Οι μαύρες καλογυαλισμένες μπότες και το περπάτημα της χήνας της ρωσικής Προεδρικής Φρουράς θυμίζουν αυτό που η πουτινική Ρωσία ισχυρίζεται πως πολεμάει... | Spencer Platt/Getty Images
Επικαιρότητα

Πώς ο Πούτιν διαστρέφει την Ημέρα της Νίκης

Τα μηνύματα που θέλει να περάσει η ρωσική ηγεσία μέσα από τους εορτασμούς για τη σοβιετική νίκη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: Πώς ο «πουτινισμός» συνέδεσε την έννοια της επικράτησης στο πολεμικό πεδίο με την έννοια της εθνικής ταυτότητας και πώς η νίκη του 1945 και η δίδυμή του στην Κριμαία, το 2014, έγιναν ο λόγος ύπαρξης του καθεστώτος
Protagon Team

Η ρητορική για τη σοβιετική νίκη του 1945 επί των Γερμανών έχει διαστρεβλωθεί επί ημερών Πούτιν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος του Στάλιν έγινε το επίκεντρο της αντίληψης του προέδρου της Ρωσίας και πλέον συσχετίζεται με την εθνική ταυτότητα. Εφέτος, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, αρκετοί αναμένουν κάποια δραματικού χαρακτήρα ανακοίνωση του Κρεμλίνου την Δευτέρα 9 Μαΐου. Αλλοι την κήρυξη του πολέμου (και το τέλος της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης»), άλλοι τη γενική επιστράτευση ή και ακόμη χειρότερα πράγματα. Το απαισιότερο σύνθημα που έχει κερδίσει μεγάλη δημοτικότητα και χρησιμοποιείται την Ημέρα της Νίκης είναι το εξής: «Μπορούμε να το κάνουμε ξανά».

Αυτή είναι η εισαγωγή του Σον Γουόκερ, συντάκτη του Guardian, σε εκτενέστατο κείμενο το οποίο αφορά την εκμετάλλευση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από το ρωσικό καθεστώς στην εξήγηση που το ίδιο δίνει όσον αφορά την εισβολή στην Ουκρανία. Να: «Αποναζιστικοποίηση», «κόσμος χωρίς φασισμό», κ.λπ. Και οι Ρώσοι φαντάροι φορούν στις στολές τους τη δίχρωμη κορδέλα η οποία έχει γίνει σύμβολο τόσο της νίκης τους στον Β’ΠΠ όσο και του πολέμου στην Ουκρανία. «Πολλοί βλέπουν αυτή την αντιναζιστική ρητορεία ως καθαρή προπαγάνδα» έγραψε ο Γουόκερ. Φυσικά, «υπάρχουν και οι ενστάσεις για την επέκταση του ΝΑΤΟ», αλλά και «η νεο-αυτοκρατορική περιφρόνηση στη γλώσσα και στον πολιτισμό της Ουκρανίας».

O Βλαντίμιρ Πούτιν περιτριγυρισμένος από στρατηγούς και με την πορτοκαλόμαυρη κορδέλα του Αγίου Γεωργίου στο στήθος, σε παλαιότερη παρέλαση για τη νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο | Mikhail Svetlov/Getty Images

Ο βρετανός συντάκτης αναφέρθηκε και στη «γελοιότητα που έχει λάβει το θέμα, μικρά παιδιά να ντύνονται σοβιετικοί στρατιώτες και να “πολεμούν” στα σχολεία τους». Για τον αρθρογράφο, η αλήθεια είναι άλλη: «Ολο και περισσότεροι αντίπαλοι της σύγχρονης Ρωσίας χαρακτηρίστηκαν ναζιστές ή συνεργοί των ναζιστών». Κατόπιν ανέφερε τις αλλεπάλληλες αναφορές στον Β’ΠΠ που έκαναν προσφάτως ο υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ (περί εβραίου Χίτλερ), ο έμπιστος του «τσάρου» Νικολάι Πατρούσεφ (περί Δύσης-κληρονόμου του ναζισμού), κ.ά. Σχολίασε και συγκεκριμένες υποτιμητικές αναφορές στους Βρετανούς και στη Βρετανία («απανθρωπιά πίσω από ένα καλό κοστούμι»). Ταυτόχρονα με όλα αυτά «αγνοούνται τα ενοχλητικά στοιχεία, το σύμφωνο μη επιθέσεως μεταξύ Γερμανίας-Σοβιετικής Ενωσης, του 1939», το Κατίν, όπως και ορισμένα άλλα.

Και οι ιστορικοί ναζιστές, οι εκφραστές του γερμανικού εθνικισμού στον Μεσοπόλεμο, «γίνονται θολοί στις επίσημες αφηγήσεις». Τα ρωσικά βιβλία Ιστορίας «μιλούν ελάχιστα για την πολιτική του Χίτλερ, τον αντισημιτισμό του, το Ολοκαύτωμα, ενώ, αντιθέτως, το κύριο χαρακτηριστικό των ναζιστών παρουσιάζεται ότι είναι η επίθεση στη Σοβιετική Ενωση». Το συμπέρασμα για τον Γουόκερ βγαίνει αβίαστα: «Με αυτή τη λογική όλοι όσοι απειλούν τη σύγχρονη Ρωσία είναι και ναζιστές». Η σημασία της Ημέρας της Νίκης για τον Πούτιν, ήδη από το 2000, ήταν η εξής: «Μέσα από εσάς συνηθίσαμε να είμαστε νικητές. Αυτό μπήκε στο αίμα μας. Η νίκη σας βοήθησε μία ολόκληρη γενιά σε ειρηνικούς καιρούς, θα βοηθήσει και εμάς να οικοδομήσουμε ισχυρή και ακμάζουσα χώρα» είχε πει ο «τσάρος» στους βετεράνους.

Ρώσοι στρατιώτες με στολές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κόκκινη Πλατεία. Το Κρεμλίνο επενδύει στο σοβιετικό παρελθόν (όταν πρόκειται για νίκες…) | Sefa Karacan/Anadolu Agency via Getty Images

Ο Γουόκερ παραδέχθηκε ότι η Ρωσία δεν είναι η μόνη που έχει κόλλημα με τον Β’ ΠΠ, «η Βρετανία έχει έναν πρωθυπουργό που προσπαθεί ανεπιτυχώς να διοχετεύσει το πνεύμα του Ουίνστον Τσόρτσιλ, και η πολωνική κυβέρνηση εργάζεται μανιωδώς με σκοπό να ελαχιστοποιήσει τις περιπτώσεις συνενοχής της Πολωνίας στο Ολοκαύτωμα». Το ίδιο και η Γερμανία: «Δεν στέλνει όπλα στην Ουκρανία επειδή έχει ενοχές για το ναζιστικό παρελθόν της χώρας». Ωστόσο «σαν τη διαστρέβλωση της Ρωσίας, άλλη δεν υπάρχει». Για τον βρετανό συντάκτη «η νέα Ρωσία του Πούτιν κάθε Ημέρα Νίκης βρίσκει το πρόσχημα για να προβάλει την ισχύ της». Και το 2008, «τρεις μήνες μετά την γιορτή, εισέβαλε στη Γεωργία».

Ο Γουόκερ στη συνέχεια του άρθρου του περιορίστηκε στο Ουκρανικό και αμφισβήτησε τη δολοφονία 48 ρωσοφώνων στην Οδησσό, το 2014, αφού την απέδωσε σε πυρκαγιά χωρίς κίνητρα. Στηλίτευσε, δε, τους Ρώσους που είχαν καταγγείλει (και εξακολουθούν να καταγγέλλουν) «προμελετημένη φασιστική σφαγή». Παρέθεσε δείγματα ρωσικού επιθετικού πνεύματος και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ελλείψει άλλων σταθερών ιδεολογικών θεμελίων, για το καθεστώς Πούτιν η νίκη του 1945 και η δίδυμή του στην Κριμαία, το 2014, έγιναν ο λόγος ύπαρξης του καθεστώτος». Χαρακτηριστική είναι η φράση του συντάκτη: «Η νίκη [γενικώς μιλώντας] έγινε η νέα θρησκεία της Ρωσίας».

Δεκάδες άρματα μάχης με το λάβαρο του Κόκκινου Στρατού σε δοκιμαστική παρέλαση στη Μόσχα. Η ισχύς της νέας Ρωσίας είναι ο πυρήνας του αφηγήματος Πούτιν | Sefa Karacan/Anadolu Agency via Getty Images

Αν η Ρωσία πραγματοποιήσει τη Δευτέρα παρέλαση νίκης στα απανθρακωμένα ερείπια της Μαριούπολης, πολλοί που παρακολουθούν τηλεόραση από το σπίτι τους μπορεί πράγματι να αποδεχτούν την ιδέα ότι η πόλη έχει «απελευθερωθεί» από τη Ρωσία, ότι έχει απαλλαγεί από τους ουκρανούς ναζιστές και από τους αμερικανούς υποστηρικτές τους, έγραψε ο Γουόκερ. Ωστόσο «ο Ζελένσκι αποκαλεί ιδεολογικούς κληρονόμους των ναζιστών τους Ρώσους». Και στο σημείο αυτό ο αρθρογράφος ανέφερε ότι «μέσω της επιθετικότητάς του, ο Πούτιν βοήθησε στη δημιουργία εθνικής υπερηφάνειας στην Ουκρανία», καθώς «οι Ουκρανοί έχουν συσπειρωθεί γύρω από τη σημαία τους, ακριβώς όπως πολλοί Σοβιετικοί πολέμησαν μέχρι θανάτου για τη χώρα τους, ακόμη και αν είχαν αμφιβολίες για τους ηγέτες τους».

Το κείμενο του Γουόκερ έκλεισε με λόγια του Ζελένσκι: «Η ρωσική ηγεσία έχει ξεχάσει όλα τα μαθήματα του Β’ ΠΠ» είπε ουκρανός πρόεδρος σχολιάζοντας τα λόγια του Λαβρόφ περί εβραϊκής καταγωγής του Χίτλερ. Και προσέθεσε: «Μάλλον δεν τα έμαθαν ποτέ…».