή σταθερότητα, δεν βλέπει τι είδους ενδοιασμοί μπορεί να υπάρχουν όσον αφορά την Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή, την οποία το Ισραήλ χαρακτηρίζει τρομοκρατική, αν και το έχει αναγνωρίσει εδώ και 30 χρόνια».
Οι ισραηλινοί πολίτες, συγκλονισμένοι από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, ενθουσιάστηκαν με τη μείωση της απειλής που συνιστούν οι εχθροί τους, όμως είναι εξαντλημένοι από το ανέφικτο του διακηρυγμένου στόχου του Νετανιάχου να καταστρέψει ολοσχερώς τη Χαμάς και συγχρόνως να απελευθερώσει και τους ομήρους.
Υπάρχει και πρόβλημα στελέχωσης στον ισραηλινό στρατό, έτσι δεν είναι δυνατόν να διαιωνιστεί η κατοχή της Γάζας, η οποία ούτως ή άλλως συνεπάγεται τεράστιο κόστος και σε στρατιωτικό προσωπικό. Αν ο Νετανιάχου είχε αποδεχθεί τη συμφωνία προ καιρού, αυτοί οι στρατιώτες θα ζούσαν σήμερα. Και οι όμηροι θα είχαν ήδη απελευθερωθεί.
Ενας αρθρογράφος, κατέληξε ο Ιταλός, ο οποίος δεν καταχωρίζεται στους υποστηρικτές του Τραμπ, ο Τόμας Φρίντμαν, έγραψε ότι «με τις ‘‘Συμφωνίες του Αβραάμ’’ ο Τραμπ παρουσίασε ένα λεπτομερές σχέδιο συνύπαρξης των Ισραηλινών με τους Παλαιστινίους» και ότι «αν ξαναρχίσει την πρωτοβουλία του τώρα, ενδέχεται να τον θυμόμαστε ως τον πρόεδρο των ΗΠΑ που και διατήρησε το Ισραήλ ως εβραϊκή δημοκρατία και βοήθησε στη δημιουργία του παλαιστινιακού κράτους».
Το σχέδιο προβλέπει παλαιστινιακό κράτος και σύνδεση της Γάζας με τη Δυτική Οχθη μέσω σηράγγων και δρόμων, αλλά και μια προσάρτηση εδαφών 30% από το Ισραήλ. «Ο Νετανιάχου ήθελε να αρπάξει αυτό το 30% χωρίς να παραχωρήσει στους Παλαιστινίους το δικό τους κράτος. Αλλά ο Τραμπ τον σταμάτησε, από κοινού με τους Σαουδάραβες».
«Μπορεί ο Νετανιάχου να υποχωρήσει;» αναρωτήθηκε ο Μερκούρι προτού πέσουν οι υπογραφές της ειρήνης. Η πιο πιθανή απάντηση είναι όχι, έγραψε και δικαιώθηκε. Ομως υπό την πίεση του Τραμπ ίσως επιλέξει να διακόψει τους δεσμούς του με την Ακροδεξιά, πιθανώς για τη συγκρότηση κυβέρνησης μετατοπισμένης προς το Κέντρο και με αντάλλαγμα προσωπικές εγγυήσεις. Να τύχει, ας πούμε, ευμενούς δικαστικής αντιμετώπισης στις δίκες περί διαφθοράς που τον περιμένουν, ίσως και κάποιας ήπιας αντιμετώπισης όσον αφορά τις ευθύνες για το μακελειό στα κιμπούτς.
Κάποιοι αναλυτές, πάντως, θεωρούν αδύνατον να εγκαταλείψει ο «Μπίμπι» το σχέδιό του να εκδιώξει τους Παλαιστινίους από τη γη τους και να προσαρτήσει τα εδάφη τους, μόνο και μόνο για να εξομαλύνει τις σχέσεις Ισραήλ-Ριάντ. Αυτοί, βέβαια, δικαιώθηκαν απολύτως…