Βλέποντας κανείς αυτό το συγκρότημα κτιρίων που εμπνεύστηκε η Urban Office Architecture – αρχιτεκτονική εταιρεία που εδρεύει στη Νέα Υόρκη- υποψιάζεται πως εκεί στεγάζονται τα γραφεία μιας μοντέρνας εταιρείας με ευτυχισμένο προσωπικό. Κι όμως όχι… Το κτίριο που βλέπουμε στις φωτογραφίες δεν είναι παρά η πρόταση της εταιρείας για… οίκο του Θεού. Εκκλησία δηλαδή. Και συγκεκριμένα η εκκλησία του Αγίου Πνεύματος στο Ίνγκλγουντ του Νιου Τζέρσεϊ.
O βασικός αρχιτέκτονας του οικοδομήματος, Κάρλο Ένζο, λέει πως το εκκλησίασμα ζήτησε από την Urban Office Architecture να δημιουργήσει ένα concept για τη νέα τοποθεσία όπου θα στεγαζόταν η εκκλησία. Ωστόσο, η πρόταση της εταιρείας που αγγίζει τα 28 εκατομμύρια δολάρια και τα 7.433 τετραγωνικά μέτρα, αναζητά ως σήμερα χρηματοδότηση.
Το προτεινόμενο σχέδιο που θα μπορούσε να δημιουργηθεί με σύγχρονα υλικά όπως το σκυρόδεμα και το γυαλί, αποφεύγει τα εκκλησιαστικά αρχέτυπα για χάρη των σύγχρονων χαρακτηριστικών, συμπεριλαμβανομένου ενός κεντρικού χώρου συγκέντρωσης με διακριτικό λευκό φωτισμό και έναν σταυρό από φώτα neon στον τοίχο. Μια άτυπη διαμόρφωση από παγκάκια παίρνει τη θέση ενός βωμού αλλά και των αυστηρών σειρών από στασίδια.
«Δεν είναι απλά ένας ιερός τόπος», λέει ο Ένζο. «Είναι ένας τόπος όπου κανείς μπορεί να αρχίσει να συνδέεται με τις δικές του ιδέες και τις δικές του αισθήσεις και συναισθήματα. Στον βαθμό αυτό, τα τελετουργικά μπορούν να εκτελούνται την ίδια ώρα που κανείς μπορεί να κάτσει και να παρατηρήσει τι γίνεται μέσα του».
Ο αρχιτέκτονας είπε ότι το διαφανές γυάλινο περίβλημα γύρω από τον κεντρικό χώρο συγκέντρωσης που αφήνει να περάσει το φως αλλά και η θέα γύρω απ΄το ακίνητο έχουν σκοπό να αναδείξουν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Το σκυρόδεμα γειώνει το κτίσμα στον φυσικό κόσμο. Από την υπόγεια κρύπτη στον κύριο χώρο συγκέντρωσης στο ουράνιο παρεκκλήσι, η πρόσβαση γίνεται μέσω μιας γέφυρας και όπως είπε ο Ένζο «το κτίριο είναι περισσότερο μια έκφραση του ταξιδιού του ανθρώπου μέσα στη ζωή».
Είναι πάντα ενδιαφέρον να πειραματίζονται οι αρχιτέκτονες με τις εκκλησίες. Ας θυμηθούμε την περίπτωση του Αλέξανδρου Τομπάζη που συμμετείχε σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό το 1997-98 για τον σχεδιασμό του ναού της Αγίας Τριάδας στη Φατίμα της Πορτογαλίας. Ο ναός που σχεδίασε ο Τομπάζης και το γραφείο του, χωρά ως και 9.000 καθήμενους και έχει εμβαδόν 33.000 τετραγωνικά μέτρα.
Ο Τομπάζης έχει πει γι’ αυτόν: «Οπως στο αρχαιοελληνικό θέατρο, ο κύκλος βοηθάει να πλησιάζεις προς το κέντρο. Μία εκκλησία, όπως και ένα μουσείο, είναι από τα πιο αφηρημένα κτίρια. Και η λατρεία των πιστών όπως και η λατρεία των επισκεπτών για τα μουσειακά εκτιθέμενα αντικείμενα είναι ανάλογα αφηρημένες έννοιες που ο αρχιτέκτονας οφείλει να λάβει υπόψη του». Σήμερα κανένας δεν το βλέπει σαν εναλλακτική πρόταση αλλά σαν οικουμενικό αρχιτεκτόνημα ικανό να διατηρεί την ιερότητα του πνευματικού χώρου. Είναι χώρος λατρείας παρά τη διαφορετικότητά του.
Και στη χώρα μας όμως έχουμε δει να προτείνονται εναλλακτικές μορφές οίκων του Θεού αν και σε καμία περίπτωση κάτι τόσο «προκλητικό» όπως η πρόταση για τον ναό του Αγίου Πνεύματος στο Νιου Τζέρσεϊ. Στην Σέριφο το αρχιτεκτονικό γραφείο ΟΡΑ των Λαέρτη Βασιλείου και Παντελή Καμπουρόπουλου σχεδίασαν μια εκκλησία σε σχήμα σταυρού και την έβαλαν μέσα σε βράχο που βλέπει το Αιγαίο. Πρόκειται για το παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού, ο χώρος του οποίου είναι οργανωμένος σε τρία επίπεδα. Τη νύχτα μπορεί να φωτίζεται και κάπως έτσι να λειτουργεί και ως φάρος. Δεν έχει υλοποιηθεί καθώς χρειάζεται τη σχετική χρηματοδότηση. Από την άλλη, θα άντεχε η Εκκλησία της Ελλάδας μια πρόταση τόσο «άλλη» από τα πρότυπά της; Θα είχε ενδιαφέρον να το μάθουμε. Μαζί πάντα και με τις αντιδράσεις των πιστών. Μπορεί ένας χώρος λιτός και χωρίς αγιογραφίες, καντήλια και θυμιάματα, να γίνει ο ιδανικός τους χώρος λατρείας;