Οι επιστήμονες ανακάλυψαν αυτό που πιστεύουν ότι είναι το αρχαιότερο ηλιακό ημερολόγιο στον κόσμο – ένα μνημειακό κατασκεύασμα που δημιουργήθηκε πριν από περισσότερα από 12.000 χρόνια, και ίσως κατέγραψε την πτώση ενός κομήτη, που προκάλεσε τον πρώτο πολιτισμό.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των Times του Λονδίνου, το ημερολόγιο σκαλίστηκε από κυνηγούς τροφής της Λίθινης Εποχής σε μια κολόνα βράχου στο Γκομπεκλί Τεπέ – ένα σύμπλεγμα δομών που μοιάζουν με ναούς και βρίσκονται μεταξύ των άνω ροών των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη, στη σημερινή νότια Τουρκία.
Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Μάρτιν Σουέτμαν από το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, προβάλλει τη θεωρία ότι το ηλιακό ημερολόγιο κατέγραψε πώς ένα σμήνος θραυσμάτων από διερχόμενο κομήτη έπεσε στη Γη το 10.850 π.Χ. Υπάρχει μια θεωρία ότι η σκόνη που εκλύθηκε από αυτές τις πτώσεις εμπόδισε την ηλιακή ακτινοβολία, προκαλώντας μια μίνι εποχή παγετώνων που διήρκεσε περισσότερα από 1.200 χρόνια.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι το κυνήγι και η συλλογή τροφής έγιναν δυσκολότερες όσο οι θερμοκρασίες έπεφταν, συμβάλλοντας στην εμφάνιση της γεωργίας και στη γέννηση του πολιτισμού στην ίδια περιοχή της «εύφορης ημισελήνου» της Ανω Μεσοποταμίας.
Σύμφωνα με τον Σουέτμαν, οι κάτοικοι του Γκομπεκλί Τεπέ ήταν οξυδερκείς παρατηρητές του ουρανού, κάτι αναμενόμενο, δεδομένου ότι ο κόσμος τους είχε καταστραφεί από χτύπημα κομήτη. «Αυτό το γεγονός μπορεί να πυροδότησε την ανάπτυξη πολιτισμού, εγκαινιάζοντας μια νέα θρησκεία και παρακινώντας τις εξελίξεις στη γεωργία, ως τρόπο αντιμετώπισης του ψυχρού κλίματος», λέει ο επιστήμονας.
Πιθανολογεί, μάλιστα, ότι αυτό το καταστροφικό γεγονός και οι προσπάθειες καταγραφής του, ίσως είναι ένα από τα πρώτα βήματα προς την ανάπτυξη του γραπτού λόγου, χιλιετίες αργότερα. Βέβαια, η θεωρία ότι μια πτώση κομήτη οδήγησε στη μίνι εποχή των παγετώνων –γνωστή και ως «Νεώτερη Δρύας»– τελεί υπό αμφισβήτηση.
Ωστόσο, ο Σουέτμαν και η ομάδα του πιστεύουν ότι ένας διαφορετικός κίονας βράχου που βρέθηκε στο Γκομπεκλί Τεπέ θα μπορούσε να απεικονίζει τη βροχή των μετεωριτών Ταυρίδων –μια πιθανή πηγή των θραυσμάτων του κομήτη– ως διάρκειας 27 ημερών, και προερχόμενη από την κατεύθυνση των αστερισμών του Υδροχόου και των Ιχθύων στον νυχτερινό ουρανό.
Οι ερευνητές εστιάζουν στην ύπαρξη μιας κολόνας με μια σειρά από σκαλισμένα σύμβολα σε σχήμα «V». Υποστηρίζουν ότι κάθε «V» αντιπροσωπεύει μια μέρα – γεγονός που επέτρεψε στους κατοίκους της περιοχής να δημιουργήσουν ένα ηλιακό ημερολόγιο 365 ημερών, αποτελούμενο από 12 σεληνιακούς μήνες συν 11 επιπλέον ημέρες.
Το θερινό ηλιοστάσιο εμφανίζεται ως μια ξεχωριστή, ιδιαίτερη ημέρα στα σύμβολα του κίονα, που αντιπροσωπεύεται από ένα «V» γύρω από το λαιμό ενός πλάσματος που μοιάζει με πουλί, λένε. Καθώς απεικονίζονται οι κύκλοι τόσο της Σελήνης όσο και του Ηλίου, τα σκαλίσματα ίσως αντιπροσωπεύουν το αρχαιότερο αποκαλούμενο ως «σεληνιακό-ηλιακό ημερολόγιο» του κόσμου – με βάση τις φάσεις της Σελήνης και τη θέση του Ηλίου.
Αν η θεωρία στέκει, τότε το δημιούργημα προϋπήρχε άλλων γνωστών ημερολογίων αυτού του τύπου κατά πολλές χιλιάδες χρόνια. Η τοποθεσία του ανακαλύφθηκε στη δεκαετία του 1960, ενώ οι ανασκαφές ξεκίνησαν μόλις τη δεκαετία του 1990. Βρίσκεται περίπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της σύγχρονης πόλης Σανλιούρφα, η οποία είχε το αρχαίο όνομα Ούρφα και θεωρείται πιθανή γενέτειρα του βιβλικού Αβραάμ.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Time and Mind υποδηλώνει επίσης ότι η τοποθεσία δείχνει πως οι λεγόμενοι άνθρωποι της «προ-αγγειοπλαστικής» περιόδου που το δημιούργησαν, ήταν σε θέση να καταγράφουν ημερομηνίες χρησιμοποιώντας την τεχνική της ταλαντευόμενης περιστροφής – που αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο η Γη «ταλαντεύεται» στον άξονά της, επηρεάζοντας έτσι τις διαφαινόμενες κινήσεις των αστερισμών στον ουρανό.
Αν ισχύει η θεωρία των ερευνητών, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι γνώριζαν την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της τουλάχιστον 10.000 χρόνια πριν τεκμηριωθεί το φαινόμενο από τον αστρονόμο Ιππαρχο τον Ρόδιο, στην αρχαία Ελλάδα – ο οποίος περίπου το 150 π.Χ. κατέγραψε την «μετάπτωση των ισημεριών», την αργή αλλά συνεχή αλλαγή κατεύθυνσης του άξονα περιστροφής της Γης.