Η Ακρόπολη, μακράν το σημαντικότερο αξιοθέατο της Ελλάδας και ένα από τα σημαντικότερα του κόσμου, προσέλκυε το περασμένο καλοκαίρι περισσότερους από 22.000 επισκέπτες την ημέρα.
Ο υπερτουρισμός, όμως, ανάγκασε τις αρχές να θεσπίσουν σκληρούς ελέγχους σε 28 αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, μεταξύ των οποίων και ένα σύστημα με ζώνες επισκεψιμότητας, με ηλεκτρονική προαγορά εισιτηρίου και κρατήσεις σε συγκεκριμένη χρονοθυρίδα, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά πέρυσι τον Σεπτέμβριο.
Φέτος, δε, το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, ανακοινώνοντας ένα σχέδιο που επιτρέπει σε κάποιους επισκέπτες να ξεπεράσουν τα πλήθη, που συρρέουν καθημερινά στον Ιερό Βράχο. Για την ακρίβεια, η πρωτοβουλία προβλέπει «εξατομικευμένες» Privé VIP επισκέψεις με ειδικό ξεναγό σε (έως και τέσσερις) ομάδες των πέντε ατόμων μεταξύ των ωρών 7 – 9 π.μ. και 8 – 10 μ.μ., δηλαδή πριν από το άνοιγμα και μετά το κλείσιμο του αρχαιολογικού χώρου, έναντι του αντιτίμου των 5.000 ευρώ ανά ομάδα.
Το μέτρο είναι μέρος μιας νέας τιμολογιακής πολιτικής και έκδοσης εισιτηρίων σε περισσότερους από 350 αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία που διαχειρίζεται το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, και βασίζεται σε ειδική μελέτη την οποία ανέθεσε ο αρμόδιος Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων.
Αναμφίβολα δεν είναι ένα μέτρο πρωτότυπο. Με μια απλή αναζήτηση στο Google (χρησιμοποιώντας για παράδειγμα λέξεις – κλειδιά όπως early bird tour, VIP tour, avoiding the crowds, out hours tours) βρίσκει κανείς ότι μπορεί να επισκεφτεί πολλά μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, εκτός του καθημερινού ωραρίου λειτουργίας τους, αποφεύγοντας τις ουρές στα ταμεία και τα πλήθη των τουριστών που κατακλύζουν τους χώρους, από το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο, το Λούβρο στο Παρίσι και τα Μουσεία του Βατικανού στη Ρώμη μέχρι τη Σαγράδα Φαμίλια στη Βαρκελώνη και το MOMA στη Νέα Υόρκη.
Οι τιμές ανά άτομο ή ομάδα ποικίλουν ανάλογα με τον χώρο και τον αριθμό των ατόμων, που συμμετέχουν στις, οπωσδήποτε ολιγομελείς, ομάδες, αλλά δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητες. Θέλετε ένα παράδειγμα; Από 145 ευρώ για ατομική νυχτερινή ξενάγηση στη Σαγράδα Φαμίλια και από 369 ευρώ για επίσκεψη νωρίς το πρωί στα μουσεία του Βατικανού. Εκεί έξω στον κόσμο, εξάλλου, υπάρχουν εξειδικευμένα τουριστικά γραφεία, που διοργανώνουν custom made ταξίδια για διασημότητες και υπερπλούσιους ή έστω…μικρομεσαίους εκατομμυριούχους, τα οποία συνδυάζουν την πολυτέλεια της απομόνωσης με extreme εμπειρίες. Κα όλα αυτά χωρίς να προκαλούν ντόρο.
«Αποφασίσαμε να εφαρμόσουμε (το μέτρο)… γιατί υπάρχει ζήτηση, ο κόσμος το ζητούσε», δήλωσε στο Associated Press η αρχαιολόγος Νικολέττα Διβάρη-Βαλάκου, επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ και αντιπρόεδρος του Οργανισμού, τον περασμένο Δεκέμβριο όταν ανακοινώθηκε το μέτρο. «Δεν θα βλάψει τον αρχαιολογικό χώρο, στην πραγματικότητα θα συμβάλει στην καλύτερη ανάδειξή του», πρόσθεσε. «Και τα έσοδα θα επανεπενδυθούν σε πολιτιστικά έργα και μνημεία».
Και επανέλαβε πρόσφατα στον Guardian: «Είχαμε αιτήματα από tour operators εδώ και πολύ καιρό γι’ αυτό», προσθέτοντας ότι το υπουργείο είναι έτοιμο να επιτρέψει περιηγήσεις σε μεμονωμένα άτομα, υπό την προϋπόθεση ότι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν το ομαδικό τέλος. Είπε ακόμη ότι θα υπάρχουν επίσης αναμνηστικά, «ίσως ένα αντίγραφο νομίσματος, ή ένα αντίγραφο κάποιου μικρού αγάλματος … κάτι που θα μπορούσε να ξυπνήσει αναμνήσεις από τη μοναδική εμπειρία».
Ωστόσο, το μέτρο έχει προκαλέσει την οργή κάποιων, όπως σημειώνει στον Guardian η Ελενα Σμιθ, ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία. Κάποιοι ξεναγοί το περιέγραψαν ως μη πρακτικό, με τους επικριτές του να υποστηρίζουν ότι έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα όλων όσων υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει το κατεξοχήν σύμβολο δημοκρατίας στον κόσμο.
Ακόμη, με την Αθήνα κλιματικά σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι ξεναγοί έχουν εγείρει αντιρρήσεις σχετικά με τη λειτουργικότητα ενός σχεδίου που θα σημαίνει ότι ο αρχαιολογικός χώρος θα ανοίγει στις 9 π.μ. αντί στις 8 π.μ. Να σημειωθεί ότι το περασμένο καλοκαίρι η ελληνική πρωτεύουσα γνώρισε θερμοκρασίες ρεκόρ έως και 45ο C, αναγκάζοντας τις αρχές να κλείσουν την Ακρόπολη για αρκετές ημέρες.
Ας σημειωθεί ότι οι κάτοχοι εισιτηρίων σε κρουαζιερόπλοια, που αποτελούν την πηγή ολοένα και περισσότερων ημερήσιων ταξιδιωτών στην ελληνική πρωτεύουσα, συχνά κάνουν κράτηση μήνες νωρίτερα και έχουν πολύ σφιχτό πρόγραμμα. Και οι περισσότεροι περιμένουν στην ουρά στην Ακρόπολη στις 8 το πρωί.
Η κυρία Βαλάκου δήλωσε ότι το υπουργείο Πολιτισμού έλαβε υπόψη του την κριτική. Εκτιμάται, όμως, ότι οι ιδιωτικές ξεναγήσεις θα μπορούσαν να αποφέρουν έως και 40.000 ευρώ την ημέρα, με τα έσοδα να πηγαίνουν σε projects πολιτισμού που χρειάζονται χρηματοδότηση. «Τα έσοδα θα επανεπενδυθούν», τόνισε στον Guardian. «Καθώς η Ακρόπολη θα είναι η πρώτη για τέτοιου είδους ξεναγήσεις, πρόκειται για πιλοτικό πρόγραμμα και θα είμαστε ανοιχτοί σε αλλαγές».
Οι οιωνοί δεν είναι όλοι κακοί, σχολιάζει, τέλος, η ανταποκρίτρια του Guardian. Το σχέδιο αντιμετωπίστηκε με χαρά από Ελληνες της διασποράς, όπου ήδη κάποιοι καλοπροαίρετοι είναι έτοιμοι να κάνουν αίτηση συμμετοχής: «Εχω ακούσει από δεκάδες φίλους ότι έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν σε αυτές τις εξατομικευμένες ξεναγήσεις», δήλωσε ο Πήτερ Πούλος, εκτελεστικός διευθυντής της Ελληνικής Πρωτοβουλίας, μιας παγκόσμιας φιλανθρωπικής οργάνωσης της ελληνικής Διασποράς.
«Γιατί να μην απαλλάξουμε τους ανθρώπους από τα χρήματά τους εάν πρόκειται να βοηθήσουν στην προστασία και τη διατήρηση των πολιτιστικών μας μνημείων για τις επόμενες γενιές; Ολοι υποστηρίζουμε τα πιο υψηλά ιδανικά, αλλά στο τέλος της ημέρας τα ιδανικά δεν πρόκειται να πληρώσουν το σκληρό κόστος που απαιτείται για τη λειτουργία ενός αρχαιολογικού χώρου αυτού του μεγέθους», τόνισε.
Το θέμα, σε κάθε περίπτωση, δεν είναι το αν κάποιοι ελάχιστοι θα πληρώνουν ένα δυσβάστακτο για τους πολλούς αντίτιμο για ένα tour στην Ακρόπολη εκτός ωραρίου λειτουργίας αλλά ο υπερτουρισμός. Ο υπερτουρισμός μπορεί να βλάψει σοβαρά την Ακρόπολη και άλλα μνημεία, πράγμα που τουλάχιστον έχει αρχίσει να ακούγεται. Λύσεις δραστικές δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Η Πομπηία δείχνει, τουλάχιστον, έναν δρόμο, με εξαντλητικές οδηγίες για τους επισκέπτες και μειώνοντας τον αριθμό τους σε 15.000 τη φορά.
ΥΓ. 1. Η φύλαξη μνημείων αποτελεί επίσης προτεραιότητα (δεν μπορώ να ξεχάσω την οργή και την ανησυχία φίλων μου όταν ένας σερβιτόρος σε πιτσαρία της Νάξου τους διηγήθηκε ότι ξένοι πελάτες του έτρωγαν έχοντας αφήσει ένα κομμάτι μάρμαρο πάνω στο τραπέζι. Και όταν τους ρώτησε, πού το βρήκαν, απάντησαν: «στην Πορτάρα»).
Στην ιστοσελίδα Hellenic Heritage e-ticket δείτε πληροφορίες και αγοράστε ηλεκτρονικά το εισιτήριό σας για περισσότερα από 25 μουσεία, μνημεία ή ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα. Δείτε ειδικά για την Ακρόπολη εδώ.