Οι εκδότες γαλλικών εφημερίδων περίμεναν το «πράσινο φως» του γαλλικού κράτους για να κηρύξουν τον πόλεμο στην Google – και από τη στιγμή που η ευρωπαϊκή οδηγία για το λεγόμενο «σχετιζόμενο δικαίωμα» ετέθη στη Γαλλία σε ισχύ από την περασμένη Πέμπτη 24 Οκτωβρίου, οι εφημερίδες «πήραν το όπλο» τους με σκοπό να… επιβιώσουν.
Να τι ακριβώς συμβαίνει:
Το «σχετιζόμενο δικαίωμα» αφορά την πνευματική ιδιοκτησία σε δεύτερο, ας πούμε, επίπεδο: είναι το πνευματικό δικαίωμα των ιδιοκτητών των εφημερίδων στις οποίες ένα κείμενο συντάκτη δημοσιεύεται (ο συντάκτης διατηρεί τα καθαυτό πνευματικά δικαιώματα για το έργο του). Πρόκειται για δικαίωμα που σχετίζεται με τα πνευματικά δικαιώματα δηλαδή, και το οποίο χορηγείται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα τα οποία συμμετέχουν στη δημιουργία ενός κειμένου με τη συγκεκριμένη μορφή (έντυπο) χωρίς να είναι οι ίδιοι οι συγγραφείς του. Υπέρ των τελευταίων (των εκδοτικών εταιρειών) προκύπτουν δικαιώματα με τη χρήση από τρίτους ενός οιουδήποτε δημοσιευθέντος σε έντυπο κειμένου.
Το άρθρο της ευρωπαϊκής οδηγίας περί «σχετιζομένου δικαιώματος» εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τη λογική να υποστηριχθεί ο Τύπος, καθώς οι εφημερίδες και τα περιοδικά διανύουν τη χειρότερη περίοδο στην ιστορία τους. Οι εφημερίδες έχουν χάσει το 50% των διαφημιστικών εσόδων τους την τελευταία δεκαετία, ενώ η Google και το Facebook συγκεντρώνουν το εξωπραγματικό 90% της διαφήμισης. Επίσης, έχουν συρρικνωθεί οι κυκλοφορίες. Κατά την οδηγία της ΕΕ, οι λεπτομέρειες για το κόστος ηλεκτρονικής χρήσης των άρθρων των εντύπων αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των εκδοτών Τύπου και των ηλεκτρονικών μηχανών αναζήτησης ή των πλατφορμών.
Το μονοπώλιο και η δικτατορία
Επειδή η Γαλλία είναι η πρώτη χώρα της ΕΕ που εφαρμόζει την ευρωπαϊκή οδηγία, η Google ήδη παρουσίασε τους νέους κανόνες που η ίδια αποφάσισε ότι θα εφαρμόσει, ειδικά στη Γαλλία. Ο ψηφιακός γίγαντας στα αποτελέσματα της μηχανής αναζήτησης ή στην υπηρεσία ειδήσεων Google δεν θα εμφανίζει πλέον αποσπάσματα των άρθρων –συμπεριλαμβανομένων του τίτλου, του υπερτίτλου και της εισαγωγής–, ούτε φωτογραφίες. Θα τα εμφανίζει μόνο αν της το επιτρέψουν οι εκδότες – χωρίς να θέλουν λεφτά, φυσικά. Αν οι εκδότες αρνούνται την ελεύθερη χρήση αυτών των αποσπασμάτων, η Google θα αναφέρει τις πληροφορίες, αλλά… λακωνικά (ένας απλός τίτλος και ένας σύνδεσμος).
Για τη «σπαγκοραμμένη» στάση της η Google δεν στενοχωριέται, δηλώνει απλώς και μάλλον με αδιαφορία για το όλο θέμα ότι η μηχανή αναζήτησης «βοηθά τους χρήστες του Διαδικτύου να βρίσκουν το περιεχόμενο σε πολλές πηγές και ότι τα αποτελέσματα βασίζονται στη συνάφεια και όχι στις εμπορικές συμφωνίες». Και το πηγαίνει και παραπέρα: «Πότε οι εκδότες είχαν τόσες επιλογές για το πώς εμφανίζεται το περιεχόμενό τους;» Σύμφωνα με εκπρόσωπο της εταιρείας, «οι ευρωπαίοι εκδότες ήδη εισπράττουν σημαντικά ποσά για τις 8 δισεκατομμύρια επισκέψεις που έχουν κάθε μήνα από διαδικτυακούς χρήστες που αναζητούν μέσω της Google».
Κατόπιν αυτών οι εκδότες φοβούνται ότι πολλοί από τους τακτικούς ηλεκτρονικούς αναγνώστες τους δεν θα «κάνουν κλικ» πια, αφού οι σύνδεσμοι που θα τους προσφέρει η Google δεν θα συνοδεύονται από πληροφορίες για το περιεχόμενο. Οι εκδότες λοιπόν ανησυχούν μήπως τα έσοδά τους κατρακυλήσουν ακόμη περισσότερο και αυτοί τελικά απομείνουν με δυσβάστακτες υποχρεώσεις στο λογιστήριό τους και με το «σχετιζόμενο δικαίωμά» τους ανά χείρας…
Πώς θα αντιδράσουν οι εκδότες
Η ένωση των γάλλων εκδοτών θα προσπαθήσει μέσω αιτήματος προς την Επιτροπή Ανταγωνισμού της ΕΕ να δώσει μία «μάχη ελευθερίας», όπως λέει ο πρόεδρός της. «Η Google μάς βάζει σε μια τρομερή κατάσταση, αυτή της επιλογής μεταξύ της πανώλης και της χολέρας. Αλλά θα υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας και δεν θα λυγίσουμε. Αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία θα συμβεί και αλλού. Είναι μια σαφής περίπτωση κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης».
Στο πλευρό τους οι εκδότες έχουν τον Εμανουέλ Μακρόν: «Δεν θα το αφήσουμε να περάσει έτσι, ζητούμε από τις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές ανταγωνισμού να εξετάσουν την υπόθεση και να ξεκινήσουν όλες τις πιθανές διαδικασίες αμέσως». Για το θέμα είναι ενήμερη και η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ η οποία επ’ αυτού συζήτησε διεξοδικά τις λεπτομέρειες με τον γάλλο πρόεδρο προσφάτως, στο Γαλλογερμανικό Συμβούλιο που έγινε στην Τουλούζ.
Οπως γράφει η εφημερίδα Le Monde εξιστορώντας όλη την υπόθεση, «η Google δίνει ψίχουλα, αναζητεί τρόπο να παρακάμψει τον νόμο με έναν απαράδεκτο δικτατορικό τρόπο». Και η γαλλική εφημερίδα κάνει έκκληση στην Ευρωπαϊκή Ενωση να καταστήσει αυστηρότερη την οδηγία: «Ενας από τους πυλώνες της δημοκρατίας υπονομεύεται με τις μεθοδεύσεις της Google – έτσι λοιπόν εναπόκειται στην Ευρωπαϊκή Ενωση να τις αποτρέψει ».