Δύο γάλλοι δημοσιολόγοι, εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες και με ξεχωριστή οπτική γωνία, προσπαθούν να καταλάβουν και οι ίδιοι τι συμβαίνει στη Γαλλία τον τελευταίο μήνα, τι εκφράζει η αγανάκτηση που ξεχύνεται στους παριζιάνικους δρόμους φορώντας κίτρινο γιλέκο.
Ο πρώτος, ο Κριστόφ Γκιλουί, φρονεί ότι πρόκειται για έκφραση της αντίθεσης ανάμεσα στους χαμένους της παγκοσμιοποίησης, που είναι οι μικροαστοί και τα λαϊκά στρώματα της περιφέρειας, και στους νικητές, που είναι ο αστικός πληθυσμός. Θεωρεί ότι Δεξιά και Αριστερά δεν καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται. Προτείνει την εξομάλυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στις ελίτ του κέντρου και στον λαό της περιφέρειας, με τη μέθοδο της επανάκτησης εμπιστοσύνης.
Ο δεύτερος, ο Τομά Γκενολέ, που ανήκει στην αριστερίστικη παράταξη του Ζαν-Λυκ Μελανσόν, συμφωνεί με τον Γκιλουί ότι πρόκειται για ανθρώπους λαϊκών στρωμάτων, όχι πολιτικοποιημένους όμως, τους οποίους ο ίδιος δεν θεωρεί ταραχοποιούς αλλά εξεγερμένους και, συνεπώς, «κίνημα της Αριστεράς». Φρονεί ότι η λύση προϋποθέτει άρση -κεντρικά- των πολιτικών λιτότητας.
Περιφερειακή Γαλλία
Ο γεωγράφος Κριστόφ Γκιλουί ήταν ο πρώτος που έκανε λόγο για την «France Périphérique», την περιφερειακή Γαλλία, και τις λαϊκές τάξεις που ζουν στο περιθώριο της παγκοσμιοποίησης. «Δεν με άκουγαν για πολύ καιρό», αναφέρει σήμερα στον απόηχο του «πύρινου Σαββάτου» που συγκλόνισε το Παρίσι και ολόκληρη τη Γαλλία, ο γάλλος ακαδημαϊκός και οξυδερκής αναλυτής του ολοένα και βαθύτερου χάσματος που υφίσταται μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και των ελίτ.
«Στη Δύση βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία εσωτερικής απόσχισης», υποστήριξε, μιλώντας στην ιταλική Repubblica, ενώ αναφερόμενος ειδικά στην Γαλλία υπογράμμισε: «Επί χρόνια εξηγώ πως υπάρχει ένας άρρωστος ελέφαντας στο μέσο ενός καταστήματος υαλικών. Πολλοί απαντούσαν πως επρόκειτο απλά για ένα σπασμένο φλιτζάνι. Να, όμως , που ο ελέφαντας υπάρχει, είναι η μεσαία τάξη, είναι οι αγρότες και οι γεωργοί, οικογένειες ημι-αστικών περιοχών, μικρέμποροι και μικρεπιχειρηματίες που δεν καταφέρνουν να βγάλουν τον μήνα. Μετά το Brexit, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, την αλλαγή κυβέρνησης στην Ιταλία, όλοι βλέπουν το πρόβλημα αλλά έχουμε φτάσει ήδη σε ένα σημείο εξέγερσης».
Η πορεία που οδήγησε τελικά στην απόλυτη αποξένωση των ελίτ από τις λαϊκές μάζες άρχισε το 1987, όταν η Μάργκαρετ Θάτσερ δήλωσε πως «δεν υπάρχει κοινωνία». Σύμφωνα με τον Γκιλουί το μήνυμά της ασπάστηκαν όχι μόνο οι συντηρητικές δυνάμεις αλλά το σύνολο των κυρίαρχων τάξεων του δυτικού κόσμου. Η έννοια του κοινού καλού σχεδόν ξεχάστηκε υπέρ της ιδιωτικοποίησης του κράτους. Καταλήξαμε τελικά να ζούμε σε μια «α-κοινωνία», κατά την ορολογία του γάλλου ειδικού, κύρια στοιχεία της οποίας είναι η κρίση της πολιτικής αντιπροσώπευσης, η διάσπαση των κοινωνικών κινημάτων, η οχύρωση των αστικών τάξεων, η υπονόμευση του κράτους πρόνοιας. Το ότι η Γαλλία σήμερα είναι πιο πλούσια από όσο ήταν πριν από μια δεκαετία για την πλειονότητα των Γάλλων δεν έχει καμιά σημασία, καθώς η όποια βελτίωση αφορά μόνον τα μέλη της ανώτερης μεσαίας τάξης, «τους νικητές της παγκοσμιοποίησης που έχουν οχυρωθεί στο Παρίσι και τις άλλες μεγάλες μητροπόλεις. Το ισχύον οικονομικό μοντέλο δεν μπορεί να ενσωματώσει την πλειονότητα των εργαζομένων».
Ο Γκιλουί θεωρεί πως ούτε η Αριστερά ούτε η Δεξιά έχουν αντιληφθεί πλήρως τη φύση της εξέγερσης των Γάλλων και του χάσματος που υφίσταται ανάμεσα στις λαϊκές μάζες της περιφέρειας και τις ελίτ των μεγάλων αστικών κέντρων. Η Αριστερά γιατί περιορίζεται να δηλώνει πως πρόκειται περί ενός κοινωνικού ζητήματος ενώ η Δεξιά κάνει λόγο για μια κρίση ταυτότητας. Ειδικά στη Γαλλία η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω γιατί οι ελίτ έχουν στήσει έναν ολόκληρο μηχανισμό παραγωγής άβουλης συγκατάβασης.
Τα Κίτρινα Γιλέκα αποδεικνύουν, ωστόσο, με τον πλέον ηχηρό τρόπο «πως οι χαμένοι δεν είναι πλέον αόρατοι. Δεν είναι τυχαίο που το κίνημα επέλεξε ως σύμβολό του το κίτρινο γιλέκο που φορούν οι οδηγοί για να είναι διακριτοί στον δρόμο. Είναι ένας στοιχειώδης τρόπος για να πολεμήσουν κατά της κοινωνικής αφάνειας. Τα Κίτρινα Γιλέκα κέρδισαν την πολιτισμική μάχη τους, όπως θα έλεγε ο Γκράμσι. Επιτέλους μιλάμε για αυτούς τους ανθρώπους», εξήγησε ο Γκιλουί, επισημαίνοντας πως οι πρωτοφανείς κινητοποιήσεις των Κίτρινων Γιλέκων «αποτελούν μόνον την αρχή».
Το κλίμα στη Γαλλία είναι ιδιαίτερα βαρύ εξαιτίας και της διάψευσης εκατομμυρίων Γάλλων που πίστεψαν πως ο Μακρόν θα μπορούσε να αποστασιοποιηθεί από την κυρίαρχη ιδεολογία. «Αντιθέτως ο Μακρόν ευθυγραμμίστηκε πλήρως, όπως είχαν κάνει πριν από αυτόν και ο Ολάντ και ο Σαρκοζί. Τώρα η μοναδική λύση για τον πρόεδρο έγκειται στο να λάβει σοβαρά υπόψη τα αιτήματα του λαού».
Οσον αφορά τους λαϊκιστές πολιτικούς που «προσαρμόζονται στην πολιτική ζήτηση», ο Γκιλουί πιστεύει πως μακροπρόθεσμα θα ηττηθούν γιατί δεν προσφέρουν ουσιαστικές λύσεις στα προβλήματα των λαϊκών μαζών. Ο Ματέο Σαλβίνι, ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας ο οποίος «ξεκίνησε από την Αριστερά, υπήρξε νεοφιλελεύθερος και αυτονομιστής ενώ τώρα συμμετέχει σε μια κυβέρνηση που θεσπίζει το εθνικό κατώτατο εισόδημα», μπορεί σήμερα είναι αρεστός σε ολόκληρη την Ιταλία αλλά αυτό είναι παροδικό. Γιατί «οι λαϊκές τάξεις δεν ζητούν ελεημοσύνη, δεν ικανοποιούνται με επιδόματα. Αυτό που θέλουν είναι να μπορούν να ζήσουν με αξιοπρέπεια, δουλεύοντας και λαμβάνοντας μια δίκαιη αμοιβή».
Ερωτώμενος για την απουσία της Αριστεράς από την «περιφερειακή Γαλλία», ο Γκιλουί σημείωσε πως «η Αριστερά ήρθε σε μια διπλή ρήξη: και με τη λαϊκή βάση της και με τo θεωρητικό όραμά της. Το Κομμουνιστικό Κόμμα υπήρξε ισχυρό γιατί εκπροσωπούσε το προλεταριάτο, αλλά υπήρχε και μια τάξη διανοούμενων σε θέση να δημιουργήσει τα απαραίτητα εργαλεία για την κοινωνική μετάλλαξη. Μόνον αποκαθιστώντας μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των ελίτ και των λαϊκών στρωμάτων θα μπορούσαν να ανοικοδομηθούν οι δυτικές κοινωνίες».
Η λιτότητα στο εδώλιο
Αντίθετη, όμως, γνώμη για τον ρόλο της Αριστεράς στις κινητοποιήσεις των Κίτρινων Γιλέκων έχει ένας άλλος διακεκριμένος γάλλος ακαδημαϊκός, ο πολιτειολόγος Τομά Γκενολέ, υποψήφιος στις ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου με την ακροαριστερή «Ανυπότακτη Γαλλία» του Ζαν – Λυκ Μελανσόν.
«Τα Κίτρινα Γιλέκα ζητούν τον επανακαθορισμό του φόρου ακίνητης περιουσίας, την κατάργηση των φόρων που πλήττουν περισσότερο τους φτωχότερους, τη στήριξη των δημοσίων υπηρεσιών στην περιφέρεια της Γαλλίας, και τη συνταξιοδότηση των εργαζομένων στην ηλικία των εξήντα ετών. Πρόκειται κυρίως για ανθρώπους που ανήκουν στις μεσαίες και λαϊκές τάξεις οι οποίοι διαδηλώνουν για πρώτη φορά και δεν είναι αρκετά πολιτικοποιημένοι», σημείωσε μιλώντας στην Corriere della Sera ο Γκενολέ, υποστηρίζοντας, ωστόσο, ταυτόχρονα, πως «κατά βάθος και με βάση τα αιτήματά τους τα Κίτρινα Γιλέκα συναποτελούν ένα κίνημα της Αριστεράς».
Ο 36χρονος απόφοιτος της Sciences Po, της περίφημης και άκρως ελιτίστικης σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, προκάλεσε αίσθηση αυτές τις ημέρες υποστηρίζοντας πως τα Κίτρινα Γιλέκα «δεν είναι ταραχοποιά στοιχεία αλλά εξεγερμένοι». Μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα εξήγησε πως στις διαμαρτυρίες συμμετέχουν ειρηνικοί διαδηλωτές, διαδηλωτές που αρχικά ήθελαν απλά να διαμαρτυρηθούν αλλά κατέφυγαν στη βία λόγω της στάσης των δυνάμεων ασφαλείας.
Ο ίδιος, ωστόσο, δεν θεωρεί πως η πολιτική βία αποτελεί την ενδεδειγμένη μέθοδο για την ικανοποίηση των αιτημάτων των διαμαρτυρόμενων πολιτών «γιατί στο πεδίο της βίαιης αντιπαράθεσης η αστυνομία και ο στρατός υπερτερούν. Επιπρόσθετα, το σύστημα εκμεταλλεύεται τις εικόνες βίας για να μειώσει την αξιοπιστία ολόκληρου του λαϊκού κινήματος».
Για να ξεπεραστεί η κρίση και η δυσφορία των πολιτών, όχι μόνον στη Γαλλία αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο Γκενολέ θεωρεί πως «πρέπει να καταργηθούν οι φορολογικοί παράδεισοι στην Ευρώπη, να επιβληθούν πρόστιμα στις χώρες που αρνούνται να συμμορφωθούν και να εντοπιστούν και να τιμωρηθούν οι ζάπλουτοι που φοροδιαφεύγουν. Είναι απαραίτητη μια ολική οικολογική μετάβαση της οικονομίας και των υποδομών με στόχο την απεξάρτηση από το πετρέλαιο. Αλλά αυτό θα πρέπει να γίνει μέσω δημοσίων επενδύσεων και όχι μέσω της αισχροκερδούς φορολόγησης των πιο φτωχών. Θα πρέπει η λιτότητα να αντικατασταθεί από μια πολιτική των επενδύσεων στις δημόσιες υπηρεσίες και θα πρέπει να διασφαλιστούν τα ατομικά δικαιώματα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».